22

Ushbu maqolada davlat byudjeti xarajatlari samaradorligini baholashning nazariy asoslari va Oʻzbekiston amaliyoti chuqur tahlil qilinadi. Davlat xarajatlarining iqtisodiy, ijtimoiy va moliyaviy samaradorlik jihatlari yoritilib, baholash mezonlari — maqsadlilik, oqilonalik va natijadorlik tushunchalari asosida tahlil qilinadi. Xalqaro tajribadagi “natijaga yoʻnaltirilgan byudjetlashtirish” (Performance-Based Budgeting) modeli misolida samarali yondashuvlar koʻrib chiqiladi. Oʻzbekiston kontekstida esa hozirgi baholash mexanizmlarining mavjud muammolari, jumladan samaradorlik koʻrsatkichlarining yetishmasligi, muvofiqlashtirilgan tizimning yoʻqligi, jamoatchilik ishtirokining pastligi aniqlanadi. Muallif davlat xarajatlarining natijadorligini oshirish maqsadida bir qator takliflar — natijaga asoslangan byudjetlashtirish, yagona baholash tizimini joriy etish, jamoatchilik nazoratini kuchaytirish va ilmiy izlanishlarni qoʻllab-quvvatlash zarurligini ilgari suradi.

  • Read count 22
  • Date of publication 07-07-2025
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages1054-1062
Ўзбек

Ushbu maqolada davlat byudjeti xarajatlari samaradorligini baholashning nazariy asoslari va Oʻzbekiston amaliyoti chuqur tahlil qilinadi. Davlat xarajatlarining iqtisodiy, ijtimoiy va moliyaviy samaradorlik jihatlari yoritilib, baholash mezonlari — maqsadlilik, oqilonalik va natijadorlik tushunchalari asosida tahlil qilinadi. Xalqaro tajribadagi “natijaga yoʻnaltirilgan byudjetlashtirish” (Performance-Based Budgeting) modeli misolida samarali yondashuvlar koʻrib chiqiladi. Oʻzbekiston kontekstida esa hozirgi baholash mexanizmlarining mavjud muammolari, jumladan samaradorlik koʻrsatkichlarining yetishmasligi, muvofiqlashtirilgan tizimning yoʻqligi, jamoatchilik ishtirokining pastligi aniqlanadi. Muallif davlat xarajatlarining natijadorligini oshirish maqsadida bir qator takliflar — natijaga asoslangan byudjetlashtirish, yagona baholash tizimini joriy etish, jamoatchilik nazoratini kuchaytirish va ilmiy izlanishlarni qoʻllab-quvvatlash zarurligini ilgari suradi.

№ Author name position Name of organisation
1 Soliyev D.J. katta oʻqituvchi Fargʻona davlat texnika universiteti
№ Name of reference
1 1. Oʻzbekiston Respublikasining Byudjet kodeksi. – Toshkent, 2023. https://lex.uz/uz/docs/-6597701
2 2. OECD (2022). “Public Expenditure Efficiency: Concepts and Measurement.” – OECD Publishing.
3 3. World Bank. (2023). “Enhancing Public Spending Efficiency in Emerging Economies.” – Washington, DC.
4 4. IMF (2021). “Fiscal Transparency and Budget Performance.” – International Monetary Fund Report.
5 5. Moliya: Darslik. T.S. Malikov, O.O. Olimjonov; / – T.: “Iqtisod-Moliya” 2019. – 800 b.
6 6. Mustafayeva, D.Sh. Davlat moliyasi. Darslik. – Toshkent: “Iqtisodiyot”, 2021.
7 7. Davlat moliyasi: Darslik / B.I. Nurmuxamedova, Sh.X. Xamdamov;- T.: “Iqtisod-Moliya”, 2021. - 436 b.
8 8. Siddiqov, A.A. Byudjet tizimi: nazariya va amaliyot. – Toshkent: “Fan va texnologiya”, 2020.
9 9. Davlat sektorida iqtisodiy tahlil. 70412201 — “Davlat moliyaviy nazorati va auditi” magistratura mutaxassisligi talabalari uchun darslik. A.I. ALIKULOV. — Toshkent, “Fan ziyosi” nashriyoti, 202.1, .108 bet
10 10. Davlat byudjeti: Oʻquv qoʻllanma / J.R. Zaynalov, B.Sh. Xusanov, S.S. Aliyeva, Sh.M. Latipova; —T.: “Iqtisod-Moliya”, 2021. - 316 b.
11 11. Mexmonaliyev, U. E. (2024). Ichki nazoratini takomillashtirishning usullari. Экономика и социум, (8 (123)), 135-138.
12 12. Shokiraliyevich, G. I. (2022). Moliyaviy hisobotlarni mhxs boʻyicha transformatsiyasining zarurati, mohiyati va dolzarbligi. Barqarorlik va yetakchi tadqiqotlar onlayn ilmiy jurnali, 339-344.
13 13. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “2020—2024-yillarda Oʻzbekiston respublikasi davlat moliyasini boshqarish tizimini takomillashtirish strategiyasini tasdiqlash toʻgʻrisida” qarori, 24.08.2020 yildagi 506-son. https://lex.uz/docs/-4966572
14 14. Abduazizov, S. R. (2021). Davlat moliyaviy nazoratining nazariy va huquqiy asoslari. Scientific progress, 2(8), 250-256.
15 15. Солиев, Д. Ж. (2022). Концепция финансового контроля в условиях модернизации экономики и его роль. Central asian journal of theoretical & applied sciences, 3(6), 54-62.
Waiting