43

Maqola alyuminiy, ya'ni Mendeleyevning davriy jadvalining III guruhiga mansub, 13-tartib raqamiga ega va atom massasi 26,98 bo‘lgan elementning xususiyatlariga bag‘ishlangan. Unda alyuminiyning fizik-kimyoviy xususiyatlari, jumladan, uning past zichligi (2,7 g/sm³), yuqori elektr o‘tkazuvchanligi (misning 65%) va issiqlik o‘tkazuvchanligi (238,3 Vt/(m·K)) batafsil yoritilgan. Maqolada alyuminiyning turli markalari, uning korroziyaga chidamliligi, shuningdek, tozaligi va ishlov berish usuliga qarab o‘zgaradigan mexanik xususiyatlari haqida ma’lumotlar keltirilgan. Alyuminiy yarim tayyor mahsulotlar (varaqalar, tayoqlar va profillar) ko‘rinishida, shuningdek, Al–Mn, Al–Si va Al–Mg kabi qotishmalar shaklida qo‘llaniladi. Maqolada alyuminiy qotishmalarini mustahkamlash usullari, masalan, qotirish va qaritish (yoshartirish) hamda ularning mexanik xususiyatlar va korroziyaga chidamlilikka ta’siri muhokama qilingan. Shuningdek, qattiq eritmaning parchalanishi, qaritish jarayoni va tuzilmaviy mustahkamlash bo‘yicha ma’lumotlar keltirilgan bo‘lib, bu alyuminiyning mustahkamligi va plastikligini oshiradi. Maqolada qotishmalarning mikrotuzilmasini, ularning xususiyatlarining harorat va qaritish vaqti bilan bog‘liqligini ko‘rsatadigan illyustratsiyalar keltirilgan.

  • Ўқишлар сони 43
  • Нашр санаси 05-12-2024
  • Мақола тилиO'zbek
  • Саҳифалар сони87-94
Русский

Статья посвящена свойствам алюминия, элементу III группы Периодической таблицы, с порядковым номером 13 и атомной массой 26,98. Рассматриваются его физико-химические характеристики, включая низкую плотность (2,7 г/см³), высокую электропроводность (65% от меди) и теплопроводность (238,3 Вт/(м·К)). Подробно описаны различные марки алюминия, его коррозионная стойкость, а также механические свойства, отличающиеся в зависимости от чистоты и обработки. Алюминий используется в виде полуфабрикатов (листов, прутков и профилей) и в виде сплавов, таких как Al–Mn, Al–Si и Al–Mg. В статье обсуждаются методы упрочнения алюминиевых сплавов, такие как закалка и старение, а также их влияние на механические свойства и коррозионную стойкость. Приведены данные о распаде твердого раствора и процессе старения, а также о структурном упрочнении, что повышает прочность и пластичность алюминия. Статья содержит иллюстрации, демонстрирующие микроструктуру сплавов и зависимости их свойств от температуры и времени старения.

Ўзбек

Maqola alyuminiy, ya'ni Mendeleyevning davriy jadvalining III guruhiga mansub, 13-tartib raqamiga ega va atom massasi 26,98 bo‘lgan elementning xususiyatlariga bag‘ishlangan. Unda alyuminiyning fizik-kimyoviy xususiyatlari, jumladan, uning past zichligi (2,7 g/sm³), yuqori elektr o‘tkazuvchanligi (misning 65%) va issiqlik o‘tkazuvchanligi (238,3 Vt/(m·K)) batafsil yoritilgan. Maqolada alyuminiyning turli markalari, uning korroziyaga chidamliligi, shuningdek, tozaligi va ishlov berish usuliga qarab o‘zgaradigan mexanik xususiyatlari haqida ma’lumotlar keltirilgan. Alyuminiy yarim tayyor mahsulotlar (varaqalar, tayoqlar va profillar) ko‘rinishida, shuningdek, Al–Mn, Al–Si va Al–Mg kabi qotishmalar shaklida qo‘llaniladi. Maqolada alyuminiy qotishmalarini mustahkamlash usullari, masalan, qotirish va qaritish (yoshartirish) hamda ularning mexanik xususiyatlar va korroziyaga chidamlilikka ta’siri muhokama qilingan. Shuningdek, qattiq eritmaning parchalanishi, qaritish jarayoni va tuzilmaviy mustahkamlash bo‘yicha ma’lumotlar keltirilgan bo‘lib, bu alyuminiyning mustahkamligi va plastikligini oshiradi. Maqolada qotishmalarning mikrotuzilmasini, ularning xususiyatlarining harorat va qaritish vaqti bilan bog‘liqligini ko‘rsatadigan illyustratsiyalar keltirilgan.

English

The article is devoted to the properties of aluminum, an element of the III group of the periodic table, with an order number of 13 and an atomic mass of 26.98. Its physicochemical characteristics are considered, including low density (2.7 g/cm3), high electrical conductivity (65% of copper), and thermal conductivity (238.3 W/ (m·K)). The various grades of aluminum, its corrosion resistance, as well as its mechanical properties, which differ depending on its purity and processing, are described in detail. Aluminum is used in the form of semi-finished products (sheets, rods and profiles) and in the form of alloys such as Al-Mn, Al-Si and Al-Mg. The article discusses methods for strengthening aluminum alloys, such as hardening and aging, as well as their influence on mechanical properties and corrosion resistance. Data on the decomposition of the solid solution and the aging process, as well as on the structural strengthening, which increases the strength and plasticity of aluminum, are presented. The article contains illustrations demonstrating the microstructure of alloys and the dependence of their properties on temperature and aging time.

Муаллифнинг исми Лавозими Ташкилот номи
1 Eshonqulov U.X. Dotsent Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti
2 Zuevich S.A. o'qituvchi Belorussiya Milliy Texnika Universiteti
3 Bildziuk Y.V. katta o'qituvchi Belorussiya Milliy Texnika Universiteti
Ҳавола номи
1 1. Ю.М.Лахтин. Металловедение и термическая обработка металлов// Москва, «Металлургия», 1984.
2 2. Kh, E. U. (2023). TECHNOLOGY FOR OBTAINING REDUCED IRON FROM PYRITE CINDERS. Western European Journal of Modern Experiments and Scientific Methods, 1(4), 120-125.
3 3. Эшонкулов, У. Х. У. (2022). ХАРАКТЕРИСТИКА И ТИПЫ ЖЕЛЕЗНЫХ СЫРЁ. BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY JURNALI, 2(11), 303-308.
4 4. Хасанов, А. С., & Эшонкулов, У. Х. (2023). ПОДГОТОВКА ИСХОДНОГО ЖЕЛЕЗОСОДЕРЖАЩЕГО СЫРЬЯ К ПЕРЕРАБОТКЕ И ЛАБОРАТОРНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ ПО ВОССТАНОВЛЕНИЮ. ARXITEKTURA, MUHANDISLIK VA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR JURNALI, 2(4), 34-46.
5 5. Эшонкулов, У. Х., & Турдиев, Ж. Н. (2023). ТЕХНОЛОГИЯ ПЕРЕРАБОТКИ ЖЕЛЕЗОСОДЕРЖАЩИХ ШЛАМОВ. ARXITEKTURA, MUHANDISLIK VA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR JURNALI, 2(1), 32-36.
6 6. Abdurashid Khasanov, & Uchkun Eshonkulov. (2023). STUDY OF METHODS OF IRON SEPARATION FROM IRON-CONTAINING RAW MATERIALS. Best Journal of Innovation in Science, Research and Development, 2(11), 119–123. Retrieved from https://www.bjisrd.com/index.php/bjisrd/article/view/818.
7 7. Турдиев, Ш. Ш., & Эшонқулов, У. Х. (2023). ИССЛЕДОВАНИЕ ХИМИЧЕСКИХ СОСТАВОВ ЦИНКОВЫХ ОТХОДОВ И ТЕХНОЛОГИИ ПЕРЕРАБОТКЕ. Наука и технология в современном мире, 2(18), 28-32.
8 8. Турдиев, Ш. Ш., & Эшонқулов, У. Х. (2023). ХИМИЧЕСКИЙ СОСТАВ РУД МЕСТОРОЖДЕНИЯ «КАЛЬМАКЫР». Наука и технология в современном мире, 2(18), 33-38.
9 9. Турдиев, Ш. Ш., & Эшонқулов, У. Х. (2023). СПОСОБЫ ОЧИСТКИ КОНЦЕНТРАТОВ ПЛАТИНОИДОВ И АНАЛИЗ ПОЛУЧЕННЫХ ЧИСТЫХ МЕТАЛЛОВ. Наука и технология в современном мире, 2(18), 23-27.
10 10. Eshonqulov, U. X. (2023). TEMIR TARKIBLI XOM ASHYODAN VA MA’DANLARDAN TEMIRNI AJRATIB OLISHNING TEXNOLOGIK O‘LCHAMLARINI TADQIQ QILISH VA ANIQLASH. Sanoatda raqamli texnologiyalar/Цифровые технологии в промышленности, 1(2), 64-69.
Кутилмоқда