238

Алишер Навоий яратган улкан бадиий мерос миллий тилимиз лексикасининг асоси сифатида ҳам қимматлидир. Ушбу мақолада Навоий асарларида қўлланган таом номлари лингвистик, хусусан, тарихий-этимологик, генеалогик, лексик-семантик жиҳатдан тадқиқ қилинган. Унда ўзбек тили тарихи бўйича муҳим натижалар қайд этилган. Навоий асарларидаги таом номларининг туркий қатламга тегишлилари аниқланган. Ўз қатламга оид лексиканинг ички имкониятлар ёрдамида ривожланиш омиллари, шунингдек, таом номларининг ясалиш йўллари кўрсатилган. Ўзбек тили луғат таркибининг бойишида ташқи манба ҳисобланган, ушбу тилга форс, араб ва бошқа тиллардан ўзлашган озиқ-овқат номлари тўғрисида баҳс юритилган. Мақолада таом номлари мавзувий гуруҳларга ажратиб тадқиқ этилган. Шунингдек, ўрни билан туркий тиллар таом номларининг тарихий ва ҳозирги замондаги ҳолатлари қиёсланган.

  • Read count237
  • Date of publication30-09-2019
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages14
Ўзбек

Алишер Навоий яратган улкан бадиий мерос миллий тилимиз лексикасининг асоси сифатида ҳам қимматлидир. Ушбу мақолада Навоий асарларида қўлланган таом номлари лингвистик, хусусан, тарихий-этимологик, генеалогик, лексик-семантик жиҳатдан тадқиқ қилинган. Унда ўзбек тили тарихи бўйича муҳим натижалар қайд этилган. Навоий асарларидаги таом номларининг туркий қатламга тегишлилари аниқланган. Ўз қатламга оид лексиканинг ички имкониятлар ёрдамида ривожланиш омиллари, шунингдек, таом номларининг ясалиш йўллари кўрсатилган. Ўзбек тили луғат таркибининг бойишида ташқи манба ҳисобланган, ушбу тилга форс, араб ва бошқа тиллардан ўзлашган озиқ-овқат номлари тўғрисида баҳс юритилган. Мақолада таом номлари мавзувий гуруҳларга ажратиб тадқиқ этилган. Шунингдек, ўрни билан туркий тиллар таом номларининг тарихий ва ҳозирги замондаги ҳолатлари қиёсланган.

Русский

Великое наследие, созданное Алишером Навои, является основой нашего национального языка. В данной статье анализируются названия блюд с лингвистической, а именно историко-этимологической, генеалогической, лексико-семантической точек зрения, излагаются важные результаты по истории языка. Определены названия блюд тюркского происхождения, использованные в произведениях Навои. Показаны способы образования названия блюд, а также факторы развития лексики за счет внутренних возможностей языка. Обсуждаются названия блюд, которые усвоены из других языков, таких как фарси, арабский и т.д. В статье названия блюд классифицируются в тематические группы. Названия блюд тюркских языков сопоставляются с историческими и современными эквивалентами.

English

The spiritual heritage that written by Alisher Navoi is valuable as base of Uzbek national language for many centyries. In this article, the food names in the Alisher Navoi’s work are analyzed through the linguistics, especially dish names are learned through historical-etymological, genealogical, lexical-semantic aspects and, also is noted the important informations related to Uzbek language history. The food names in the Alisher Navoi’s work are determined to the Turkic language. The factors for the development of self-referenced vocabulary, as well as, the inflection methods of dish names are defined. It is also discussed the loan words which are come to the Turkic language from the Persian, Arabic and other languages and they are the external sources of to the Uzbek languages. The dish names are analyzed thematic groups in this article. As well as, the historical and modern positions of food names are compared.

Author name position Name of organisation
1 Tog'ayev T.M. Филология фанлари номзоди Ўзбек тилшунослиги кафедраси мудири Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат Ўзбек тили ва адабиёти университети
Name of reference
1 Abdullaev F. XV asr uzbek adabii tilining dialektal asoslari masalasi, Navoii va adabii ta"sir masalalari (The issue of dialectal basis of Uzbek literary language in 15th century, Navoi and issues of literary influence), Tashkent, 1968, 257 p.
2 Aliev A. Uzbek adabii tili tarikhidan materiallar(Materials from the history of the Uzbek literary language), Tashkent: Tashkent State University, 1983, 64 p.
3 Alisher Navoii asarlari tilining izohli lugati (Explanatory Dictionary of the language of Alisher Navoi's works), Vol. 2.,Tashkent: Science, 1983, 642 p.
4 Alisher Navoii asarlari tilining izohli lugati(Explanatory Dictionary of the language of Alisher Navoi's works), Vol.3. Tashkent: Science, 1984, 624 p.
5 Alisher Navoii. Mukammal asarlar tuplami(A perfect collection of works), 20 Volumes., 4- volume., Tashkent: Science, 1989,526 p.
6 Alisher Navoii. Mukammal asarlar tuplami. (A perfect collection of works), 20 Volumes., 9- volume., Tashkent: Science, 1992, 377 p.
7 Alisher Navoii. Mukammal asarlar tuplami(A perfect collection of works), 20 Volumes., 10- volume., Tashkent: Science, 1992, 491 p.
8 Alisher Navoii. Mukammal asarlar tuplami (A perfect collection of works) 20 Volumes., 14- volume., Tashkent: Science, 1998, 315 p.
9 Alisher Navoii. Mukammal asarlar tuplami(A perfect collection of works), 20 Volumes., 16- volume., Tashkent: Science, 2000, 329 p.
10 Alisher Navoii. Mukammal asarlar tuplami (A perfect collection of works), 20 Volumes., 17- volume., Tashkent: Science, 2000, 534 p.
11 Artikbaev S. Znachenie traditsionnoi pishchi v razvitii uzbeko-kazakhskikh etnokul'turnykh vzaimootnoshenii v Tashkentskom oazise (The importance of traditional food in the development of Uzbek-Kazakh ethno-cultural relations in the Tashkent oasis. www.ziyouz.com 65 p
12 Dadaboev H.,Devonu lugatit turkning til khususiyatlari (Language features of Devonu dictionary Turkish), Tashkent State Institute of Oriental Studies, 2017. 132 p.
13 Mahmud Koshgarii. Devonu lugotit turk (Devonu dictionary Turkish), Vol. 3., 2-volume, Tashkent: publishing house of the Academy of Sciences of Uzbekistan,1960, 427 p.
14 Mahmud Koshgarii. Devonu lugotit turk (Devonu dictionary Turkish), Vol.3. Tashkent: publishing house of the Academy of Sciences of Uzbekistan, 1963, 463 p.
15 Mahmudov Koshgarii. Uzbek tansiq taomlari (Uzbek delicacies), Tashkent: Labor 1989, 342 p.
16 Mukhtorov A., Sanaqulov U. Uzbek adabii tili tarikhi (History of Uzbek literary language), Tashkent: Teacher, 1995, 160 p.
17 Muhammad Yusuf Chingii. Kelurnoma (Kelurname), Tashkent: Science, 1982, 174 p.
18 Navoii asarlari lugati (Dictionary of works of Navoi), Tashkent: publishing house of literature and art named after Gulom Gulom, 1972, 784 р.
19 Raрmatullaev Sh. Uzbek tilining etimologik lugati (Etymological Dictionary of the Uzbek language), Vol.1., Tashkent: University, 2000, 599 p.
20 Uzbek tilining izohli lugati (Explanatory Dictionary of the Uzbek language) Vol. 2., Tashkent: State Scientific Publishing House, National Encyclopedia of Uzbekistan, 2006, 671 p.
21 Uzbek tilining izohli lugati (Explanatory Dictionary of the Uzbek language), Vol. 3. Toshken: National Encyclopedia of Uzbekistan State Scientific Publishing House 2007, 687 p.
22 Uzbek khalq shevalari lugati (Dictionary of Uzbek folk dialects), responsible editor: Sh. Shoabdurahmonov, Tashkent: Science, 1971, 409 p.
Waiting