186

  • Web Address
  • DOI10.26739/2181-9505-2018-1-10
  • Date of creation in the UzSCI system 06-11-2019
  • Read count 173
  • Date of publication 01-02-2018
  • Main LanguageRus
  • Pages104-111
Tags
Ўзбек

Turkiy falsafa asoslari Yassaviyning "Devoni Xikmat" asarida yaqqol ko'zga tashlanadi. "Qanoat", "Taqdir", "Baxt", "Haqiqat", "Meros", "Ruh", "Avlodlar ruhi" "Aql", "Osmon" tushunchalari kelib chiqishiga ko'ra turkiy ildizlariga ega. Turkiy tafakkuri an'analarida, shaxsga nisbatan axloqiy talablar , masalan Yusuf Balagasunning inson falsafasidagi kabi birlamchidir. Uning ijodida insonning bilimga, fanga, yuksak axloqiylikka intilishi eng muhim ahamiyatga ega. Aynan shu axloqiy oqilonalik va ulug'vorlik Yassaviy antropologiyasining asosiy g'oyasiga aylandi, unda komil inson bilan nokomil inson qiyoslanadi va hasad, ikkiyuzlamachilik, jaholat, qasoskorlik, yolg'on kabilar qoralanadi. Yuksak axloqiylik shu salbiy illatlardan xalos bo'lish uchun zarur, bu Yassaviy fikricha, quyidagilarni ifodalaydi: oynani unda Xudoni ko'rish uchun tozalash lozim; qalbingizni tozalang. Mutafakkir jaholatdek illatning xavfliligiga alohida e'tibor qaratadi. "Devoni Hikmat"ning o'n beshinchi xikmati to'liq jaholatning oqibatlariga qaratilgan. Undan tashqari, muallif o'z mushtariylarini uning maslahatlariga amal qilishga jaholatdan kechib, haqiqat sari yo'l topishga da'vat etadi. Yassaviy so'fizmining boshqa jihati shundaki, unda inson mavjudligi masalasiga e'tibor qaratiladi. Ayni paytda insonning bu olamda vaqtinchaligi, uning hayoti chekliligiga ishora etiladi. Shu bois, uning ijodida tushkunlik, g'am ham yoritiladi. Yassaviy ijodida "ekzistentsial" mafkuraviy dunyoqarash ustivorlik qiladi, zero, bu sertashvish olamni faqat insongina tushuna oladi va o'z navbatida tushunmaydi ham.

№ Author name position Name of organisation
1 Telebaev G.T.
№ Name of reference
1 Plotinus, (2004). 'Enneads' In 7 tons / Trans. TG Sidasha, ed.
2 Abyshko, OL (2004-2005) '(Series "Plotiniana").' - St. Petersburg: Oleg Abyshko Publishing House ,. [T. 3] The third ennead. - 480 sec
3 Yassaui Kozha Ahmet, (2009). 'Diani Hikmet Danalyқ kitaby'. Almaty: Halykaralyқ Abay clubs, - 312 bet. (in Russian, the subscript translation of the author of the article)
4 Balasagunsky, Yusuf (1983). 'Blessed knowledge'. - M, Science, p.160.
Waiting