135

В  статье  представлены  результаты  о  закономерности  изменения 
биологической  активности  почв,  распространенных  в  условиях Приаралья  в  зависимости 
от  степени  засоления  и  по  сезонам  года.  Характер  сезонной  динамики  биологической 
активности имеет свой пик в весенний период, постепенно снижается летом и несколько 
повышается  осенью.  Выявлено,  что  при  оптимальных  значениях  агрохимических  и 
агрофизических  свойств  исследуемых  почв  созданы  благоприятные  условия  для  развития 
микроорганизмов,  результатом  чего  является  высокая  интенсивность  дыхания  почвы  и 
повышенная  активность  ферментов.  Таким  образом,  биологическая  активность 
незасоленных  и  слабозасоленных  орошаемых  почвах,  с  усилением  степени  засоления 
активность их снижалась до минимальных величин.

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system07-12-2020
  • Read count124
  • Date of publication07-12-2020
  • Main LanguageRus
  • Pages93-102
Русский

В  статье  представлены  результаты  о  закономерности  изменения 
биологической  активности  почв,  распространенных  в  условиях Приаралья  в  зависимости 
от  степени  засоления  и  по  сезонам  года.  Характер  сезонной  динамики  биологической 
активности имеет свой пик в весенний период, постепенно снижается летом и несколько 
повышается  осенью.  Выявлено,  что  при  оптимальных  значениях  агрохимических  и 
агрофизических  свойств  исследуемых  почв  созданы  благоприятные  условия  для  развития 
микроорганизмов,  результатом  чего  является  высокая  интенсивность  дыхания  почвы  и 
повышенная  активность  ферментов.  Таким  образом,  биологическая  активность 
незасоленных  и  слабозасоленных  орошаемых  почвах,  с  усилением  степени  засоления 
активность их снижалась до минимальных величин.

Ўзбек

Мақолада  Оролбўйи  ҳудудида  тарқалган  тупроқлар  биологик 
фаоллигининг  шўрланиш  даражаси  ва  йил  мавсумларига  боғлиқ  равишда  ўзгариш 
қонуниятлари  ҳақида  маълумотлар  келтирилган.  Биологик  фаолликнинг  мавсумий 
динамикаси баҳорги даврда энг юқори бўлиши, ёзги даврда пастроқ ва кузга бориб эса бироз 
ошиши  билан  тавсифланади.  Ўрганилган  тупроқлар  агрокимёвий  ва  агрофизикавий 
хоссаларининг  қулай  кўрсаткичларида  тупроқ  микроорганизмларининг  ривожланиши 
учун  қулай  шароитлар  яратилган,  қайсики  бу  ўз  навбатида  тупроқ  нафас  олиш 
жадаллигининг  юқори  бўлишига  ва  ферментлар  фаоллигининг  ошишига  сабаб  бўлади. 
Шундай  қилиб,  ўрганилган  тупроқлар  биологик  фаоллигининг  шўрланмаган  ва  кучсиз 
шўрланган суғориладиган тупроқларда нисбатан юқори эканлиги, шўрланиш даражасининг 
ортиши  билан  биологик  фаолликнинг  минимал  кўрсаткичларгача  пасайиб  кетиши 
маълум бўлди.

English

The article presents the results on the pattern of changes in the biological activity 
of soils that are common in the Aral Sea region depending on the degree of salinity and the seasons 
of  the year. The nature  of  the  seasonal dynamics  of  biological  activity has  its peak  in  the  spring, 
gradually  decreases  in  the  summer  and  increases  slightly  in  the  autumn.  It was  revealed  that  at 
optimal  values  of  the  agrochemical  and  agrophysical  properties  of  the  studied  soils,  favorable 
conditions were created for the development of microorganisms, which resulted  in a high  intensity 
of  soil  respiration  and  increased  enzyme  activity. Thus,  the  activity  of  the  studied  enzymes was 
relatively  high  in non-saline  and  slightly  saline  irrigated  soils, with  an  increase  in  the  degree  of 
salinization, their activity decreased to minimal values. 

Author name position Name of organisation
1 Saidova M. .
Name of reference
1 Lazarev S.F. Mikroflora oroshaemix pochv i ix effektivnoe plodorodie // Pochv. i s/x mikrobiologiya. Materiali konf. po s/x i pochvennoy mikrobiologii. Tashkent, AN RUz, 1963. - S. 33-40.
2 Toropkina A.L. Jiznedeyatelnost mikroflori v serozemax v zavisimosti ot agrotexniki vozdelivaniya xlopchatnika. – Tashkent: Uzbekistan, 1971. - 239 s.
3 Vuxrer E.G., Abdujalalova M.U. Mikrobiologicheskaya i bioximicheskaya aktivnost pustinnix pochv Karshinskoy stepi, eyo rol v plodorodii // Tashkent, «FAN», 1977. – S. 30- 71.
4 Xadjiev T.X., Kamenir-Bichkov G.A., Xamraev R.D. Fermentativnaya aktivnost oroshaemix lugovix zasolennix pochv Karakalpakstana // Tuproqdan oqilona foydalanishning ekoogik jihatlari: Ilmiy-amaliy konferensiya ma’ruzalarining tezislari. 18- 20 iyun, 1997. – Toshkent, 1997. - S. 222.
5 Xadjiev T.X., Kamenir-Bichkov G.A., Knyazeva E.V. Biologicheskaya aktivnost pochv yujnoy chasti Xorezmskogo oazisa. Sb. dokl. i tez. 5 dekabrya, 2000. – Tashkent, 2000. - S. 154-156.
6 Bairov A.J., Ruzmetov U.I. Azotfiksiruyuщaya aktivnost oroshaemix pochv Xorezmskoy oblasti // III s’ezd pochvovedov i agroximikov: Sb. dokl. i tez. 5 dekabrya, 2000. – Tashkent, 2000. - S. 153-154.
7 Riskieva X.T., Mirsadikov M.M., Karimov X., Kasimova S. Mikrobiologicheskoe sostoyanie oroshaemix pochv srednego i nijnego techeniya reki Zarafshan // Materiali nauchno-prakticheskoy konferensii: Pochvi Uzbekistana i zemelnie resursi: ratsionalnoe ispolzovanie i zaщita ix. 14-16 maya, 2008. - Tashkent, 2008. - S. 43-45.
8 YUldasheva X.E. Mikrobiologicheskie protsessi i svoystva pochv Karshinskoy stepi, ix izmenenie pri dlitelnom oroshenii i puti biovosstanovleniya plodorodiya.: Avtoref. dis.… dokt. biol. nauk. – T.: 2008. - 42 s.
9 Kazeev K.SH., Kolesnikov S.I. Biodiagnostika pochv: metodologiya i metodi issledovaniy. - Rostov-na-Donu. – Izdatelstvo YUjnogo federalnogo universiteta, 2012. - 260 s.
10 Xaziev F.X. Funksionalnaya rol fermentov v pochvennix protsessax / J.: Vestnik Akademii Nauk RB – 2015, tom 20, № 2 (78). - S. 14-24.
11 Gafurova L.A., Saidova M.E. Pochvi Priaralya i ix biologicheskaya aktivnost. Monografiya. Izd-vo «Fan» AN RUz, Tashkent, 2015. – 165 s.
12 Kuznetsova YU.S., Kazeev K.SH. Vliyanie zasoleniya na biologicheskie svoystva gidromorfnix pochv ilmeney Astraxanskoy oblasti // Izvestiya vuzov. Severo-Kavkazskiy region. Estestvennie nauki. 2010. №1. S. 90-93.
13 Kadirova D.A. Biodiagnostika sostoyaniya i prostranstvenno-vremennix izmeneniy degradirovannix pochv Surxan-SHerabadskoy dolini: Avtoref. diss… d.b.n. – Tashkent, 2019. – 55 s.
14 Xaziev F.X. Ekologicheskie svyazi fermentativnoy aktivnosti pochv // J.: Ekobiotex, 2018, tom 1, № 2. - S. 80-92.
Waiting