83

 

Ушбу мақола тил ижтимоий функциялари кенгайишининг сўз
услубий қўлланилишига таъсирини аниқлаш мақсадида яъний услубий бўёқдорликка эга
янги сўзлар қўлланилишининг у ёки бу соҳада чегараланганлиги улар айнан шу соҳалардаги
янги предмет, воқеа, ҳодиса ва жараёнларни англатувчи тушунчаларни ифодалашга хизмат
қилишини таҳлил қилади. З.М. Маъруфов таҳрири остидаги 1981 йилда чоп этилган 2
томли “Ўзбек тилининг изоҳли луғати” ва А. Мадвалиев таҳрири остидаги 2006-2008
йилларда чоп этилган 5 жилдли “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”лари қиёслаб ўрганилди ва
бу икка луғатларини қиёсий таҳлил қилиш натижалари тадқиқ қилинаётган сўзлардаги
услубий жараёнларни қуйидагича таснифлашга имкон беради: услубий чегараланган
сўзларнинг нейтрал қатламга ўтиши; нейтрал қатламдаги сўзларнинг услубий
чегараланиши; услубий бўёқдор сўзларнинг бошқа услубий чегараланган соҳага ўтиши.
Натижада “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”да мавжуд бўлмаган 5397 та янги сўзлар
киритилгани аниқланди.
 

  • Web Address 255-262
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system05-11-2021
  • Read count83
  • Date of publication15-01-2020
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages
Ўзбек

 

Ушбу мақола тил ижтимоий функциялари кенгайишининг сўз
услубий қўлланилишига таъсирини аниқлаш мақсадида яъний услубий бўёқдорликка эга
янги сўзлар қўлланилишининг у ёки бу соҳада чегараланганлиги улар айнан шу соҳалардаги
янги предмет, воқеа, ҳодиса ва жараёнларни англатувчи тушунчаларни ифодалашга хизмат
қилишини таҳлил қилади. З.М. Маъруфов таҳрири остидаги 1981 йилда чоп этилган 2
томли “Ўзбек тилининг изоҳли луғати” ва А. Мадвалиев таҳрири остидаги 2006-2008
йилларда чоп этилган 5 жилдли “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”лари қиёслаб ўрганилди ва
бу икка луғатларини қиёсий таҳлил қилиш натижалари тадқиқ қилинаётган сўзлардаги
услубий жараёнларни қуйидагича таснифлашга имкон беради: услубий чегараланган
сўзларнинг нейтрал қатламга ўтиши; нейтрал қатламдаги сўзларнинг услубий
чегараланиши; услубий бўёқдор сўзларнинг бошқа услубий чегараланган соҳага ўтиши.
Натижада “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”да мавжуд бўлмаган 5397 та янги сўзлар
киритилгани аниқланди.
 

Русский

 

Цель данной статьи - выявить влияние расширения социальных
функций языка на стили слов и использование новых слов с ограничениями
стилистической окраски в той или иной области, поскольку они раскрывают новые
концепции, события, события и процессы в этих областях. Двухтомный словарь
«Толковый словарь узбекского языка», изданный З.М. Маруфовым в 1981 году ипятитомный словарь «Толковый словарь узбекского языка», изданный А. Мадвалиевым в
2006–2008 годах, были сравнительно изучены, а результаты сравнительного анализа
«Толкового словаря узбекского языка» под редакцией З.М. Маруфов и «Толковый словарь
узбекского языка» под редакцией А. Мадвалиев позволяют классифицировать
стилистические процессы в изучаемых словах.
 

English

 

This article aims to identify the impact of the expansion of language social
functions on word styles and the use of novel words with stylistic colouring limitations in one or
another area, as they reveal new concepts, events, events and processes in these areas. The twovolume dictionary “The Explanatory Dictionary of the Uzbek Language” published by Z.M.
Marufov in 1981 and the five-volume dictionary “The Explanatory Dictionary of the Uzbek
Language" published in by A. Madvaliev in 2006-2008 were comparatively studied and the results
of the comparative analysis of “Explanatory Dictionary of the Uzbek Language” edited by Z.M.
Marufov and the “Explanatory Dictionary of the Uzbek Language” edited by A. Madvaliev allow to
classify the stylistic processes in the words under study.
 

Author name position Name of organisation
1 Qo'shoqova B.Y. Filologiya fanlari bo'yicha Falsafa doktori Ўзбекистон Давлат жаҳон тиллари университети
Name of reference
1 Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети
2 Мамашукуров Ж.А. Ўзбек тилининг давлат тили сифатида ривожланишининг ижтимоий-сиёсий ва маънавий асослари: Фалс. фан. номз. … дисс. – Тошкент, 1999.
3 Ханазаров К.Х. Сближение наций и национальные языки в СССР. – Ташкент, Изд- во Акад. Наук УзССР, 1963.
4 Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 2 томли. 1, 2-томлар. – М.: Русский язык, 1981.
5 Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 5 жилдли. 1-5-жилдлар. – Тошкент: Ўзбекистон миллий энциклопедияси, 2006–2008.
Waiting