332

Бугунги кунда Ўзбекистонда илм-фан, таълим ва рақамли иқтисодиёт масалаларига катта эътибор қаратилмоқда. Шу маънода этиканинг муҳим тармоғи бўлган илмий тадқиқот этикасига (ИТЭ) эътиборли бўлиш давр талабидир. Илмий тадқиқот этикаси нафақат маъмурий қоидалар, балки олимларнинг илмий фаолиятида риоя қилинадиган, фан ривожланишини таъминлайдиган ахлоқий тамойил ва тушунчалар тўпламидир. Юртимизда бу борада қилиниши керак бўлган ишлар талайгина. Ушбу мақолада бугунги кунда Ўзбекистонда олий таълим муассасалари, илмий текшириш институтлари ва умуман, илмий изланувчилар фаолиятида илмий тадқиқот этикасининг аҳамияти ва зарурати борасида фикр юритилган. Шунингдек, илмий тадқиқот этикаси кенгашининг вазифалари ва ИТЭнинг асосий тамойиллари келтирилган. Бу борада дастлабки босқичда амалга оширилиши керак бўлган ишлар хусусида таклифлар берилган.

  • Ссылка в интернете
  • DOIhttps://dx.doi.org/10.36522/2181-9637-2020-5-5
  • Дата создание в систему UzSCI08-04-2022
  • Количество прочтений332
  • Дата публикации06-11-2020
  • Язык статьиO'zbek
  • Страницы40-46
Ўзбек

Бугунги кунда Ўзбекистонда илм-фан, таълим ва рақамли иқтисодиёт масалаларига катта эътибор қаратилмоқда. Шу маънода этиканинг муҳим тармоғи бўлган илмий тадқиқот этикасига (ИТЭ) эътиборли бўлиш давр талабидир. Илмий тадқиқот этикаси нафақат маъмурий қоидалар, балки олимларнинг илмий фаолиятида риоя қилинадиган, фан ривожланишини таъминлайдиган ахлоқий тамойил ва тушунчалар тўпламидир. Юртимизда бу борада қилиниши керак бўлган ишлар талайгина. Ушбу мақолада бугунги кунда Ўзбекистонда олий таълим муассасалари, илмий текшириш институтлари ва умуман, илмий изланувчилар фаолиятида илмий тадқиқот этикасининг аҳамияти ва зарурати борасида фикр юритилган. Шунингдек, илмий тадқиқот этикаси кенгашининг вазифалари ва ИТЭнинг асосий тамойиллари келтирилган. Бу борада дастлабки босқичда амалга оширилиши керак бўлган ишлар хусусида таклифлар берилган.

Русский

B Узбекистане уделяется большое внимание развитию науки, образования и цифровой экономики. Важно обратить внимание на вопросы этики научных исследований (ЭНИ), которая является необходимой составляющей этики в целом. Этика научных исследований – это не только административный свод правил, но и набор этических принципов и концепций, которым следуют в научной деятельности и обеспечивают развитие науки. В этом направлении у нас достаточно много работ, требующих внимания. В этой статье обсуждается важность и необходимость ЭНИ в деятельности высших учебных заведений, научно-исследовательских институтов и исследователей в целом в Узбекистане. Проанализированы обязанности совета по ЭНИ и основные принципы ЭНИ. Авторы делятся своими предложениями, требуемыми действиями в этом направлении на начальном этапе.

English

Uzbekistan pays great attention to the development of science, education and the digital economy. In this regard, it is important to consider the issues of Research Ethics (RE), which is an essential constituent of ethics itself. The ethics of scientific research is not only an administrative set of rules, but also a set of ethical principles and concepts that are followed by scientists to ensure the development of science. The article discusses the importance and necessity of research ethics for higher education institutions, research institutes and researchers in Uzbekistan. The responsibilities of the Research Ethics Committee and the basic principles of research ethics have been discussed. Recommendations to be implemented at the initial stages of research ethics development were proposed.

Имя автора Должность Наименование организации
1 Rixsiboyev I.M. fizika-matematika fanlari nomzodi, dotsent v. b., “Doktorantura va ilmiy ishlar” fakulteti dekani Toshkent shahridagi xalqaro Vestminster Universiteti
2 Muhammadjonova L.A. falsafa fanlari nomzodi, profescor v. b., “Ijtimoiy fanlar” fakulteti “Etika va estetika” kafedrasi mudiri Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekiston Milliy universiteti
Название ссылки
1 Журналистика ҳуқуқи ва касб этикаси: Фан дастури // Адвокатнинг касб этикаси қоидалари, Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатасининг II Конференциясининг 2013 йил 27 сентябрдаги қарори. – Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. – Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети [Электрон манба]. – URL: http://uzswlu.uz/media/a0fbde92-6ecc-5ce8-469d-f5c25338ccf7.pdf/ (мурожаат санаси: 10.12.2020).
2 Ислоҳотлар даврида оммавий ахборот воситалари: ахборот трансформацияси ва касб этикаси муаммолари. – Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги [Электрон манба]. – URL: https://www.minjust.uz/uz/library/own_publications/98022/?INVERT=Y/(мурожаат санаси: 10.12.2020).
3 Муҳаммаджонова Л.А. Давлат хизматчиси этикаси ва имижи. – Т.: Университет, 2017. – 185 б.
4 Педиатрлар тадқиқотининг этика қўмитаси. Тадқиқот ахлоқ қўмиталари: "Қарши" ва "бетараф" фикрлар [Электрон манба]. – URL: https://studiorespect.ru/uz/komitet-po-etike-pedissledovaniya-komitety-po-etike-nauchnyh-issledovanii.html/ (мурожаат санаси: 10.12.2020).
5 Ўзбекистон журналистларининг касб этикаси кодекси // Ўзбекистон Журналистлари ижодий уюшмаси. – 2019 [Электрон манба]. – URL: https://journalist.uz/n/7802/ (мурожаат санаси: 10.12.2020).
6 Двойнин А.М. Этический аспект университетских научных исследований в области педагогики // Вестник Омского государственного педагогического университета. – 2019 [Электронный ресурс]. – URL: https://cyberleninka.ru/article/n/eticheskiy-aspekt-universitetskihnauchnyh-issledovaniy-v-oblasti-pedagogiki/ (дата обращения: 10.12.2020).
7 Ethical principles for medical research involving human subjects // World medical association declaration of Helsinki 1974, updated in 64thWMA General Assembly, Fortaleza, Brazil, October 2013 [Electronic resource] – URL: https://www.wma.net/policies-post/wma-declaration-of-helsinki-ethicalprinciples-for-medical-research-involving-human-subjects/ (date of treatment: 10.12.2020).
8 Resnik D.B. What is Ethics in research and why is it important? – 2015 [Electronic resource]– URL: https://www.niehs.nih.gov/research/resources/bioethics/whatis/index.cfm/ (date of treatment: 10.12.2020).
9 Ўзбекистонда хорижий тиллар// Электрон журналида материал чоп этиш этикаси [Электрон манба]. – URL: https://journal.fledu.uz/uz/etika-qoidalari/ (мурожаат санаси: 10.12.2020).
10 Аламасов В., Мамадалиев Ш. Илмий тадқиқот: методология, методика, ижодиёт. – 2015 [Электрон манба]. – URL: http://akadmvd.uz/wp-content/uploads/2015-oqilmiy_tadqiqot_alemasov-uz.pdf/ (мурожаат санаси: 10.12.2020).
11 Харламов В.Э., Харламова Т.М. Этика научного исследования: зарубежный опыт // Фундаментальные исследования. – 2014. – № 5-2. – С. 402-405 [Электронный ресурс]. – URL: www.fundamental-research.ru/ru/article/view?id=33890/ (дата обращения: 10.12.2020).
12 Комитеты по этике научных исследований [Электронный ресурс]. – URL: www.eupati.eu/ru/клинические-исследования-и-испытани/комитеты-по-этике-научныхисследований/ (дата обращения: 10.12.2020).
13 2019–2023 йилларда Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий Университетида талаб юқори бўлган малакали кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш ва илмий салоҳиятни ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида: Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 17 июнь ПҚ-4358-сонли қарори // Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 19.06.2019 й., 07/19/4358/3308-сон [Электрон манба]. – URL: https://lex.uz/docs/4380624/ (мурожаат санаси: 10.12.2020).
В ожидании