159

Қишлоқ хўжалиги экинларидан юқори ва сифатли ҳосил етиштиришнинг асосий омили – бу минерал ўғитлар, стимуляторлар ва дефолиантлардан самарали фойдаланишдир. Хусусан, пахта ҳосилини қисқа муддатда, сифатли йиғиб-териб олишда дефолиация агротехник тадбирининг аҳамияти катта. Дефолиантлар таъсирида ғўза барглари самарали тўкилади. Натижада ғўза қаторлари орасидан ҳаво айланиши яхшиланади ҳамда қуёш нури тўғри ривожланаётган кўсакларга келиб тушади ва уларнинг етилиши тезлашишининг ҳисобига ҳосилдорлик 1,5-2,0 ц/га ортади. Мақолада янги суюқ дефолиант олишни физик-кимёвий асослаш мақсадида иккита сувли системада компонентларнинг ўзаро таъсири кенг ҳарорат ва концентрация оралиғида ўрганилган. Унда дастлабки моддалар ва янги фаза аниқланган, кимёвий ва физик-кимёвий усулларда таҳлил қилиниб, янги бирикма (С6 Н5 O7 )2 Са3 ∙4H2 O мавжудлиги тасдиқланган. Ўрганилган системалар тадқиқот натижалари кальций хлорати ва лимон кислотасининг аммонийли, моноэтаноламинли тузлари асосида физиологик фаолликка эга бўлган суюқ дефолиант олиш мумкинлиги кўрсатилган. Дефолиант олишнинг янги усули кимё саноатида ва олинган дефолиантлар қишлоқ хўжалигининг пахтачилик соҳасида кенг қўлланилади.

  • Количество прочтений159
  • Дата публикации29-05-2020
  • Язык статьиO'zbek
  • Страницы66-73
Ўзбек

Қишлоқ хўжалиги экинларидан юқори ва сифатли ҳосил етиштиришнинг асосий омили – бу минерал ўғитлар, стимуляторлар ва дефолиантлардан самарали фойдаланишдир. Хусусан, пахта ҳосилини қисқа муддатда, сифатли йиғиб-териб олишда дефолиация агротехник тадбирининг аҳамияти катта. Дефолиантлар таъсирида ғўза барглари самарали тўкилади. Натижада ғўза қаторлари орасидан ҳаво айланиши яхшиланади ҳамда қуёш нури тўғри ривожланаётган кўсакларга келиб тушади ва уларнинг етилиши тезлашишининг ҳисобига ҳосилдорлик 1,5-2,0 ц/га ортади. Мақолада янги суюқ дефолиант олишни физик-кимёвий асослаш мақсадида иккита сувли системада компонентларнинг ўзаро таъсири кенг ҳарорат ва концентрация оралиғида ўрганилган. Унда дастлабки моддалар ва янги фаза аниқланган, кимёвий ва физик-кимёвий усулларда таҳлил қилиниб, янги бирикма (С6 Н5 O7 )2 Са3 ∙4H2 O мавжудлиги тасдиқланган. Ўрганилган системалар тадқиқот натижалари кальций хлорати ва лимон кислотасининг аммонийли, моноэтаноламинли тузлари асосида физиологик фаолликка эга бўлган суюқ дефолиант олиш мумкинлиги кўрсатилган. Дефолиант олишнинг янги усули кимё саноатида ва олинган дефолиантлар қишлоқ хўжалигининг пахтачилик соҳасида кенг қўлланилади.

Русский

Основным фактором выращивания высокого и качественного урожая сельскохозяйственных культур является рациональное использование минеральных удобрений, стимуляторов, дефолиантов. В частности, для качественной уборки урожая хлопка-сырца в сжатые сроки важную роль играет проведение такого агротехнического мероприятия, как дефолиация. Под действием дефолиантов листья хлопчатника эффективно опадают, в результате чего происходит улучшение циркуляции воздуха среди рядов хлопчатника, прямое попадание солнечных лучей непосредственно на развивающиеся коробочки и увеличение урожая на 1,5-2,0 ц/га из-за ускоренного созревания. В статье с целью физико-химического обоснования получения нового жидкого дефолианта изучено взаимодействие компонентов двух водных систем в широком температурном и концентрационном интервале, определено наличие исходных веществ и новой фазы, установлено образование нового соединения (С6 Н5 O7 )2 Са3 ∙ 4H2 O, которое идентифицировано химическим и физико-химическим методами анализа. На основе полученных результатов вышеуказанных систем доказана возможность получения жидкого дефолианта с физиологической активностью на основе хлората кальция, аммония лимоннокислого и димоноэтаноламина лимоннокислого. Способ получения нового дефолианта будет использован в химической промышленности, а полученные дефолианты – в хлопководческой сфере сельского хозяйства страны.

English

Тhe main factor of growing high-quality crops is the rational use of mineral fertilizers, stimulants and defoliants. It is worth noting that an agrotechnical event as defoliation plays an important role for high-quality harvesting of raw cotton in a short time. In the presence of defoliants, cotton leaves effectively improve air circulation among the cotton rows, and in the forward direction, sunlight is detected and yield increase by 1.5- 2.0 c/ha due to accelerated ripening. In the following study the mutual influence of the components in two water systems has been studied in a wide temperature and concentration range; the formation of a new phase of the compound (С6 Н5 O7 )2 Са3 ∙4H2 O, which is identified by chemical and physical-chemical methods of analysis has been established. The results of the studied systems show the possibility to obtain a liquid defoliant with physiological activity based on calcium chlorate and ammonium citrate, dimonoetanolamine citrate. The method of obtaining a new defoliant will be used in the chemical industry, as well as the obtained defoliants in agricultural cotton growing.

Имя автора Должность Наименование организации
1 Torayev Q.A. stajor-tadqiqotchi O‘zR FA umumiy va noorganik kimyo instituti
2 Togasharov A.S. texnika fanlari doktori, bosh ilmiy xodim O‘zR FA umumiy va noorganik kimyo instituti
3 Shukurov J.S. texnika fanlari doktori, bosh ilmiy xodim O‘zR FA umumiy va noorganik kimyo instituti
4 Tuxtayev S.. kimyo fanlari doktori, akademik, «Defoliantlar» laboratoriyasi mudiri O‘zR FA umumiy va noorganik kimyo instituti
Название ссылки
1 Умаров А.А., Кутянин Л.И. Новые дефолианты: поиск, свойства, применения. – М.: Химия, 2000. – 87 с.
2 Teshaev F., Khaitov B. Effect of defoliants and fertilizers on yield and quality of upland cotton (Gossypium hirsutum L.) // Journal of Cotton Research and Development (CRDA). – India, 2015. – № 1. – Рp. 57-60.
3 Тухтаев С. Состояние и перспективы инновационных разработок в области технологии неорганических веществ и химизации сельскохозяйственного производства // Материалы республиканской научно-технической конференции. – Ташкент. – 16-17 мая 2013. – С. 147-152.
4 Авт. свид. СССР № 143691. Способ получения хлорат-хлорид кальциевого дефолианта // М.Н. Набиев, Р. Шаммасов, С. Тухтаев и др. // Открытия, изобретения. – 1985. – № 9. – С. 84.
5 Киргенцев А.Н., Трушникова Л.Н., Лаврентьева В.Г. Растворимость неорганических веществ в воде. – Л.: Химия, 1972. – 248 с.
6 Toghasharov A.S. Tuchtaev S. Study of the Solubility of Components in the System Mg(ClO3 )2 - 2NH2 C2 H4 OH•H3 C6 H5 O7-H2 O. Russian Journal of Inorganic Chemistry, 2013. – Vol. 58. – № 5. – P. 581- 584.
7 Тогашаров А.С. Политерма растворимости системы хлорат магния – аммоний лимоннокислый 3-замещенный – вода // Узбекский химический журнал. – 2011. – № 3. – С. 175-178.
8 Трунин А.С. Петрова Д.Г. Визуально-политермический метод. – Куйбышев: Куйбышевский политехн. институт, 1977. 94 с. Деп. в ВИНИТИ № 584-78.
9 Шварценбах Г., Флашка Г. Комплексонометрическое титрование. – М.: Химия, 1970. – 360 с.
10 Крешков А.П. Основы аналитической химии. – М.: Химия, 1965. – Кн. вторая. – 376 с.
11 Климова В.А. Основные микрометоды анализа органических соединений. – М.: Химия, 1975. – 224 с.
12 Практическое руководство по термографии / Берг Л.Г., Брумистрова Н.П., Озерова М.И., Пуринов Г.Г. – Казань: Изд-во Казанского университета, 1976. – 222 с.
13 Ковба Л.М., Трунов В.К. Рентгенофазовый анализ. – М.: Изд-во МГУ, 1969. – 160 с.
14 Накамото К. ИК – спектры и спектры КР неорганических и координационных соединений. – М.: Мир, 1991. – 536 с.
15 Смит А.// Прикладная ИК спектроскопия. – М.: Мир, 1982. – 319 с.
В ожидании