2

Maqolada undash kategoriyasi haqida so‘z borgan bo‘lib, u ko‘p qirrali tushuncha ekanligi, hayotimizda, shu jumladan, ilm olamida ham mavjudligi keltirilgan. Ushbu kategoriya bir necha bosqichlardan o‘tib kelayotgan bo‘lsa-da, hali ham o‘z dolzarblik darajasini yo‘qotgani yo‘q. Muloqot paytida gaplar, jumlalardan foydalanilar ekan, albatta, gaplarning tuzilish jihatdan semantikasiga eʼtibor qaratish lozim. Ular ko‘zlangan maqsad tomon yo‘naltiriladi va muloqot jarayonida so‘zlovchining ijobiy yoki salbiy natijaga erishishida muhim rol o‘ynaydi. Bu jarayonda undash muhim omil hisoblanib, so‘zlovchining ko‘zlagan maqsadiga yetishiga yordam beradi. Undash kategoriyasini ifodalovchi til birliklarining lingvomadaniy xususiyatlari va ularni o‘rganish turli milliy madaniyat va mentalitetga ega kommunikantlar o‘z xohishi, istagi, ixtiyori va niyatidan kelib chiqib, tinglovchini biror harakatni amalga oshirishga undash nutqiy akti ijobiy yoki salbiy yakun topish omillarini ochish imkoniyatini beradi. Undash tushunchasi imperativ kategoriyasi bilan bog‘liq. Imperativ semantikasi undashning maʼnoviy qismidir. Imperativ grammatik kategoriya bo‘lib, u undash usullaridan biri. Undash kategoriyasi nihoyatda keng hisoblanib, individning ko‘zlagan maqsadiga yetishiga yordam beradi. Bunda undashni ifodalovchi til birliklarining lisoniy, pragmatik, lingvomadaniy va h.k. xususiyatlari alohida o‘rin egallaydi. Undashdagi stereotiplar xalq milliyligi va mentalitetiga asoslangan bo‘ladi.

  • Ўқишлар сони 2
  • Нашр санаси 20-02-2025
  • Мақола тилиO'zbek
  • Саҳифалар сони137-149
English

The article deals with the category of motivation. When an order and an order are given, the order, along with special lexical and grammatical forms denoting such impulses, is also presented by means of words denoting the object being prompted to act. These words are nouns, adverbs, and interjections. It also describes the theory of speech acts, analyzes pragmatic factors, and their influence on the content of the text. The category of motivation, which is expressed within the framework of reflecting the national culture in the units of languages, has similar and distinctive features in the compared languages. Similar and distinctive features in the expression of motivation are determined by national-cultural (linguoculturological) features. Stereotypes in the process of motivation are based on the nationality and mentality of the people. In the choice of linguistic units that express motivation, their belonging to any language is of great importance., for each nation has its own national and cultural values.

Ўзбек

Maqolada undash kategoriyasi haqida so‘z borgan bo‘lib, u ko‘p qirrali tushuncha ekanligi, hayotimizda, shu jumladan, ilm olamida ham mavjudligi keltirilgan. Ushbu kategoriya bir necha bosqichlardan o‘tib kelayotgan bo‘lsa-da, hali ham o‘z dolzarblik darajasini yo‘qotgani yo‘q. Muloqot paytida gaplar, jumlalardan foydalanilar ekan, albatta, gaplarning tuzilish jihatdan semantikasiga eʼtibor qaratish lozim. Ular ko‘zlangan maqsad tomon yo‘naltiriladi va muloqot jarayonida so‘zlovchining ijobiy yoki salbiy natijaga erishishida muhim rol o‘ynaydi. Bu jarayonda undash muhim omil hisoblanib, so‘zlovchining ko‘zlagan maqsadiga yetishiga yordam beradi. Undash kategoriyasini ifodalovchi til birliklarining lingvomadaniy xususiyatlari va ularni o‘rganish turli milliy madaniyat va mentalitetga ega kommunikantlar o‘z xohishi, istagi, ixtiyori va niyatidan kelib chiqib, tinglovchini biror harakatni amalga oshirishga undash nutqiy akti ijobiy yoki salbiy yakun topish omillarini ochish imkoniyatini beradi. Undash tushunchasi imperativ kategoriyasi bilan bog‘liq. Imperativ semantikasi undashning maʼnoviy qismidir. Imperativ grammatik kategoriya bo‘lib, u undash usullaridan biri. Undash kategoriyasi nihoyatda keng hisoblanib, individning ko‘zlagan maqsadiga yetishiga yordam beradi. Bunda undashni ifodalovchi til birliklarining lisoniy, pragmatik, lingvomadaniy va h.k. xususiyatlari alohida o‘rin egallaydi. Undashdagi stereotiplar xalq milliyligi va mentalitetiga asoslangan bo‘ladi.

Русский

В статье рассматривается категория побуждения. Когда отдается приказ или распоряжение, сема приказа наряду со специальными лексическими и грамматическими формами, обозначающими подобные побуждения, преподносится также посредством слов, обозначающих объект, побуждаемый к действию. В качестве таких слов выступают имена существительные, наречия и междометия. Также рассказывается о теории речевых актов, анализируются прагматические факторы, их влияние на содержание текста. Категория побуждения, которая выражается в рамках отражающих национальную культуру в единицах языков, имеют сходные и отличительные черты в сравниваемых языках. Сходные и отличительные особенности в выражении побуждения обусловливаются национально-культурными (лингвокультурологическими) особенностями. Стереотипы в процессе побуждения основываются на том, каковы национальность и менталитет народа. В выборе языковых единиц, выражающих побуждение, большое значение имеет их принадлежность к какому-либо языку. Ибо каждая нация имеет свои национально-культурные ценности.

Муаллифнинг исми Лавозими Ташкилот номи
1 Muminova A.A. F.f.d (DSc), dotsent Umumiy tilshunoslik kafedrasi O‘zbekiston Davlat Jahon tillari Universiteti
Ҳавола номи
1 Беляева Е.И. Модальность и прагматические аспекты директивных речевых актов в английском языке: автореф. дисс. … докт. филол. наук. — М., 1988. — 33 с
2 Волкова А.Е. Импликация семантики побудительности в составе высказываний с непрямой формой побуждения // Вестник Волгоградского гос. ун-та. Серия 2, Языкознание. — 2011. — №1 (13). — С. 21–27.
3 Лобанова Е.В. Средства выражения побудительности в английском языке: когнитивно-онтологический подход: автореф. дисс. ... канд. филол. наук. — Самара, 2011. — 24 с.
4 Маматов А.Э. Языковая картина мира как когнитивный феномен // Хорижий тил таълимининг когнитив-прагматик тамойиллари. — Самарқанд, 2007. — Б. 9–10.
5 Маслова А.Ю. Коммуникативно-семантическая категория побудительности и ее реализация в славянских языках (на материале сербского и болгарского языков в сопоставлении с русским): автореф. дисс. ... докт. филол. наук. — М., 2009. — 40 c.
6 Назари Фатиме. Способы выражения побуждения в современном русском языке: автореф. дисс. …канд. филол. наук. — М., 2012. — 20 с.
7 Неустроев К.С. Способы выражения побуждения и воздействия (на материале современного английского языка): автореф. дисс. ... канд. филол. наук. — Ростов-на-Дону, 2008. — 22 с.
8 Сафаров Ш. Паралингвистика. Монография. — Т., 2008. — 280 б.
9 Сурженко Е.В. Императив как грамматическое поле в системе побудительности (на материале английских пословиц) // Вестник БДУ. — Сер. 4. — 2012. — №1. — С. 62–65.
10 Шведова Н.Ю. Теоретические результаты, полученные в работе над «Русским семантическим словарем»// Вопросы языкознания. — 1999. — № 1. — С. 3–16.
Кутилмоқда