Мaзкур мaқолaдa мумтоз Қуръон илмлари таркибидаги муҳим тармоқларидан бири бўлган “вужуҳ ва назоир” илми ҳaқидa мaълумот берилгaн. Мaқолaдa келтирилaдигaн маълумотлар ва мисоллар ҳозирги кун қуръоншунослиги учун муҳим. Cабаби, ҳозирда ушбу соҳа Қуръон илмларига оид замонавий адабиётларда деярли учрамайди. Мақолада “вужуҳ ва назоир” илмининг тарихи, ривожи, ушбу соҳада ижод қилган олимлар, мазкур соҳанинг ўзига хос жиҳатлари ва аҳамияти, соҳага оид асарлар, бугунги кунда олиб борилаётган тадқиқотлар ҳақида маълумот берилган. Шунингдек “вужуҳ ва назоир” илми борасидаги тадқиқотлар, соҳага оид асарлардан баъзи мисоллар, “вужуҳ ва назоир”нинг аҳамияти нималарда кўринаши, қандай мисолларни “вужуҳ” дейиш мумкин каби бир қатор масалалар очиб берилган. Бундан ташқари “назоир” ва “вужуҳ”ларнинг таҳлилий жиҳатдан ёритилишга алоҳида ўрин ажратилган. Масалан, муфассирлар бир сўзнинг Қуръонда одамларга ва ҳайвонларга фойда келтирадиган кўплик шаклида фойдали, яксон қилувчи ва вайронкор ҳодиса ҳақида сўз юритилганда эса бирлик шаклида ишлатилиши зарарли ҳолатларни баён қилишига эътиборни қаратадилар. Айрим сўзлар кўплик шаклда қўлланилса, неъмат, бирлик шаклида эса – уй ва экинларни вайрон ва пайҳон қилиб кетувчи маънога эга бўлиши кўрсатиб берилган. Ҳаким Термизийга мансуб “Таҳсил назоир ал-Қуръон” асарида “вужуҳ ва назоир” илмига оид ёндошувлар ҳам қисқа ёритиб ўтилган. Мақолада Муқотил ибн Сулаймон, Жалолуддин Суютий, Бадруддин Заркаший, Халил Аҳмад Фароҳидий, Яҳё Нававий каби мумтоз алломалар меросидан кенг фойдаланиш билан бир қаторда, С. Аво, А. Атеш, А. Абдурраҳмон, Н. Мунажжид, Э. Кулиев каби замонавий тадқиқотчилар асарларидан ҳам унумли фойдаланилган.
Мaзкур мaқолaдa мумтоз Қуръон илмлари таркибидаги муҳим тармоқларидан бири бўлган “вужуҳ ва назоир” илми ҳaқидa мaълумот берилгaн. Мaқолaдa келтирилaдигaн маълумотлар ва мисоллар ҳозирги кун қуръоншунослиги учун муҳим. Cабаби, ҳозирда ушбу соҳа Қуръон илмларига оид замонавий адабиётларда деярли учрамайди. Мақолада “вужуҳ ва назоир” илмининг тарихи, ривожи, ушбу соҳада ижод қилган олимлар, мазкур соҳанинг ўзига хос жиҳатлари ва аҳамияти, соҳага оид асарлар, бугунги кунда олиб борилаётган тадқиқотлар ҳақида маълумот берилган. Шунингдек “вужуҳ ва назоир” илми борасидаги тадқиқотлар, соҳага оид асарлардан баъзи мисоллар, “вужуҳ ва назоир”нинг аҳамияти нималарда кўринаши, қандай мисолларни “вужуҳ” дейиш мумкин каби бир қатор масалалар очиб берилган. Бундан ташқари “назоир” ва “вужуҳ”ларнинг таҳлилий жиҳатдан ёритилишга алоҳида ўрин ажратилган. Масалан, муфассирлар бир сўзнинг Қуръонда одамларга ва ҳайвонларга фойда келтирадиган кўплик шаклида фойдали, яксон қилувчи ва вайронкор ҳодиса ҳақида сўз юритилганда эса бирлик шаклида ишлатилиши зарарли ҳолатларни баён қилишига эътиборни қаратадилар. Айрим сўзлар кўплик шаклда қўлланилса, неъмат, бирлик шаклида эса – уй ва экинларни вайрон ва пайҳон қилиб кетувчи маънога эга бўлиши кўрсатиб берилган. Ҳаким Термизийга мансуб “Таҳсил назоир ал-Қуръон” асарида “вужуҳ ва назоир” илмига оид ёндошувлар ҳам қисқа ёритиб ўтилган. Мақолада Муқотил ибн Сулаймон, Жалолуддин Суютий, Бадруддин Заркаший, Халил Аҳмад Фароҳидий, Яҳё Нававий каби мумтоз алломалар меросидан кенг фойдаланиш билан бир қаторда, С. Аво, А. Атеш, А. Абдурраҳмон, Н. Мунажжид, Э. Кулиев каби замонавий тадқиқотчилар асарларидан ҳам унумли фойдаланилган.
| № | Имя автора | Должность | Наименование организации |
|---|---|---|---|
| 1 | Zafar F.. | Head of the Department of Research on Contemporary Islam of the Imam Maturidi International Scientific Research Center | Imam Maturidi International Scientific Research Center |
| № | Название ссылки |
|---|---|
| 1 | 1. Abdurrahmon A. Al-Fath ar-Rabboniy li-tartibi Musnadi al-Imom Ahmad. – Qohira: Dor ihyo at-turos al-arabiy. Nashr yili ko‘rsatilmagan. J. 3. 2. Avo S.M. Al-Vujuh van-nazoir fil-Qur’on al-karim. – Bayrut: Dor ash-shuruq, 1998. 3. Ateş A. Kur’an çevirisine etkisi bakimindan Vücûh ve Nezâir: Sebîl kelimesi örneği. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020. 4. Buxoriy, Muhammad ibn Ismoil. Qur’on tafsiri kitobi // al-Jome as-sahih. Tarj. R.Obidov. – Toshkent: Qomuslar bosh tahririyati, 1995. 5. Suyutiy, Jaloludin. Al-Itqon fi ulum al-Qur’on. – Bayrut: Muassasa ar-risola, 2008. 6. Suyutiy, Jaloluddin. Mu’tarak al-aqron fi e’joz alQur’on. – Bayrut: Dor al-kutub al-ilmiya, 2007. 7. Farohidiy, Xalil ibn Ahmad. Kitob al-ayn. – Bayrut: Doru-l-kutubi-l-ilmiya, 2003. 8. Faxriddinov Z. O termine “Burudj” v Korane. TIU axborotnomasi. 2009. 9. Ibn al-Munzir. Lison al-arab. – Bayrut: Doru Sodir, 1300/1883. J. 5. 10. Ibn al-Javziy. Nuzhat al-a’yun an-navozir fi ilm al-vujuh va an-nazoir. – Bayrut: Muassasa ar-risola, 1987. 11. Kuliyev E. Leksika Korana // Koranovedeniye: Uchebnoye posobiye / E.R. Kuliyev, M.F. Murtazin. – Moskva: MIU, 2010. 12. Munajjid N.M. al-Ishtirok al-lafziy fil Qur’on al-karim: bayna an-nazariya vat-tatbiq. – Damashq: Dor al-fikr, 1999. 13. Muqotil ibn Sulaymon. Al-Vujuh va an-nazoir fi-lQur’on al-azim. – Bag‘dod: Markaz Jum’a al-Majid li-s-saqofa va at-turos, 2006. 14. Navaviy. Al-Minhoj – sharhi Sahihi Muslim ibn Hajjoj. – Qohira: 1929. J. 6. 15. Obidov R. Qur’on, tafsir va mufassirlar. – Toshkent: Movarounnahr, 2003. 16. Qatton M. Al-Mabohis fi ulum al-Qur’on. – Qohira: Maktaba vahbiya, 1990. 17. Qinavjiy Siddiq ibn Hasan. Abjadu-l-ulum. Nashrga tayyorlovchi A. Zakkor. – Damashq: Manshurot vizorati-s-saqofa va-l-irshodi-l-qavmiy, 1978. 18. Termiziy Muhammad al-Hakim. Tahsil nazoir alQur’on. – Qohira: Matbaa as-saoda, 1969. 19. Zarkashiy Badruddin. Al-Burhon fi ulum al-Qur’on; – Qohira: Dor al-hadis, 2006. |