Мазкур мақолада атоқли адабиётшунос олим, мунаққид Ғайбулла Саломовнинг Алишер Навоий “Хамса”сини насрий баён қилишга доир кузатишлари ўрганилган. Олимнинг мумтоз шеъриятни насрга айлантириш жараёнини таржима адабиётига хос мезонлар асосида таҳлил қилиши кўриб чиқилган. “Фарҳод ва Ширин” достонининг насрийлаштириш жараёни, турли йилларда яратилган насрий баёнлар, уларнинг матн моҳиятини очишдаги афзалликлари каби масалаларга эътибор қаратилган. Биринчи марта ўзбек адабиётида “Хамса” достонларини насрийлаштирган Умар Боқий ва “Фарҳод ва Ширин” достонини насрий йўлда баён қилган Ғафур Ғуломнинг иш услуби қиёсланган. Уларни қиёсий таҳлил қилиш жараёнида билдирилган фикрлар, хулосалар асносида талқин ва насрий баёнларнинг илмий қиммати, аҳамияти каби масалаларга алоҳида эътибор қаратилган. Олимнинг матнга ёндашуви ва таҳлил принциплари, айни масаланинг характерини белгилаб берувчи фикр-мулоҳазалари ёритилган. Алишер Навоийнинг “Хамса” достонларини насрийлаштириш анъанаси бир неча асрлик тарихий такомиллашув йўлини босиб ўтди. Бу борада амалга оширилган ишлар вақт ва китобхон синовларидан ўтди, камчиликлар тўлдирилди ва натижада бой тажрибалар ўзлаштирилди. Шу маънода мумтоз матнни тушуниш йўлидаги бу каби таҳлилий кузатишлар тадқиқотларчиларни келгусида янги масалалар сари йўналтиради.
Мазкур мақолада атоқли адабиётшунос олим, мунаққид Ғайбулла Саломовнинг Алишер Навоий “Хамса”сини насрий баён қилишга доир кузатишлари ўрганилган. Олимнинг мумтоз шеъриятни насрга айлантириш жараёнини таржима адабиётига хос мезонлар асосида таҳлил қилиши кўриб чиқилган. “Фарҳод ва Ширин” достонининг насрийлаштириш жараёни, турли йилларда яратилган насрий баёнлар, уларнинг матн моҳиятини очишдаги афзалликлари каби масалаларга эътибор қаратилган. Биринчи марта ўзбек адабиётида “Хамса” достонларини насрийлаштирган Умар Боқий ва “Фарҳод ва Ширин” достонини насрий йўлда баён қилган Ғафур Ғуломнинг иш услуби қиёсланган. Уларни қиёсий таҳлил қилиш жараёнида билдирилган фикрлар, хулосалар асносида талқин ва насрий баёнларнинг илмий қиммати, аҳамияти каби масалаларга алоҳида эътибор қаратилган. Олимнинг матнга ёндашуви ва таҳлил принциплари, айни масаланинг характерини белгилаб берувчи фикр-мулоҳазалари ёритилган. Алишер Навоийнинг “Хамса” достонларини насрийлаштириш анъанаси бир неча асрлик тарихий такомиллашув йўлини босиб ўтди. Бу борада амалга оширилган ишлар вақт ва китобхон синовларидан ўтди, камчиликлар тўлдирилди ва натижада бой тажрибалар ўзлаштирилди. Шу маънода мумтоз матнни тушуниш йўлидаги бу каби таҳлилий кузатишлар тадқиқотларчиларни келгусида янги масалалар сари йўналтиради.
В статье анализируются исследования известного литературоведа, критика Гайбуллы Саломова о переложении в прозе дастанов «Хамсы» Алишера Навои. Гайбулла Саломов уделил особое внимание критериям, характерным для художественного перевода литературных произведений, в частности, ученый исследовал переложения разных лет поэмы «Фархад и Ширин» Алишера Навои и проанализировал точность их интерпретации переводчиками. Гайбуллой Саломовым также анализируется художественное мастерство Умара Боки, впервые переложившего стихи «Хамсы», и Гафура Гуляма, переложившего поэму «Фархад и Ширин» в прозе. На основе сравнительного анализа переложений в своем творчестве Гайбулла Саломов показал принципы научного анализа и подходов к интерпретации классических текстов. Традиция переложения в прозу дастанов «Хамсы» Алишера Навои складывалась на протяжении многих веков. Сложившийся опыт переложений и толкований классических текстов выдержал испытание временем и читателем. В этом смысле подобные аналитические наблюдения на пути понимания классического текста будут направлять исследователей на дальнейшее изучение поэтических текстов класической поэзии.
This paper analyses renowned scholar and critic Gaybulla as-Salom’s points concerning prosaic story of Alisher Navoi’s “Khamsa”. The author considers the process of transformation of classical poetry into prose on the basis of criteria typical for literary translation of literary works. Special attention is paid to the process of transformation of poetic text into prose on the example of the poem “Farhad and Shirin” by Alisher Navoi, as well as prose retellings created over the years, and their advantages in the inof the terpretation of the text. In Uzbek literary studies, Gaybull Salomov for the first time compares the artistic skill of Umar Boqi, who recreated the prosaic story “Hamsa” and style of Gafur Gulyam, who created the prose “Farhad and Shirin”. By means of their comparative analysis in his conclusions the scientist showed scientific value and importance of prose retellings. The tradition of prose retelling of prosaic story “Khamsa” by Alisher Navoi has passed a centuries-old historical path. The work done in this direction has withstood the test of time and the reader, the shortcomings have been filled, as a result, a rich experience has been obtained. In this sense, such analytical observations on the way of understanding the classical text will guide researchers to further tasks.
№ | Author name | position | Name of organisation |
---|---|---|---|
1 | Tojiboyeva O.T. | Доктор PhD, катта ўқитувчи | Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети |
№ | Name of reference |
---|---|
1 | Alisher Navoii. Khamsa. Nashrga taierlovchi P.Shamsiev (The Hamsa, Preparing for publication P. Shamsiev), Tashkent: Science,1960. 854 р. |
2 | Alisher Navoii. Farhod va Shirin. Nasrii baen muallifi Ғafur Ғulom (Farhad and Shirin. The author of the prose statement is Gafur Gulom, Tashkent: literature and art, 1975, 248 p. |
3 | Alisher Navoii. Hairatul abror. Farhod va Shirin (Hairatul abror. Farhad and Shirin) Tashkent: Publishing house named after Gafur Gulom-matbaa creative house, 2012, 812 b. |
4 | Komilov N. Bu qadimii san’at (This is an ancient art), Tashkent: Literature and art, 1988, 192 p. |
5 | Komilov N. Khizr chashmasi (Khizr fountain) Tashkent: Spirituality 2005, pp. 283–300. |
6 | Mallaev N. Farhod va Shirin dostonining Umar Boqii tomonidan ishlangan khalq kitobi varianti, Adabii meros (A variation of the folk book of the Farhad and Shirin epic by Omar Bogiy, literary heritage), 1973, No.3., pp.135–147. |
7 | Salomov Ғ. Tarzhima tashvishlari (Translation worries), Tashkent: literature and art, 1983, 139 p. |
8 | Salomov Ғ., Komilov N., Salimova Z. Tarzhimon mahorati (Translator skills), Tashkent: Science, 1979, 196 p. |
9 | Umar Boqii. Qissai Farkhod va Shirin,Toshbosma (The story is Farkhad and Shirin), 1915, UzR FA ShI. Inv № 21002, 9563, 24 p. |
10 | Umar Boqii. Qissai Farkhod va Shirin. Laili va Mazhnun,Qulezma. (The story is Farhad and Shirin. Leyli and Majnun, Manuscript) UzR FA ShI Hamid Dynasty Foundation. Inv №552. |