51

Maqolada simmetriya tuyg‘usining jinsiy xususiyatlarini empirik o‘rganish natijalari keltirilgan. Shu bilan birga,
atrofimizdagi dunyoda simmetriya xususiyatlarining namoyon bo‘lish shakllari va yo‘nalishlarining xilma-xilligini fenomenologik
tahlil qilish “simmetriya tuyg’usi” tushunchasini aqliy aks ettirish, ya’ni obyektlar va hodisalarning tartiblilik, muvozanat va
mutanosiblik darajasi tufayli hissiy tajriba sifatida aniqlashga imkon berdi. Jinsga bog‘liq bo‘lgan emotsional reaksiyaning
differensial belgilari konsepsiyasi asosida simmetriya va uning buzilishini hissiy aks ettirishda ushbu omilning muhim roli haqida
faraz qilindi. Taqdim etilgan miqdoriy ma’lumotlar simmetriya tuyg‘usi rivojlanishining gender o‘ziga xosligini tasdiqlashga imkon
berdi. Xususan, ayollarning subyektlar guruhida simmetriyaga munosabati erkaklar guruhiga qaraganda bir xil ekani aniqlandi.
Simmetriyaga munosabatning bu o‘ziga xosligi erkak subyektlar o‘rtasida simmetriya tuyg‘usi ko‘rsatkichlarining ko‘proq guruh
ichida tarqalishida, ayol subyektlarning natijalarini nisbatan teng taqsimlashida namoyon bo‘ladi. Bundan tashqari, olingan
ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, yuz simmetriyasi va uning buzilishini idrok etishning gender xususiyatlari asimmetriyani aniqlash
vaqtida, tezlikning aniqlik bilan bog‘liqligida aniqroq ifodalangan, bunda qizlar o‘g‘il bolalarga nisbatan ustunlik qiladi.

  • Read count 51
  • Date of publication 27-07-2023
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages39-46
Русский

В статье представлены результаты эмпирического исследования половых особенностей чувства
симметрии. При этом феноменологический анализ разнообразия форм и направлений проявления характеристик
симметричности в окружающем мире, позволил определить концепт «чувство симметрии» как чувственное
переживание, обусловленное психическим отражением степени упорядоченности, уравновешенности и соразмерности
предметов и явлений. На основе представления о дифференциальных признаках эмоционального реагирования в
зависимости от пола, было выдвинуто предположение о значимой роли этого фактора в эмоциональном отражении
симметрии и ее нарушения. Представленные количественные данные позволяют утверждать половую специфичность
развития чувства симметрии. В частности, было выявлено что отношение к симметрии в группе испытуемых
женского пола однороднее, чем в группе испытуемых мужчин. Данная специфика отношения к симметричности
проявляется в большем внутригрупповом разбросе показателей чувства симметрии среди испытуемых мужского
пола, при относительно равномерном распределении результатов испытуемых женского пола. Кроме этого, полученные
данные свидетельствуют о том, что половые особенности восприятия симметрии лица и ее нарушения более отчетливо
выражаются во времени обнаружения асимметричности, во взаимосвязи скорости с точностью, в чем девочки
превосходят мальчиков.

Ўзбек

Maqolada simmetriya tuyg‘usining jinsiy xususiyatlarini empirik o‘rganish natijalari keltirilgan. Shu bilan birga,
atrofimizdagi dunyoda simmetriya xususiyatlarining namoyon bo‘lish shakllari va yo‘nalishlarining xilma-xilligini fenomenologik
tahlil qilish “simmetriya tuyg’usi” tushunchasini aqliy aks ettirish, ya’ni obyektlar va hodisalarning tartiblilik, muvozanat va
mutanosiblik darajasi tufayli hissiy tajriba sifatida aniqlashga imkon berdi. Jinsga bog‘liq bo‘lgan emotsional reaksiyaning
differensial belgilari konsepsiyasi asosida simmetriya va uning buzilishini hissiy aks ettirishda ushbu omilning muhim roli haqida
faraz qilindi. Taqdim etilgan miqdoriy ma’lumotlar simmetriya tuyg‘usi rivojlanishining gender o‘ziga xosligini tasdiqlashga imkon
berdi. Xususan, ayollarning subyektlar guruhida simmetriyaga munosabati erkaklar guruhiga qaraganda bir xil ekani aniqlandi.
Simmetriyaga munosabatning bu o‘ziga xosligi erkak subyektlar o‘rtasida simmetriya tuyg‘usi ko‘rsatkichlarining ko‘proq guruh
ichida tarqalishida, ayol subyektlarning natijalarini nisbatan teng taqsimlashida namoyon bo‘ladi. Bundan tashqari, olingan
ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, yuz simmetriyasi va uning buzilishini idrok etishning gender xususiyatlari asimmetriyani aniqlash
vaqtida, tezlikning aniqlik bilan bog‘liqligida aniqroq ifodalangan, bunda qizlar o‘g‘il bolalarga nisbatan ustunlik qiladi.

English

The article presents the results of an empirical study of the sexual characteristics of the sense of symmetry. At
the same time, the phenomenological analysis of the variety of forms and directions of the manifestation of the characteristics of
symmetry in the surrounding world allowed us to define the concept of “sense of symmetry” as a sensory experience caused by the
mental reflection of the degree of order, balance and proportionality of objects and phenomena. Based on the idea of differential signs of emotional response depending on gender, an assumption was made about the significant role of this factor in the emotional
reflection of symmetry and its violation. The presented quantitative data allow us to assert the sexual specificity of the development
of a sense of symmetry. In particular, it was found that the attitude to symmetry in the group of female subjects is more homogeneous
than in the group of male subjects. This specificity of the attitude to symmetry is manifested in a greater intra-group spread of
indicators of a sense of symmetry among male subjects, with a relatively uniform distribution of the results of female subjects. In
addition, the data obtained indicate that the sexual characteristics of the perception of facial symmetry and its violations are more
clearly expressed in the time of detection of asymmetry, in the relationship of speed with accuracy, in which girls are superior to boys.

Author name position Name of organisation
1 Ergashev P.S. доктор психологических наук, доцент Международной школы Ал-Беруни
Name of reference
1 Бендас Т.В. Психология лидерства: теория и практика. – Санкт-Петербург: Питер, 2009. – 447 с.
2 Большой психологический словарь/ Под редакцией Б.Г. Мещерикова, В.П. Зинченко. –3-е изд., доп. и перераб. – Санкт-Петербург: ПРАЙМ-ЕВРОЗНАК, 2006. – 672 с.
3 Булыко А.Н. Фразелогический словарь русского языка: около 7000 фразеологизмов. – Москва: Харвест, 2007. – 448 с.
4 Вейль Г. Симметрия /Под ред. Б.А.Розенфельда. – Москва: Наука, 1968. – 191 с
5 Вернадский В.И. Химическое строение биосферы Земли и ее окружения. – Москва: Наука, 2001. – 376 с.
6 Ильин Е.П. Дифференциальная психофизиология мужчины и женщины. – Санкт-Петербург: Питер, 2003. – 544 с.
7 Иорданов А.Ф. Особенности развития гендерных структур интегральной индивидуальности у студентов гуманитарного вуза: Автореф. дис. ... канд. психол. наук. – Ставрополь: Сев.-Кавказ. гос. техн. ун-т, 2003. – 20 с.
8 Ковешникова Е.Н., Ковешников А.И. Основы теории дизайна: Учебное пособие для студентов вузов. – Москва: Машиностроение, 1999. – 206 с.
9 Кристи А. Детективные романы и повести. – Томск: Томское книжное издательство, 1990. – 560 с.
Waiting