280

Бугунги кунда Ўзбекистонда “бино ва саноат иншоотлари қурилиши” соҳаси жадал ривожланиши натижасида замонавий иншоотлар қуриш учун янги майдонларга бўлган талаб йилдан-йилга ортиб бормоқда. Саноат иншоотлари учун кам аҳоли яшайдиган ва экологик тоза ҳудудлар танланиб, қурилиш сифатини яхшилаш ҳамда бино ва иншоотларнинг мустаҳкамлик даражасини ошириш мақсадида танлаб олинган майдонлар муфассал замонавий геофизик усуллар билан тадқиқ қилинмоқда. Шу муносабат билан ушбу мақола Писталитов тоғолди ҳудудида қурилиши мўлжалланган бино ва саноат иншоотларини лойиҳалаш ҳамда қуришда саёзчуқурлик геофизикасидан фойдаланган ҳолда ҳудуднинг геологик тузилиши ва геофизик хусусиятларини ўрганишга бағишланган. Тадқиқот майдонида сейсморазведканинг синган тўлқинлар ва электроразведканинг вертикал электр зондлаш каби муҳандис-геофизик усулларидан фойдаланилди. Амалга оширилган геофизик ишлар натижасида синган тўлқинлар усули ёрдамида бўйлама ва кўндаланг тўлқинларнинг тарқалиш тезлиги ҳисобланиб, муҳитнинг сейсмик хусусиятлари ҳамда вертикал электр зондлаш усули ёрдамида тўртламчи давр ётқизиқларининг қалинликлари ва тоғ жинсларининг солиштирма электр қаршиликлари аниқланди. Муаллифлар тадқиқот натижаларига кўра муҳитнинг тезлик моделлари, қайтарувчи чегаралар харитаси ва тадқиқот майдонининг геоэлектрик кесимларини қуришди. Юқоридаги ишлар натижасида олинган кўндаланг тўлқинлар тезлиги, ер қатламларининг зичликлари ҳамда ер ости сувларининг сатҳи каби геофизик маълумотлар Писталитов тоғолди ҳудудига қурилиши мўлжалланган бино ва саноат иншоотларини лойиҳалашда муҳим параметрлар сифатида қўлланилади.

  • Количество прочтений280
  • Дата публикации26-02-2021
  • Язык статьиO'zbek
  • Страницы39-46
Ўзбек

Бугунги кунда Ўзбекистонда “бино ва саноат иншоотлари қурилиши” соҳаси жадал ривожланиши натижасида замонавий иншоотлар қуриш учун янги майдонларга бўлган талаб йилдан-йилга ортиб бормоқда. Саноат иншоотлари учун кам аҳоли яшайдиган ва экологик тоза ҳудудлар танланиб, қурилиш сифатини яхшилаш ҳамда бино ва иншоотларнинг мустаҳкамлик даражасини ошириш мақсадида танлаб олинган майдонлар муфассал замонавий геофизик усуллар билан тадқиқ қилинмоқда. Шу муносабат билан ушбу мақола Писталитов тоғолди ҳудудида қурилиши мўлжалланган бино ва саноат иншоотларини лойиҳалаш ҳамда қуришда саёзчуқурлик геофизикасидан фойдаланган ҳолда ҳудуднинг геологик тузилиши ва геофизик хусусиятларини ўрганишга бағишланган. Тадқиқот майдонида сейсморазведканинг синган тўлқинлар ва электроразведканинг вертикал электр зондлаш каби муҳандис-геофизик усулларидан фойдаланилди. Амалга оширилган геофизик ишлар натижасида синган тўлқинлар усули ёрдамида бўйлама ва кўндаланг тўлқинларнинг тарқалиш тезлиги ҳисобланиб, муҳитнинг сейсмик хусусиятлари ҳамда вертикал электр зондлаш усули ёрдамида тўртламчи давр ётқизиқларининг қалинликлари ва тоғ жинсларининг солиштирма электр қаршиликлари аниқланди. Муаллифлар тадқиқот натижаларига кўра муҳитнинг тезлик моделлари, қайтарувчи чегаралар харитаси ва тадқиқот майдонининг геоэлектрик кесимларини қуришди. Юқоридаги ишлар натижасида олинган кўндаланг тўлқинлар тезлиги, ер қатламларининг зичликлари ҳамда ер ости сувларининг сатҳи каби геофизик маълумотлар Писталитов тоғолди ҳудудига қурилиши мўлжалланган бино ва саноат иншоотларини лойиҳалашда муҳим параметрлар сифатида қўлланилади.

Русский

Сегодня в результате стремительного развития строительства зданий и промышленных объектов в новом Узбекистане потребность в новых площадках для создания современных объектов растет с каждым годом. Для промышленных объектов выбираются новые, малонаселенные и экологически чистые территории, а выбранные территории детально изучаются современными геофизическими методами с целью повышения качества строительства и уровня долговечности зданий и сооружений. В связи с этим статья посвящена изучению геологического строения, а также геофизических свойств с использованием малоглубинной геофизики при проектировании и строительстве зданий и промышленных сооружений в предгорьях Писталитау. В исследовании использованы инженерно-геофизические методы, такие как сейсморазведка – метод преломленных волн и электроразведка – вертикальное электрическое зондирование. При геофизических работах сейсмические свойства среды были определены по скоростям распространения продольных и поперечных волн методом преломленных волн, а мощность четвертичных отложений и удельное электрическое сопротивление пород определялись методом вертикального электрического зондирования. По результатам исследования авторами построены скоростные модели окружающей среды, карты отражающих границ и геоэлектрические разрезы. Полученные геофизические данные – скорость поперечных волн, плотность слоев грунта, уровень грунтовых вод – используются как важные параметры при проектировании зданий и промышленных сооружений в предгорьях Писталитау.

English

Today, the need for new sites for the construction of modern facilities is growing every year as a result of the rapid development of “construction of buildings and industrial facilities” in the new Uzbekistan. New, sparsely populated and ecologically clean territories are selected for industrial facilities, and the selected territories are studied in detail using modern geophysical methods to improve the quality of construction and increase the level of durability of buildings and structures. The following article is devoted to the study of the geological structure, as well as geophysical properties using shallow geophysics in the design and construction of buildings and industrial structures that will be built in the foothills of the Pistalitau. The study used engineering and geophysical methods, such as seismic tomography - the method of refracted waves and electrical sounding - vertical electrical sounding. As a result of geophysical work, the seismic properties of the medium were determined from the velocities of propagation of primary and shear waves by the method of refracted waves, as well as the thickness of Quaternary deposits and the specific electrical resistivity of rocks were determined by the method of vertical electrical sounding. Based on the results of the study, the authors have constructed velocity models of the environment, maps of reflecting boundaries and geoelectric sections. Geophysical data obtained as a result of the above works - shear wave velocity, density of soil layers, groundwater level - are used as important parameters in the design of buildings and industrial structures in the foothills of Pistalitau.

Имя автора Должность Наименование организации
1 Oripov N.K. “Geofizikaviy tadqiqot usullari” kafedrasi magistranti O'zbekiston Milliy universiteti
2 Zakirov A.S. texnika fanlari nomzodi, Ilg'or texnologiyalar markazi Geofizika va nanomineralogiya laboratoriyasi katta ilmiy xodimi Ilg'or texnologiyalar markazi Geofizika va nanomineralogiya
Название ссылки
1 Sergeev K.S. Kompleksirovanie seysmorazvedki i elektrotomografi i v maloglubinnoj geofizike. [Integration of seismic survey and electrical tomography in shallow geophysics]. Moscow, 2018, 135 p.
2 Yakubovskij Y.V., Renard I.V. Elektrorazvedka. [Electrical exploration]. Moscow, Izd-vo NEDRA, 1991.
3 Yilmaz Ö. Seisмic Data Analysis. Investigations in Geophysics No.10, Tulsa, 2001, vol. 1, 1000 p., vol. 2, 1000 p.
4 Boganik G.N., Gurvich I.I. Seysmorazvedka: Uchebnoe posobie dlya vuzov. [Seismic survey: A Study Guide for High Schools]. Izd-vo АIS, Tver, 2006, 744 p.
5 Аgzamov А.А., Radjabov Sh.S., Аtabayev D.X., Tulanov А. Geofizik qidiruv usullari: OTM uchun o’quv qo’llanma. [Geophysical search methods: A Study Guide for High Schools]. Tashkent, 2007, 55 p.
6 Bondarenko V.M., Viktorov G.G., Demin N.V. i dr. Novie metodi injenernoj. [New methods of engineering geophysics]. Moscow, Izd-vo NEDRA, 1983, 224 p.
7 User Handbook “MAE C313-SEV”: https://manualzz.com/doc/48516671/c313sev
8 Nomokonova V.P. Seysmorazvedka: Spravochnik geofizika v 2-x knigax. [Seismic survey: Geophysicist’s handbook in 2 books]. Moscow, Izd-vo NEDRA, 1990, 336 p.
9 Karapetov G.А., Belousov А.V. Praktikum po geometricheskom seysmike: Uchebnoe posobie dlya vuzov. [Workshop on Geometric Seismic: A Study Guide for High Schools]. Izdatel’skiy centr RGU nefti i gaza I.M. Gubkina, 2015, 190 p.
10 Gerard T. Schuster and Aksel Quintus-Bosz. Wavepath eikonal traveltime inversion: Theory. GEOPHYSICS, vol. 58, Issue 9, Sep 1993. 1314-1323 p.
11 User Handbook “MAE X610-S”: https://www.mae-srl.it/it
12 Shevnin V.А., Bobachev А.А. 2D inversiya dannix, poluchennix po obichnoy 1D texnologii VEZ. [2D inversion of data obtained using conventional 1D VES technology]. Elektronnij jurnal Georazrez, no 3, pp. 1-13.
13 Romanov V.V. Primenenie amplitudnix grafikov pri obrabotke i interpretatcii dannix metoda prelomlennix voln dlya resheniya zadach injenernoj geologii. [The use of amplitude plots in the processing and interpretation of the refracted wave method data for solving problems of engineering geology]. Izvestiya vuzov. Geologiya i razvedka, 2012, no 4, pp. 56-60.
14 Allen W. Hathewax and F. Beach Leighton. Trenching as anexploratory method. Geological Society of America Eevews in Engineering Geology,1978, vol. IV, pp. I69-I96.
15 Vaxrameev G.S. Osnovi metodologii kompleksirovaniya geofi zicheskix issledovaniy pri poiskax rudnix mestorozhdeniy. [Fundamentals of the methodology for the integration of geophysical research in the search for ore deposits]. Moscow, Izd-vo NEDRA, 1978.
16 Mark E. Everett. Near-Surface Applied Geophysics. Cambridge university press, 2013, 441 p.
17 Tarxov А.G., Bondarenko V.M., Nikitin А.А. Kompleksirovanie geofizicheskix metodov: Uchebnoe posobie dlya vuzov. [Integration of geophysical methods: A Study Guide for High Schools]. Moscow, Izd-vo NEDRA, 1982, 296 p.
18 Dzeval’skij Y., Komarov I.S., Molokov L.А., Reyter F. Injenerno-geologicheskie issledovaniya pri gidrotexnicheskom stroitel’stve. [Engineering and geological research in hydraulic engineering]. Moscow, Izd-vo NEDRA, 1981, 352 p.
19 Sergeev Y.M., Golodkovskaya G.А., Ziangirov R.S., Osipov V.I., Trofi mov V.T. Pod red. Y.M. Sergeeva. Gruntovedenie. [Soil science]. Moscow, Izd-vo MGU, 1983, 392 p.
20 Voskresenskiy Y.N. Polevaya geofizika: Uchebnoe posobie dlya vuzov. [Field Geophysics: A Study Guide for High Schools]. Moscow, Izd-vo NEDRA, 2010, 479 p.
В ожидании