228

Мақола замонавий рус тилида намоён бўладиган деривацион жараёнлар, яъни услубий асослар ва ҳосилавий жараёнларни ўрганиш методологиясининг долзарб масалаларига бағишланган. Кириш қисмида дериватологиянинг шаклланиши ва тарихий тараққиёти асослари, босқичлари, шунингдек, тилшунос тадқиқотчиларнинг ушбу муаммога муносабати таърифланган. Ушбу ишнинг мақсади — ҳосилавий жараёнларни ўрганиш ва матнни шакллантириш жараёнидаги мавжуд усулларни тавсифлаш ва таҳлил қилишдир. Муаллиф мавзу бўйича назарий адабиётларни таҳлил қилган. Таҳлил натижасида дериватологиянинг методологик асоси ҳаракат, ривожланиш, ишлаб чиқариш каби тушунчалари билан боғлиқ ҳолда намоён бўлади деган хулосага келган. Умумийназарий қоидаларни кўриб чиқиш жараёнида муаллиф дериватологиянинг постулатлари сифатида хизмат қилиш мумкин бўлган хулосаларни баён қилган. Тадқиқот якунида муаллиф дериватив методиканинг уч асосий босқичини, яъни берилган матнни олдиндан таҳлил қилиш, дериватив моделни қуриш ва унинг мослигини текшириш кабиларни алоҳида ажратиб кўрсатади.

  • Read count227
  • Date of publication30-09-2019
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages13
Русский

Статья посвящена актуальным вопросам методологических основ и методике исследования деривационных процессов, проявляющихся в современном русском языке. Во введении описываются исторические предпосылки развития и становления дериватологии, описываются не только этапы, но и взгляды исследователей-лингвистов по данной проблеме. Целью данной работы является описание и анализ существующих методов в процессе исследования деривационных процессов и текстообразования. Автором статьи была проанализирована научная литература по данной тематике. В результате проделанного анализа, автор пришел к выводу, что в качестве методологической основы дериватологии выступают такие понятия, как движение, развитие, производство. В ходе рассмотрения общетеоретических положений, автором были сделаны выводы, которые могут служить постулатами дериватологии. По итогам исследования автор выделяет три основных этапа деривационной методики, а именно, предварительный анализ заданного текста, построение деривационной модели и проверка ее на адекватность.

Ўзбек

Мақола замонавий рус тилида намоён бўладиган деривацион жараёнлар, яъни услубий асослар ва ҳосилавий жараёнларни ўрганиш методологиясининг долзарб масалаларига бағишланган. Кириш қисмида дериватологиянинг шаклланиши ва тарихий тараққиёти асослари, босқичлари, шунингдек, тилшунос тадқиқотчиларнинг ушбу муаммога муносабати таърифланган. Ушбу ишнинг мақсади — ҳосилавий жараёнларни ўрганиш ва матнни шакллантириш жараёнидаги мавжуд усулларни тавсифлаш ва таҳлил қилишдир. Муаллиф мавзу бўйича назарий адабиётларни таҳлил қилган. Таҳлил натижасида дериватологиянинг методологик асоси ҳаракат, ривожланиш, ишлаб чиқариш каби тушунчалари билан боғлиқ ҳолда намоён бўлади деган хулосага келган. Умумийназарий қоидаларни кўриб чиқиш жараёнида муаллиф дериватологиянинг постулатлари сифатида хизмат қилиш мумкин бўлган хулосаларни баён қилган. Тадқиқот якунида муаллиф дериватив методиканинг уч асосий босқичини, яъни берилган матнни олдиндан таҳлил қилиш, дериватив моделни қуриш ва унинг мослигини текшириш кабиларни алоҳида ажратиб кўрсатади.

English

The article is devoted to topical issues of the methodological foundations and the methodology of the study of derivational processes manifested in modern Russian. The introduction describes the historical background of the development and formation of derivatology, describes not only the stages, but also the views of linguistic researchers on this issue. The aim of this work is to describe and analyze existing methods in the process of studying derivational processes and text formation. The author of the article analyzed the scientific literature on this topic. As a result of the analysis, the author came to the conclusion that such concepts as movement, development, production act as the methodological basis of derivatology. During the consideration of general theoretical provisions, the author made conclusions that can serve as postulates of derivatology. Summing up the study, the author identified three main stages of the derivational methodology, namely, a preliminary analysis of a given text, the construction of a derivational model, and verification of its adequacy.

Author name position Name of organisation
1 HASANOV E.R. Старший преподаватель Кафедра методики преподавания русского языка и литературы Джизакский государственный педагогический институт имени А. Кадыри
Name of reference
1 Apresyan Yu.D. Leksicheskaya semantika (Lexical semantics), Mosсow, Nauka, 1974, 367p.
2 Buslaev F.I. Uchebnik russkoi grammatiki (Russian grammar textbook), Mosсow, 1896, 239 p.
3 Vinogradov V.V. Osnovnye tipy leksicheskikh znachenii slov (Basic types of lexical meanings of a word), Mosсow, 1977, pp.162-191.
4 Ginzburg E.L. Konstruktsii polisemii v russkom yazyke: Taksonomiya i metonimiya (Polysemy structures in Russian: Taxonomy and metonymy), Mosсow: Nauka. 1985, 223p.
5 Golanova E.I. Nominatsiya v sfere leksiki, Sposoby nominatsii v sovremennom russkom yazyke, (Nomination in the Sphere of Vocabulary, Methods of Nomination in Modern Russian), Mosсow: Nauka, 1982, pp/ 55-64
6 Grech N.I. Prakticheskaya russkaya grammatika (Practical Russian Grammar), St. Petersburg, tipografiya izdatelya Grech N.I., 1834, 526 p.
7 Gumbol'dt V. Izbrannye trudy po yazykoznaniyu (Selected Works on Linguistics), Moscow: Progress, 1984, 400 p.
8 Kolmogorova A. V. Sotsial'naya kognitsiya v yazyke i rechi (Social Cognition in Language and Discourse), Tomsk, Izd-vo TPU, 2013, 384 p.
9 Lomonosov M.V. Rossiiskaya grammatika (Russian grammar), St. Petersburg: Tipografiya Imperatorskoi Akademii nauk, 1755, 212 p.
10 Murzin L.N. Osnovy derivatologii (Basics of derivatology), Perm', Perm, un-t, 1984, 56 p.
11 Rozental' D.E. Slovar'-spravochnik lingvisticheskikh terminov (Dictionary - the directory of linguistic terms: manual for teachers), Moscow: Prosveshchenie, 1985, 399p.
12 Serebrennikov B.A. Yazykovaya nominatsiya, Vidy naimenovanii, (Language nomination. Types of names) Moscow, Nauka, 1977, 358 p.
13 Filosofskii entsiklopedicheskii slovar' (Philosophical encyclopedic dictionary), Moskow, 1983, 561p.
14 Khasanov E. R. Vestnik Chelyabinskogo gosudarstvennogo universiteta, 2018, No. 6 (416), pp.198- 204.
15 Shmelev D.N. Sovremennyi russkii yazyk, Leksika (The modern Russian language. Vocabulary), Moscow: Librokom, 2018, 345 p.
16 Shkuropatskaya M. G. Derivatsionnaya sistemnost' leksiki (na materiale russkogo yazyka), (Derivational systemacity of lexicon (оn the Russian language material)), Doctor’s thesis, Kemerovo, 2004, 442 p.
Waiting