29

Жаҳонда глобаллашув жараёнлари чуқурлашиб бораётган бугунги кунда ташқи савдо барқарор иқтисодий ўсишни таъминлашнинг муҳим омилларидан бирига айланмоқда. Мақолада Ўзбекистон Республикасининг ташқи савдоси таркиби ўрганилиб, шу асосда таҳлил олиб борилган. Унда кейинги йилларда мамлакатимиздаги чуқур ислоҳотлар сабаб барча соҳаларда бўлгани каби ташқи савдода ҳам туб ўзгаришлар кузатилаётганлиги, шунингдек, соҳада мавжуд муаммоларни бартараф этишга қаратилган чора-тадбирлар сабабли ташқи савдонинг ошаётганлиги, мамлакатимизнинг экспорт рақобатбардошлиги мустаҳкамланаётганлиги келтириб ўтилди. Тадқиқотда Ўзбекистон Республикаси ташқи савдоси таркиби учун R компьютер дастурида иерархик вақтли қаторлар тўплами усули ёрдамида 2022–2026 йиллар прогнози ишлаб чиқилган. Бунда мамлакатимиз товар ва хизматлар экспорти ҳамда импорти таркиби географик йўналишига кўра икки қисмга ажратилди, яъни МДҲ мамлакатлари ва бошқа хориж мамлакатлари билан экспорт-импорт таркиби прогнозлари ишлаб чиқилди.

  • Read count 29
  • Date of publication 11-11-2022
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages123-129
Ўзбек

Жаҳонда глобаллашув жараёнлари чуқурлашиб бораётган бугунги кунда ташқи савдо барқарор иқтисодий ўсишни таъминлашнинг муҳим омилларидан бирига айланмоқда. Мақолада Ўзбекистон Республикасининг ташқи савдоси таркиби ўрганилиб, шу асосда таҳлил олиб борилган. Унда кейинги йилларда мамлакатимиздаги чуқур ислоҳотлар сабаб барча соҳаларда бўлгани каби ташқи савдода ҳам туб ўзгаришлар кузатилаётганлиги, шунингдек, соҳада мавжуд муаммоларни бартараф этишга қаратилган чора-тадбирлар сабабли ташқи савдонинг ошаётганлиги, мамлакатимизнинг экспорт рақобатбардошлиги мустаҳкамланаётганлиги келтириб ўтилди. Тадқиқотда Ўзбекистон Республикаси ташқи савдоси таркиби учун R компьютер дастурида иерархик вақтли қаторлар тўплами усули ёрдамида 2022–2026 йиллар прогнози ишлаб чиқилган. Бунда мамлакатимиз товар ва хизматлар экспорти ҳамда импорти таркиби географик йўналишига кўра икки қисмга ажратилди, яъни МДҲ мамлакатлари ва бошқа хориж мамлакатлари билан экспорт-импорт таркиби прогнозлари ишлаб чиқилди.

Русский

Сегодня внешняя торговля становится одним из важных факторов обеспечения стабильного экономического роста, когда в мире углубляются процессы глобализации. В статье рассматривается структура внешней торговли Республики Узбекистан и на ее основе анализируются соответствующие показатели. Отмечается, что во внешней торговле, а также во всех сферах в последние годы наблюдаются кардинальные изменения в связи с глубокими реформами в нашей стране, а также увеличение внешней торговли за счет мер, направленных на устранение существующих проблем в этой области и укрепление экспортной конкурентоспособности нашей страны. В исследовании разработан прогноз структуры внешней торговли Республики Узбекистан на 2022–2026 годы с использованием метода иерархических временных рядов в компьютерной программе R. При этом структура экспорта и импорта товаров и услуг нашей страны была разделена на две части по географическому направлению – были разработаны прогнозы структуры экспорта и импорта со странами СНГ и дальнего зарубежья.

English

Today, foreign trade is becoming one of the important factors in ensuring stable economic growth when the world is deepening the processes of globalization. The article considers the structure of foreign trade in the Republic of Uzbekistan and analyzes the relevant indicators on its basis. It is noted that in foreign trade, as well as in all spheres in recent years there have been radical changes due to deep reforms in our country, as well as increasing foreign trade through measures aimed at eliminating existing problems in this area and strengthening the export competitiveness of our country. The study developed a forecast of the structure of foreign trade of the Republic of Uzbekistan for 2022–2026 using the method of hierarchical time series in the computer program R. At the same time, the structure of export and import of goods and services of our country was divided into two parts by geographical direction – forecasts of export and import structure with CIS and non-CIS countries were developed.

Author name position Name of organisation
1 Mamatov B.Q. tayanch doktoranti Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti
Name of reference
1 Tovar va xizmatlar eksport-importi (2021-yil, yanvar-dekabr) [Export-import of goods and services (January-December 2021)]. Bulletin of the State Statistics Committee of the Republic of Uzbekistan, Tashkent, 2022, p. 4.
2 Vaxabov A.V., Tojiboyeva D.A., Xojibakiyev Sh.X. Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar [World economy and international economic relations]. Tashkent, Moliya, 2011, p. 708.
3 Ergashxo‘jayeva Sh.D. Xalqaro raqobat [International competition]. Tashkent, TSUE, 2013, 328-b.
4 Rasulov N.M., Mullabayev B.B. Innovatsion jarayonlarni strategik boshqarish – korxonalar raqobatbardoshligini belgilashning muhim omili [Strategic management of innovative processes is an important factor in determining the competitiveness of enterprises]. Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar – Economy and Innovative Technologies, 2014, no. 5.
5 Xotamov I.S. Mamlakatimiz real sektori korxonalari eksport savdosini yuksaltirish strategiyasi [The strategy of increasing the export trade of real sector enterprises of our country]. Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar – Economy and Innovative Technologies, 2011, no. 6.
6 A’zam S.E. O‘zbekiston tashqi savdosining geografik diversifikatsiyasi imkoniyatlarini baholash uchun gravitatsion modellashtirish vositalarini qo‘llash [Application of gravity modeling tools to assess the possibilities of geographical diversification of Uzbekistan’s foreign trade]. Xalqaro moliya va hisob – International Finance and Accounting, 2018, no. 2.
7 Makushina A.Yu. Mesto malogo predprinimatelstva v ekonomike Respubliki Uzbekistan v ee vneshneekonomicheskom komplekse: tekushhee sostoyaniye i perspektivy razvitiya [The place of small business in the economy of the Republic of Uzbekistan in its foreign economic complex: current state and development prospects]. Ekonomika i finansy – Economics and Finance, 2020, no. 2 (134), pp. 45–54.
8 Hyndman R.J., Ahmed R.A., Shang H.L. Hierarchical and grouped time series. R package, 2013, version 3.00. Available at: https://CRAN.R-project.org/package=hts/.
9 Gross C.W., Sohl J.E. Disaggregation methods to expedite product line forecasting. Journal of Forecasting, 1990, no. 9 (3), pp. 233–254.
10 Kahn K.B. Revisiting top-down versus bottom-up forecasting. The Journal of Business Forecasting, 1998, no. 17 (2), pp. 14–19.
11 Hyndman R.J., Ahmed R.A., Athanasopoulos G., Shang H.L. Optimal combination forecasts for hierarchical time series. Computational Statistics and Data Analysis, 2011, vol. 55, pp. 2579–2589.
12 Shlifer E., Wolff R.W. Aggregation and proration in forecasting. Management Science, 1979, vol. 25 (6), pp. 594–603.
Waiting