Maqolada Amir Temur va temuriylar davrida Xorazm shaharlari mudofaa inshootlarining holati tadqiq etilgan. Xorazmdagi shaharlaring mudofaa inshootlari harbiy salohiyati ushbu davrda bo‘lib o‘tgan siyosiy va harbiy jarayonlar bayoniga bag‘ishlangan yozma manbalar orqali yoritib berilgan.
Maqolada Amir Temur va temuriylar davrida Xorazm shaharlari mudofaa inshootlarining holati tadqiq etilgan. Xorazmdagi shaharlaring mudofaa inshootlari harbiy salohiyati ushbu davrda bo‘lib o‘tgan siyosiy va harbiy jarayonlar bayoniga bag‘ishlangan yozma manbalar orqali yoritib berilgan.
В статье рассматривается состояние оборонительных сооружений городов Хорезма в период правления Амира Темура и Тимуридов. Военный потенциал оборонительных сооружений городов Хорезма раскрывается благодаря письменным источникам, посвященным описанию политических и военных процессов, происходивших в этот период.
The article discusses the state of the defensive structures of the cities of Khorezm during the reign of Amir Temur and the Temurids. The military potential of the defensive structures of the cities of Khorezm is revealed on the basis of written sources devoted to the description of the political and military processes that took place during this period.
| № | Author name | position | Name of organisation |
|---|---|---|---|
| 1 | Usmonov B.A. | 1 | Fergana State University |
| № | Name of reference |
|---|---|
| 1 | 1. Якубовский А.Ю. Темур давлати. Темурийлар даврида Мовароуннаҳр ва Хуросон. // Ўзбекистон ССР тарихи. I том. Биринчи китоб –Т., 1956. – Б. 345-418. |
| 2 | 2. Якубовский А.Ю. Темур давлати. Темурийлар даврида Мовароуннаҳр ва Хуросон. // Ўзбекистон ССР тарихи. I том. Биринчи китоб –Т., 1956. – Б. 345-418. |
| 3 | 3. Aка, İsmail Timur ve Devleti, Ankara, Turk Tarix Kurumu basi evi, 1991. –172 s. |
| 4 | 4. Файзиев Т. Темурийлар шажараси – Т.: Ёзувчи, Хазина, 1995. – 350 б. |
| 5 | 5. Муҳаммаджонов А. Темур ва Темурийлар салтанати (Тарихий очерк) – Т.:Қомуслар Бош таҳририяти. 1994. – 158 б. |
| 6 | 6. Бартольд В.В. Очерк истории Семиречья. // Сочинения, Т.2, Ч.1. – М.:Издательство восточной литературы, 1963. – С. 21-106. |
| 7 | 7. Аҳмедов Б. Амир Темурни ёд этиб – Т.: Ўзбекистон, 1996. – 368 б. |
| 8 | 8. Manz Beatrice Forbes. The rise and rule of Tamerlane. – Cambridge University Press, 1989. – 227 p. |
| 9 | 9. Аҳмедов Б. Тарихдан сабоқлар – Т.: Ўқитувчи, 1993. – 432 б. |
| 10 | 10. Якубовский А.Ю. Темур: Опыт краткой политической характеристики. // Вопросы истории. – М., 1946. №8- 9. С.42 – 74. |
| 11 | 11. История Узбекистана. Эпоха Амира Темура и Темуридов. / Отв. Редакторы: Э.В.Ртвеладзе, Д.А.Алимова. – Т.: Фан, 2017. – 568 с. |
| 12 | 12. Темур ва Улуғбек даври тарихи / Бош муҳаррир академик А. Асқаров – Т.: Қомуслар Бош таҳририяти, 1996. – 265 б. |
| 13 | 13. Амир Темур жаҳон тарихида / Масъул муҳаррир Ҳ. Кароматов. Тўлдирилган ва қайта ишланган иккинчи нашри – Т. : Шарқ, 2001. – 304 б. |
| 14 | 14. Шарафиддин Али Йаздий. Зафарнома. /Сўз боши, табдил, изоҳлар ва кўрсаткичлар муаллифлари А.Ахмад ва Ҳ.Бобобеков, -Т.: Шарқ, 1997. – 384 б. |
| 15 | 15. Низомиддин Шомий. Зафарнома /Форс тилидан ўгирувчи – Ю. Ҳакимжонов, таржимани қайта ишлаб нашрга тайёрловчи ва маъсул муҳаррир – А. Ўринбоев, изоҳлар ва луғатларни тузувчи – Ҳ. Кароматов (жуғрофий номлар изоҳи – О. Бўриевники), Ҳофизу Абруни «Зафарнома»га ёзган «Зайл»и(«Илова»)ни форсийдан ўгирувчи ва изоҳларини тузувчи – О. Бўриев -Т.: Ўзбекистон, 1996. – 528 б. |
| 16 | الصفا فئ سئره اﻻنبيائ و الملوک و .16. Мирхонд. Равзат ал-сафо фи сийрат ал-анбиё вал мулук вал хулофо. Қўлёзма ميرخواند الخلفاور АҚШнинг Мичиган университети кутубхонасидан олинган электрон нусха. |
| 17 | 17. Муиниддин Натанзий . Мунтахаб ут-таворихи Муиний. / Форс тилидан таржима, сўз боши ва изоҳлар муаллифи - Ғулом Каримий - Т.: Ўзбекистон. 2011. – 264. |
| 18 | 18. Фасих Хавафи. Муджмал-и Фасихи / Пер. предис. примеч. и указатели Д. Ю. Юсуповой. – Т. : Фан, 1980. – 346 с. |
| 19 | حافظ ابرو. زوبة التواريخ. مقدمة، تصحيح و تعليفات: کمال حاج سيد جوامی. در چهار جلد. تهران، . 19. 1380 |
| 20 | عبدالرزاق مطلع السعدين و مجمع البحرين .20. Абдураззоқ Самарқандий. Матлаи садъайн ва мажмаи бахрайн. Қўлёзма سمرقندوی АҚШнинг Мичиган университети кутубхонасидан олинган электрон нусха. |
| 21 | 21. Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар фи ахбори афроди башар / Форс тилидан таржима, муқаддима муаллифлари – Жалил Ҳазратқулов, Исмоил Бекжонов, Изоҳлар муаллифлари – Ашраф Аҳмедов, Исмоил Бекжонов, – Т.: Ўзбекистон. 2013. – 1272 б. |
| 22 | شرف الدين علی يزدی. ظفرنامه. بتصحيح و تحشيه سالک مسالک صدق و سداد خير خواه عباد مولوی محمد الهداد. جلد اول. کلکته. 840 .1887ص. .22 |
| 23 | 23. Заҳириддин Муҳаммад Бобур. Бобурнома / Нашрга тайёрловчи П. Шамшиев – Т.: Юлдузча. 1989. – 368 б. |
| 24 | 24. Ибн Арабшоҳ. Ажоиб ал-мақдур фи тарихи Таймур (Темур тарихида тақдир ажойиботлари). / Сўз боши, араб тилидан таржима ва изоҳлар муаллифи У. Уватов. 1- китоб. – Т.: “Меҳнат”, 1992. |
| 25 | 25. Иброҳимов Н. Ибн Баттута ва унинг Ўрта Осиёга саёҳати – Т.: Шарқ Баёзи, 1993. |
| 26 | 26. Ибн Арабшоҳ. Ажоиб ал-мақдур. – Б. 87. |
| 27 | 27. Ҳозирги Беруний шаҳри. Кат номи билан ҳам шуҳрат топган. Шаҳар номи темурийлар даври манбаларида, хусусан, Низомиддин Шомий, Муиниддин Натанзий, Шарафуддин Али Яздий, Ҳофизи Абру, Абдураззоқ Самарқандий, Мирхонд ва Хондамирларнинг асарларида Кот шаклида берилган. Қаранг: Низомиддин -Муиниддин Натанзий . Мунтахаб ут ;نظام الدين شامی. ظفرنامه. خردادنامه: طهران، 1944. – ص. Шомий. Зафарнома – Б. 91; 65 شرف الدين علی يزدی. ظفرنامه. بتصحيح و تحشيه ;таворихи Муиний. –Б. 121; Шарафиддин Али Йаздий. Зафарнома. – Б. 72 حافظ ابرو. زوبة التواريخ. مقدمة، تصحيح و تعليفات: کمال حاج ;سالک مسالک صدق و سداد خير خواه عباد مولوی محمد الهداد. جلد اول. کلکته. 237 .1887ص ;Абдураззоқ Самарқандий. Матлаи саъдайн ва мажмаи баҳрайн – Б. 16 سيد جوامی. در چهار جلد. تهران، . 498ص 1380; Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар – Б. 81. Фасиҳ Хавофий эса ўз асарида шаҳар номи Кат шаклида келтирган. Қаранг: Фасиҳ Хавофий. Мужмали Фасиҳий. – Б. 149. |
| 28 | نظام الدين شامی. ظفرنامه. خردادنامه: طهران، 1944. – ص. 28. Низомиддин Шомий. Зафарнома. – Б. 92; 62 |
| 29 | 29. Шарафиддин Али Йаздий. Зафарнома.– Б. 73 حافظ ابرو. زوبة التواريخ. مقدمة، تصحيح و تعليفات: کمال حاج سيد جوامی. در چهار جلد. تهران، ;خواه عباد مولوی محمد الهداد. جلد اول. کلکته. 237 .1887ص . 498ص 1380; |
| 30 | 30. Муиниддин Натанзий. Мунтахаб ут-таворихи Муиний. –Б. 121; Фасиҳ Хавофий. Мужмали Фасиҳий: – Б. 124; Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар…– Б. 81. |
| 31 | Шарафиддин ;نظام الدين شامی. ظفرنامه. خردادنامه: طهران، 1944. – ص. 31. Низомиддин Шомий. Зафарнома. – Б. 92; 60 شرف الدين علی يزدی. ظفرنامه. بتصحيح و تحشيه سالک مسالک صدق و سداد خير خواه عباد مولوی محمد ;Али Йаздий. Зафарнома. – Б. 73-74 حافظ ابرو. زوبة التواريخ. مقدمة، تصحيح و تعليفات: کمال حاج سيد جوامی. در چهار جلد. تهران، . 498ص 1380; ;الهداد. جلد اول. کلکته. 237 .1887ص |
| 32 | شرف الدين علی يزدی. ظفرنامه. بتصحيح و تحشيه سالک مسالک صدق و سداد خير ;32. Шарафиддин Али Йаздий. Зафарнома. – Б. 73 حافظ ابرو. زوبة التواريخ. مقدمة، تصحيح و تعليفات: کمال حاج سيد جوامی. در چهار جلد. تهران، ;خواه عباد مولوی محمد الهداد. جلد اول. کلکته. 237 .1887ص . 498ص 1380; |
| 33 | 33. Низомиддин Шомий. Зафарнома. – Б. 506. |
| 34 | 34. Низомиддин Шомий. Зафарнома. – Б. 517. |
| 35 | 35. Шарафиддин Али Йаздий. Зафарнома.– Б. 73 حافظ ابرو. زوبة التواريخ. مقدمة، تصحيح و تعليفات: کمال حاج سيد جوامی. در چهار جلد. تهران، ;خواه عباد مولوی محمد الهداد. جلد اول. کلکته. 237 .1887ص . 498ص 1380 |
| 36 | 36. Қаранг: Низомиддин Шомий. Зафарнома – Б. 91; Шу ўринда қайд этиб ўтиш керакки, Шомий “Зафарнома”сининг ўзбек тилидаги нашрининг 34-саҳифасида шаҳар номи Хивақ шаклида берилган. Лекин نظام الدين شامی. ظفرنامه. خردادنامه: طهران، :асарнинг биз фойдаланган форсий нашрида Хива шаклида ёзилган. Қаранг .19 .ص – .1944 ; Муиниддин Натанзий . Мунтахаб ут-таворихи Муиний. –Б. 56. |
| 37 | شرف الدين علی يزدی. ظفرنامه. بتصحيح و تحشيه سالک مسالک صدق و سداد خير ;37. Шарафуддин Али Йаздий. Зафарнома. – Б. 72 حافظ ابرو. زوبة التواريخ. مقدمة، تصحيح و تعليفات: کمال حاج سيد جوامی. در چهار جلد. تهران، ;خواه عباد مولوی محمد الهداد. جلد اول. کلکته. 237 .1887ص ;1380 ص498 . Абдураззоқ Самарқандий. Матлаи саъдайн ва мажмаи баҳрайн. Ж. II. Қ. II-III. – Б. 16; Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар... – Б. 81; Фасиҳ Хавофий Мужмали Фасиҳий: – Б. 284. |
| 38 | 19; Муиниддин نظام الدين شامی. ظفرنامه. خردادنامه: طهران، 1944. – ص.;38. Низомиддин Шомий. Зафарнома – Б. 34 Натанзий . Мунтахаб ут-таворихи Муиний. –Б. 56; Шарафуддин Али Йаздий. Зафарнома. – Б. 26; .شرف الدين علی يزدی ;ظفرنامه. بتصحيح و تحشيه سالک مسالک صدق و سداد خير خواه عباد مولوی محمد الهداد. جلد اول. کلکته. 42 .1887ص |
| 39 | 60; Шарафуддин نظام الدين شامی. ظفرنامه. خردادنامه: طهران، 1944. – ص.;39. Низомиддин Шомий. Зафарнома. – Б. 92 شرف الدين علی يزدی. ظفرنامه. بتصحيح و تحشيه سالک مسالک صدق و سداد خير خواه عباد مولوی محمد الهداد. ;Али Йаздий. Зафарнома.– Б. 71 حافظ ابرو. زوبة التواريخ. مقدمة، تصحيح و تعليفات: کمال حاج سيد جوامی. در چهار جلد. تهران، . 498ص 1380; ;جلد اول. کلکته. 237 .1887ص |
| 40 | 40. Фасиҳ Хавофий Мужмали Фасиҳий: – Б. 284; Абдураззоқ Самарқандий. Матлаи саъдайн ва мажмаи баҳрайн. Ж. II. Қ. II-III. – Б. 16. |
| 41 | 41. Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар...– Б. 700. |
| 42 | 42. Низомиддин Шомий. Зафарнома – Б. 91 Натанзий . Мунтахаб ут-таворихи Муиний.–Б. 121-123; Шарафуддин Али Йаздий. Зафарнома. – Б. 72-76; شرف الدين حافظ ابرو. زوبة التواريخ. ;علی يزدی. ظفرنامه. بتصحيح و تحشيه سالک مسالک صدق و سداد خير خواه عباد مولوی محمد الهداد. جلد اول. کلکته. 237 .1887ص .Фасиҳ Хавофий. Мужмали Фасиҳий: – Б. 147 مقدمة، تصحيح و تعليفات: کمال حاج سيد جوامی. در چهار جلد. تهران، . 498ص 1380; Фасиҳ Хавофий шаҳар номини Журжония шаклида ҳам қайд этган. XIV аср ўрталаригача бўлган тарихий воқеалар ҳақида сўз юритганида шаҳарни Хоразмнинг Журжонияси (шу нашрнинг 43, 73, 80, 86,92 саҳифалари), деб атаган. Муаллиф Амир Темур ва темурийлар даври воқеаларини ҳикоя қилганида эса шаҳарни фақат Хоразм номи билан атаган; Абдураззоқ Самарқандий. Матлаи саъдайн ва мажмаи баҳрайн / Форс тилидан таржима ва изоҳлар муаллифи А. Ўринбоев. Ж. II. Қ. I. 1405 – 1429 йил воқеалари. – Т. : «O‘zbekiston». 2008. – Б. 231-236; Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар...– Б. 95; Заҳириддин Муҳаммад Бобур. Бобурнома. / Нашрга тайёрловчи Парсо Шамсиев. – Т.: Юлдузча, 1989. – Б. 146. |
| 43 | 43. Иброҳимов Н. Ибн Баттута ва унинг Ўрта Осиёга саёҳати – Б. 57-63; Ибн Арабшоҳ. Ажоиб ал-мақдур... . 1- китоб. – Б. 87-88. |
| 44 | 44. Шарафуддин Али Йаздий. Зафарнома. – Б. 74. |
| 45 | 45. Муиниддин Натанзий . Мунтахаб ут-таворихи Муиний.–Б. 121. |
| 46 | 46. Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар...– Б. 95. |
| 47 | 47. Муиниддин Натанзий . Мунтахаб ут-таворихи Муиний.–Б. 123. |
| 48 | 48. Низомиддин Шомий. Зафарнома. – Б. 111. |
| 49 | 49. Низомиддин Шомий. Зафарнома. – Б. 145; Муиниддин Натанзий . Мунтахаб ут-таворихи Муиний.–Б. 144- 145; Шарафуддин Али Йаздий. Зафарнома. – Б. 119; Ибн Арабшоҳ. Ажоиб ал-мақдур... . 1-китоб. – Б. 102; Фасиҳ Хавофий. Мужмали Фасиҳий: – Б. 147; Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар...– Б. 121. |
| 50 | 50. Муиниддин Натанзий. Мунтахаб ут-таворихи Муиний.–Б. 144-145; Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус- сийар...– Б. 122; Фасиҳ Хавофий. Мужмали Фасиҳий: – Б. 149. |
| 51 | 51. Абдураззоқ Самарқандий. Матлаи саъдайн ва мажмаи баҳрайн. Ж. II. Қ. I. – Б. 231-236. |
| 52 | 52. Абдураззоқ Самарқандий. Матлаи саъдайн ва мажмаи баҳрайн .Ж. II. Қ. I-II. – Б. 15-16, 60. |
| 53 | 53. Муҳаммад Солиҳ. Шайбонийнома.Нашрга тайёрловчи ва сўзбоши муаллифи Э. Шодиев. – Т.: Адабиёт ва санъат нашриёти, 1989. – Б. 275-316. |
| 54 | 54. Заҳириддин Муҳаммад Бобур. Бобурнома. – Б. 146. |
| 55 | 55. Аҳмедов Б. Ўзбек улуси. – Т.: Абдулла Қодирий номидаги халқ мероси нашриёти – «Нур», 1992. – Б. 52; Бўриев О. Темурийлар даври ёзма манбаларида Марказий Осиё тарихий географияси. – Т.: MUMTOZ SO‘Z, 2017. – Б. 76. |
| 56 | 56. Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар...– Б. 687, 695-696. |
| 57 | 57. Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар...– Б. 701; Муҳаммад Солиҳ. Шайбонийнома. – Б. 309. |
| 58 | 58. Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар...– Б. 674-701, 964; Муҳаммадёр ибн Араб Қатаған. Мусаххир ал- билод. / Форс тилидан таржима, изоҳлар ва кўрсаткичлар муаллифлари И. Бекжонов, Д. Сангирова. – Т.: Янги аср авлоди, 2009. – Б. 51-54. |
| 59 | 59. Бўриев О. Темурийлар даври ёзма манбаларида Марказий Осиё тарихий географияси. – Б. 279. |
| 60 | 60. Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар...– Б. 964; Муҳаммадёр ибн Араб Қатаған. Мусаххир ал-билод. – Б. 51-54. |
| 61 | 61. Хондамир Ғиёсиддин. Ҳабиб ус-сийар...– Б.964; Муҳаммадёр ибн Араб Қатаған. Мусаххир ал-билод. – Б. 51-54. |
| 62 | 62. Шарафуддин Али Йаздий. Зафарнома. – Б. 119; Муиниддин Натанзий. Мунтахаб ут-таворихи Муиний.–Б. 145. |