227

Maqolada shiralarning parazitlikka xos ayrim xususiyatlari tahlil etilgan. Ularning parazitlikka moslanish bo‘yicha xarakterli belgilari quyidagi yo‘nalishlarda namoyon bo‘ladi: shiralar ozuqa o‘simligi tanasidagi to‘qima suyuqligi hisobiga yashaydi; ekologik omillar shiralarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri va ozuqa o‘simligining tanasi orqali ta’sir ko‘rsatib turadi; har qanday ozuqa o‘simligi o‘zida parazitlik qilayotgan shira ta’sirini sezadi va unga biologik qarshilik ko‘rsatadi.

Shiralar ham “ko‘p sonli nasl qonuni”ga muvofiq boshqa parazitlar singari jadal ko‘payish xususiyatiga ega. “Parazit-xo‘jayin” munosabatlar tizimida shiralarning ozuqa o‘simliklaridan foydalanish xususiyatlari ulardagi ekologik moslanishning belgisidir.

  • Web Address
  • DOIhttps://doi.org/10.56292/SJFSU/vol28_iss6/a99
  • Date of creation in the UzSCI system21-01-2023
  • Read count199
  • Date of publication15-12-2022
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages480-484
Ўзбек

Maqolada shiralarning parazitlikka xos ayrim xususiyatlari tahlil etilgan. Ularning parazitlikka moslanish bo‘yicha xarakterli belgilari quyidagi yo‘nalishlarda namoyon bo‘ladi: shiralar ozuqa o‘simligi tanasidagi to‘qima suyuqligi hisobiga yashaydi; ekologik omillar shiralarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri va ozuqa o‘simligining tanasi orqali ta’sir ko‘rsatib turadi; har qanday ozuqa o‘simligi o‘zida parazitlik qilayotgan shira ta’sirini sezadi va unga biologik qarshilik ko‘rsatadi.

Shiralar ham “ko‘p sonli nasl qonuni”ga muvofiq boshqa parazitlar singari jadal ko‘payish xususiyatiga ega. “Parazit-xo‘jayin” munosabatlar tizimida shiralarning ozuqa o‘simliklaridan foydalanish xususiyatlari ulardagi ekologik moslanishning belgisidir.

Русский

В статье анализируются некоторые паразитические характеристики тлей. Характерные признаки их приспособления к паразитированию проявляются в следующих направлениях: тля живет за счет тканевой жидкости в организме кормового растения; факторы окружающей среды воздействуют на тлю напрямую и через тело кормового растения; любое кормовое растение ощущает на себе действие паразитирующей на нем тли и проявляет к ней биологическую устойчивость.

Тля также имеет тенденцию к интенсивному размножению, как и другие паразиты, в соответствии с “законом множественного потомства". Особенности использования кормовых растений тлей в системе отношений “паразит-хозяин” являются признаком экологической адаптации у них.

English

The article analyzes some parasitic characteristics of aphids. The characteristic signs of their adaptation to parasitism are manifested in the following directions: the aphid lives at the expense of tissue fluid in the body of the host plant; environmental factors affect aphids directly and through the host plant body; Any fodder plant feels the action of aphids parasitizing on it and exhibits biological resistance to it.

Aphids also have a tendency to intensive reproduction, like other parasites, in accordance with the “law of multiple offspring”.

Name of reference
1 1. Khusanov A. K. et al. Adaptation of insects to the biotope //Scientific Bulletin. – С. 79.
2 2. Mansurkhodjaeva, M.U., Ganieva, Z.A., Zokirov, I.I., Mirzaeva, G.S. and Akhmedova, Z.Y., 2020. Khashimova M. Kh. Fauna of aphids (Homoptera, Aphidinea) of acclimatized trees and shrubs in Tashkent. International Journal of Advanced Research (IJAR), 8(11), pp.80-89.
3 3. Mansurkhudjaeva M. U. et al. Biotsenotic Relations Of Aphids (Homoptera, Aphidoidea) With Acclimatized Trees And Shrubs //NVEO-Natural volatiles & Essential oils Journal| NVEO. – 2021. – С. 4778-4790.
4 4. Masodiqova M. A. Q., Zokirova G. M. Farg‘ona vodiysi sharoitida Aphis punicae Passerini, 1863 shirasining biologiyasi va hayotiy sikli //Academic research in educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. 6. – С. 381-387. [Biology and life cycle of the aphid Aphis punicae Passerini, 1863 in the conditions of the Fergana Valley].
5 5. O‘rmonova D. “Parazit-xo‘jayin” munosabati tizimida o‘rik-qamish shirasining ekologik moslashish xususiyatlari // Entomologiyaning dolzarb muammolari: Respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari, -Farg‘ona, 2010. 80-81 b. [Features of ecological adaptation of apricot-cane sap in the system of "parasite-host" relationship].
6 6. O‘rmonova D. Shira-ozuqa o‘simligi o‘rtasidagi “parazit-xo‘jayin” munosabatlariga doir ma’lumotlar // Entomologiyaning dolzarb muammolari: Respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari, -Farg‘ona, 2010. 78-80. [Information on host-parasite relationships between aphids and host plants].
7 7. Yunusov, M. M., &Zokirov, I. I. (2021). Farg‘ona vodiysining ayrim dendrofil shiralari (Homoptera, Aphidoidea) bioekologiyasi // Academic research in educational sciences, 2(6), 1289-1299. https://doi.org/10.24412/2181-1385-2021-6-1289-1299. [Bioecology of some dendrophilous aphids (Homoptera, Aphidoidea) of the Fergana Valley].
8 8. Zakirov I.I., Kapizova D.R., Zokirova G.M., Rakhmonov R.R., Kadyrov.O. Z., Mamatov Kh.M. Sucking phytophages of open-seeded trees and shrubs in the Fergana Valley (Lachnidae, Diaspididae): fauna and ecology // Annals of forest research. 65(1): 6819-6826, 2022.
9 9. Zokirov I.I. O‘zbekiston lyaxnina (Homoptera, Lachninae) shiralari (hayot sikli, etologiyasi, gazlar almashinuvi).: Biol. fan. nomz. ...diss. aftoref. –Toshkent, 2009. – 23 b. [Lyakhnina (Homoptera, Lachninae) aphids of Uzbekistan (life cycle, ethology, gas exchange)].
10 10. Zokirov I.I. Markaziy Farg‘onaning sabzavot-poliz ekinlari hasharotlari faunasi va ekologiyasi: Biol. fan. dokt. (DSc) ...diss. avtoref. – Toshkent, 2019. - 59 b. [Fauna and ecology of vegetable and melon crops insects of Central Fergana].
11 11. Zokirov I.I., Maxmudov M.U., Zokirova G.M. Invaziv hasharotlarning (Insecta) tarqalish omillari // International scientific journal of Biruni. Vol. 1, Issue 2. Oct. 2022. –B. 39-46. https://doi.org/10.24412/2181-2993-2022-2-39-46. [Distribution factors of invasive insects (Insecta)].
12 12. Zokirov I.I., Zokirova G.M., Karimova Z., Abduvaxobova G. Muhim invaziv turlarining biologiyasi va hayotiy sikllari (Markaziy Farg‘ona hududi misolida) // International scientific journal of Biruni. Vol. 1, Issue 2. Oct. 2022. –B. 60-70. https://doi.org/10.24412/2181-2993-2022-2-60-70. [Biology and life cycles of important invasive species (in the example of Central Fergana region)].
13 13. Zokirova G.M., G‘aniyev K.H., Karimova Z.T., Ahmadjonova G.F. Toshloq hududi madaniy biotsenozlarining dendrofil shiralari haqida ma’lumotlar // Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. Volume 2. Issue 11. –B. 1024-1030. [Information about dendrophyllous lichens of cultural biocenoses of the Toshloq region].
14 14. Zokirova G.M., Kapizova D.R., Zokirov I.I., Oxunova N.K. Lachnidae va Diaspididae (Homoptera) oilalari vakillarining ochiq urug‘li o‘simliklarda oziqlanish xususiyatlari // Scientific Bulletin of NamSU-Научный вестник НамГУ-NamDU ilmiy axborotnomasi. –2022-yil. 9-сон. -B. 56-63. [Feeding characteristics of members of Lachnidae and Diaspididae (Homoptera) families on open-seeded plants].
15 15. Zokirova G.M., Nabijonova M.A., Abduvaxobova G.G‘.Olmazor entomokomplеksi dominant turlarining bioekologiyasi (Quva hududi olma bog‘lari misolida) // Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. Volume 2. Issue 11. –B. 137-148. [Bioecology of the dominant species of the Almazor entomocomplex (on the example of apple orchards of the Kuva region)].
16 16. Zokirova G.M., Xamidov Sh.T., Nabijonova M.A. Archadoshlar entomofaunasiga doir ayrim ma’lumotlar (Farg‘ona viloyati miqyosida) // International scientific journal of Biruni. Vol. 1, Issue 2. Oct. 2022. –B. 87-94. https://doi.org/10.24412/2181-2993-2022-2-87-94 [Some information on the entomofauna of Archadoshka (on the scale of Fergana region)].
17 17. Zokirova Gulnora Mamadjonovna, & Zokirov Islomjon Ilkhomjonovich. (2022). Seasonal variability and population density of aphids of gymnosperm plants in the Fergana valley. European Journal of Humanities and Educational Advancements, 3(1), 62-65. Retrieved from https://scholarzest.com/index.php/ejhea/article/view/1743
18 18. Ахмедов М.Х. Дендрофильные тли Западного Тянь-Шаня (фауна, формирование и зоогеографические особенности).: Автореф. дис. …канд. биол. наук. –Баку, 1980. - 26 с. [Dendrophilic aphids of the Western Tien Shan (fauna, formation and zoogeographic features)].
19 19. Ахмедов М.Х. Тли - афидиды (Homoptera, Aphidinea, Aphididae) аридно-горных зон Средней Азии (экология, фауногенез, таксономия).: Автореф. дис. ... докт. биол. наук. –Ташкент, 1995. - 45 с. [Aphids - afidids (Homoptera, Aphidinea, Aphididae) of the arid-mountain zones of Central Asia (ecology, faunagenesis, taxonomy)].
20 20. Мансурходжаева М.У. Фауна, биология и экологические особенности тлей (Homoptera, Aphidinea) интродуцированных деревьев и кустарников Ташкента.: Автореф. дис. …канд. биол. наук. –Ташкент, 1999. - 24 с. [Fauna, biology and ecological features of aphids (Homoptera, Aphidinea) of introduced trees and shrubs in Tashkent].
21 21. Нарзикулов М.Н. Тли (Homoptera, Aphididae) Таджикистана и сопредельных республик Средней Азии (Фауна Таджикской ССР). - Душанбе: Из-во АНТадж. ССР, 1962. Т.IX. –вып. 1. – 272 с. [Aphids (Homoptera, Aphididae) of Tajikistan and neighboring republics of Central Asia (Fauna of the Tajik SSR)].
22 22. Хусанов А.К., Зокиров И.И. Географическая изменчивость Acyrthosiphon catharinae в условиях Восточной Ферганы // Перспективы развития науки и образования. – 2013. – С. 134-137. [Geographical variability of Acyrthosiphon catharinae in the conditions of Eastern Fergana].
Waiting