Mazkur maqola tilshunoslikning stilistika yo‘nalishiuchun dolzarb masalardan biri bo‘lgan ilova qurilmani tilshunoslikdagi til hodisasi sifatida o‘rganilmoqda. Ingliz va o‘zbek tillarida til hodisalari til va nutq masalalari bilan bevosita bog‘liq.Aynan shu jihatdan ilova qurilma hodisasi til masalalaridao’ziga xos xususiyatga ega. Ilova qurilma lisoniy hodisa bo‘lib, so‘zlovchining oldindan o‘ylanmagan biroq qo‘shimcha ravishda bayon etilgan keyingi fikri. U oldingi gapning asosiy ifoda mazmunini kengaytiradi, reallashtiradi, to‘ldiradi va unga aniqlik kiritadi. Bu hodisa orqali so‘zlashuv jarayonida asosiy gapda chala bo‘lib qolgan va aytilishi nihoyatda zarur hisoblangan izoh to‘ldirilishi mumkin.Ilova qurilmani o‘rganish jarayonida, tilshunoslikdagi qator shu kabi yondosh hodisalar bilan munosabati, ular orasidagi o‘xshash va farqli jihatlar muayyan munozaralarga sabab bo‘layotgani ma’lum bo‘ldi. Mazkur maqolada ilova qurilmalarning ba’zi bir yangi xususiyatlari haqida fikr yuritilgan. Shu bilan birga ilova qurilmalarning formal-semantik xususiyatlari, ularning o'ziga xos xususiyatlari va tildagi ahamiyati ko‘rib chiqilgan va misollar bilan ko‘rsatilgan.Maqolada ingliz va o‘zbek tillarida ilova qurilmalar talqini nafaqat zamonaviy tilshunoslikning bir bo‘lagi sifatida balki chog‘ishtirma-qiyosiy jihatdan o‘rganilib, bu til tizimida o‘zining dolzarbligi bilan muhim rol o‘ynaydi. Shuni ham aytish kerakki, ko‘pgina lingvistlarni qiziqtirgan ushbu masalada ilova qurilmalar maqola obyekti sifatida qaralgan. Ilova qurilmalar tipologiyasini ilmiy-nazariy manbalarasosida atroflicha o‘rganishga bo‘lgan ehtiyoj tadqiqotimizning dolzarbligi va zaruriyatini tashkil etadi.
Mazkur maqola tilshunoslikning stilistika yo‘nalishiuchun dolzarb masalardan biri bo‘lgan ilova qurilmani tilshunoslikdagi til hodisasi sifatida o‘rganilmoqda. Ingliz va o‘zbek tillarida til hodisalari til va nutq masalalari bilan bevosita bog‘liq.Aynan shu jihatdan ilova qurilma hodisasi til masalalaridao’ziga xos xususiyatga ega. Ilova qurilma lisoniy hodisa bo‘lib, so‘zlovchining oldindan o‘ylanmagan biroq qo‘shimcha ravishda bayon etilgan keyingi fikri. U oldingi gapning asosiy ifoda mazmunini kengaytiradi, reallashtiradi, to‘ldiradi va unga aniqlik kiritadi. Bu hodisa orqali so‘zlashuv jarayonida asosiy gapda chala bo‘lib qolgan va aytilishi nihoyatda zarur hisoblangan izoh to‘ldirilishi mumkin.Ilova qurilmani o‘rganish jarayonida, tilshunoslikdagi qator shu kabi yondosh hodisalar bilan munosabati, ular orasidagi o‘xshash va farqli jihatlar muayyan munozaralarga sabab bo‘layotgani ma’lum bo‘ldi. Mazkur maqolada ilova qurilmalarning ba’zi bir yangi xususiyatlari haqida fikr yuritilgan. Shu bilan birga ilova qurilmalarning formal-semantik xususiyatlari, ularning o'ziga xos xususiyatlari va tildagi ahamiyati ko‘rib chiqilgan va misollar bilan ko‘rsatilgan.Maqolada ingliz va o‘zbek tillarida ilova qurilmalar talqini nafaqat zamonaviy tilshunoslikning bir bo‘lagi sifatida balki chog‘ishtirma-qiyosiy jihatdan o‘rganilib, bu til tizimida o‘zining dolzarbligi bilan muhim rol o‘ynaydi. Shuni ham aytish kerakki, ko‘pgina lingvistlarni qiziqtirgan ushbu masalada ilova qurilmalar maqola obyekti sifatida qaralgan. Ilova qurilmalar tipologiyasini ilmiy-nazariy manbalarasosida atroflicha o‘rganishga bo‘lgan ehtiyoj tadqiqotimizning dolzarbligi va zaruriyatini tashkil etadi.
| № | Author name | position | Name of organisation |
|---|---|---|---|
| 1 | Sobirova N.A. | o‘qituvchi | Toshkent amaliy fanlar universiteti |
| № | Name of reference |
|---|---|
| 1 | [1]Is'hoqov F. Hozirgi zamon o‘zbek tilida ilovali qurilmalar // Adabiyotshunoslik va tilshunoslik masalalari. 2-kitob. –Toshkent: O‘zR FA, 1961. –B. 285-289[2]Maskopov B. O‘zbek tilidagi ilova qurilmalar haqida // O‘zbek tili va adabiyoti. –1970. –No6. –B. 50-54.; Maskopov B. O‘zbek tilshunosligida ilova qurilmalar masalasi // O‘zbek tili va adabiyoti. –1973. –No5. –B.49-52.[3]Abdullayev A. Ilova ko‘chirma gapli qurilmalar // O‘zbek tili va adabiyoti. –1982. –No2. –B. 50-52..[4]Turopova M. Ilova qurilmaning boshqa sintaktik qurilmalardan farqi // O‘zbek tili va adabiyoti. –1980. –No1. –B. 53-56. [5]G‘afforov A.A. Hozirgi o‘zbek tilida parsellyativ vailovali qurilmalarning sintaktik derivatsiyasi: Filol. fanlari. Nomzodi. diss. avtoref. –Samarqand, 1997. 26b.[6]Ванников Ю.В. Явление парцелляции в современном русском языке: Автореф. дисс.канд. филол.наук.–М.,1965.-17с.[7]Валгина, Н. С. Синтаксис современного русского языка. Москва: 2000. с.416.[8]Карпенко М.В. К определению понятия «присоединительные конструкции» // Тез. докл. XIV научн. сессии проф.-преп. состава Черновицкого гос. ун-та. Черновцы, 1958. С. 186-187.[9]Карпенко М.В. Присоединительные конструкции с подчинительными союзами // Черновицкий гос. ун-т. Т. I, Вып. I. Черновицы, 1957а. С. 306-308.[10]Крючков С.Е. О присоединительных связях в современном русском языке // Вопросы синтаксиса современного русского языка / Под ред. акад.[11]Пронь Н.А. Присоединительные конструкции в современном русском литературном языке (на материале произведений К.А. Федина) // Вопросы теории и истории русского языка. 1971. Вып. 4. С. 144-175 |