415

Мақолада инглиз ва ўзбек тилларида шарт конструкцияларининг прагматик аспекти ўрганилган. Хусусан, унда қиёсланаётган тилларда шарт муносабат билдирувчи конструкцияларнинг комиссив нутқ акти вазифасини бажариш имконияти таҳлил қилинган. Таҳлил натижалари шуни кўрсатадики, инглиз ва ўзбек тилларида шарт формалар муайян коммуникатив муҳитда таклиф, ишонтириш, ваъда, дўқ (пўписа) каби комиссив актларни бажаради. Инглиз тилидан фарқли равишда, ўзбек тилида шарт конструкциялар рози бўлиш, қасам ичиш ва ниятини ошкор қилиш сингари комиссив акт функциясини бажаради. Ифода шакли ва тарзига кўра, қиёсланаётган тилларда комиссив акт вазифасини бажарувчи шарт формалар синтактик қатламда имплицит тарзда ўз контекстида реаллашиши ўхшаш хусусиятдир. Ушбу тадқиқотда лингвистик тавсифлаш, дискурс таҳлил, прагматик таҳлил методларидан фойдаланилган. Жумладан, инглиз ва ўзбек тилларида шарт муносабатларини ифодаловчи тил бирликларининг муайян перформатив нутқ акти, хусусан, комиссив нутқ акти вазифасини бажариш бўйича илмий адабиётларни таҳлил қилишда лингвистик таснифлаш, уларнинг комиссив акт сифатидаги прагматик аспектини очиб беришда дискурс таҳлил ва прагматик таҳлил усулларидан фойдаланилган. Тадқиқотнинг натижалари асосида қуйидаги хулосалар шакллантирилди: инглиз ва ўзбек тилларида шарт муносабат ифодаловчи формалар муайян коммуникатив контекстда комиссив нутқ акти вазифасини бажариши мумкин; комиссив нутқ акти вазифасини бажараётган шарт конструкцияларнинг тил синтактик сатҳида имплицит тарзда ифодаланиши ўхшаш хусусиятдир; шарт конструкцияларнинг комиссив нутқ актини бажаришида ижтимоий контекст, сўзловчининг коммуникатив мақсади каби омиллар муҳим ўрин тутади.

  • Read count414
  • Date of publication30-09-2019
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages10
Ўзбек

Мақолада инглиз ва ўзбек тилларида шарт конструкцияларининг прагматик аспекти ўрганилган. Хусусан, унда қиёсланаётган тилларда шарт муносабат билдирувчи конструкцияларнинг комиссив нутқ акти вазифасини бажариш имконияти таҳлил қилинган. Таҳлил натижалари шуни кўрсатадики, инглиз ва ўзбек тилларида шарт формалар муайян коммуникатив муҳитда таклиф, ишонтириш, ваъда, дўқ (пўписа) каби комиссив актларни бажаради. Инглиз тилидан фарқли равишда, ўзбек тилида шарт конструкциялар рози бўлиш, қасам ичиш ва ниятини ошкор қилиш сингари комиссив акт функциясини бажаради. Ифода шакли ва тарзига кўра, қиёсланаётган тилларда комиссив акт вазифасини бажарувчи шарт формалар синтактик қатламда имплицит тарзда ўз контекстида реаллашиши ўхшаш хусусиятдир. Ушбу тадқиқотда лингвистик тавсифлаш, дискурс таҳлил, прагматик таҳлил методларидан фойдаланилган. Жумладан, инглиз ва ўзбек тилларида шарт муносабатларини ифодаловчи тил бирликларининг муайян перформатив нутқ акти, хусусан, комиссив нутқ акти вазифасини бажариш бўйича илмий адабиётларни таҳлил қилишда лингвистик таснифлаш, уларнинг комиссив акт сифатидаги прагматик аспектини очиб беришда дискурс таҳлил ва прагматик таҳлил усулларидан фойдаланилган. Тадқиқотнинг натижалари асосида қуйидаги хулосалар шакллантирилди: инглиз ва ўзбек тилларида шарт муносабат ифодаловчи формалар муайян коммуникатив контекстда комиссив нутқ акти вазифасини бажариши мумкин; комиссив нутқ акти вазифасини бажараётган шарт конструкцияларнинг тил синтактик сатҳида имплицит тарзда ифодаланиши ўхшаш хусусиятдир; шарт конструкцияларнинг комиссив нутқ актини бажаришида ижтимоий контекст, сўзловчининг коммуникатив мақсади каби омиллар муҳим ўрин тутади.

Русский

Статья посвящена анализу прагматического аспекта условных конструкций на английском и узбекском языках. В частности, в сравниваемых языках возможность условных конструкций функционировать в качестве комиссивных речевых актов проанализирована в статье. Результаты работы показали, что условные конструкции на английском и узбекском языках могут функционировать как акты предложения, убеждения, обещания и угрозы в определенном коммуникативном контексте. В отличие от английского, в узбекских условных конструкциях могут исполняться речевые акты принятия, присяги и объявления о намерении. В соответствии с формой и способом выражения в сравниваемых языках условные формы, функционирующие как комиссивные речевые акты, неявно выражаются в его собственном контексте. В этом исследовании используются такие методы исследования, как лингвистическое описание, дискурс-анализ, прагматический анализ. В частности, метод лингвистического описания использовался при анализе научной литературы о потенциале языковых единиц, выражающих условные отношения на английском и узбекском языках, как перформативного акта, в частности, комиссивного акта. Методы дискурсивного анализа и прагматического анализа были использованы для выявления прагматического аспекта условных конструкций как речевого акта. На основании результатов исследования были сделаны следующие выводы: условные формы на английском и узбекском языках могут выступать как речевой акт в определенном коммуникативном контексте; неявное выражение условных конструкций, функционирующих как комиссивный акт на синтаксическом уровне, является аналогичной характеристикой; социальный контекст и коммуникативная цель говорящего важны для того, чтобы условные формы функционировали как речевой акт.

English

The article deals with the analysis of pragmatic aspect of conditional constructions in English and Uzbek. In particular, in compared languages, the possibility of conditional constructions to function as a commissive speech act is analysed in the article. The results of the work have shown that the conditional constructions in English and Uzbek can function as commissive acts of offer, persuasion, promise and threat in a certain communicative context. Unlike in English, in Uzbek conditional constructions can perform commissive speech acts of acceptance, oath and announcement of intention. In accordance with the form and manner of expression, in compared languages conditional forms functioning as a commissive act are implicitly expressed in its own context. Methods of investigation such as linguistic description, discourse analysis, pragmatic analysis are used in this study. In particular, the method of linguistic description was used in analyzing scientific literature on the potential of language units expressing conditional relationships in English and Uzbek to function as a performative act, particularly, a commissive act. The discourse analysis and pragmatic analysis methods were used in revealing the pragmatic aspect of conditional constructions as a commissive speech act. The following conclusions of the research were drawn on the basis of the results,: conditional forms in English and Uzbek can function as a commissive speech act in a particular communicative context; the implicit expression of conditional constructions functioning as a commissive act in a syntactic level is a similar characteristic; social context and speaker’s communicative aim are important for conditional forms to function as a commissive speech act.

Author name position Name of organisation
1 Minniqulov I.U. Ўқитувчи Инглиз тилини ўқитиш методикаси кафедраси Ўзбекистон Давлат жаҳон тиллари университети
Name of reference
1 Antonio Blanco Salgueiro, Pragmatics, International Pragmatics Association, Vol. 20, No. 2, 2010. pp. 213-228.
2 John R. Searle. Language in society, Vol. 5, No. 1, 1976, рр. 105-107
3 Peter Meijes Tiersma, California Law Review, Vol. 74, No. 1, 1986, рр. 189-232
4 Rowling J. K. Harry Potter and The Deathly Hallows, New York: Harry Potter Publishing Rights, 2007, 759 p.
5 Rowling J. K. Harry Potter and The Half Blood-Prince, New York: Harry Potter Publishing Rights, 2005, 671 p.
6 Sadiq Mahdi Kadhim and Ibtihal Jasim Abbas. The Speech Act of Threatening in English and Arabic with Reference to the Glorious Qur'an, Babylon: University of Babylon, 2016, 399 p.
7 Samar Sami. The Differences between Threat and Promise Acts//International Research Journal of Humanities and Social Science: A Peer-Reviewed Bilingual Journal, Vol. 1, No. 3, 2015. pp. 46-53.
8 Utkir Khoshimov, Dunyoning ishlari (Works of the world), Toshkent: Meriyus XHMK, 2012, 272 p.
9 Chulpon, Kecha va Kunduz (Day and night), Toshkent: New century generation, 2015, 332 p.
Waiting