15

Мақолада мотуридийлик таълимоти таниқли вакили Камолиддин Баёзийнинг таржимаи ҳоли, устозлари, Абу Ҳанифага нисбат бериладиган ақидавий асарларни бирлаштириб “ишорат” услубида шарҳ ёзгани, унинг яшаган даврдаги сиёсий ва ижтимоий ҳолат, усмонийлар давлатининг заифлашуви ёритилган. Баёзий яшаган давр бир нечта усмоний султонлар даврига тўғри келади. Бу давр тахт учун кўраш даври бўлиб, Хуррам Султон ҳокимиятни зимдан бошқарган. Инкишорийларнинг турли фитналари, диний ақидавий соҳа сиёсийлашуви авж олишига сабаб бўлди. Баёзийнинг яшаган замон айнан уч султон, Мурод IV (1623–1640), Иброҳим I (1640–1648 й) ва Муҳаммад IV (1648–1687)ларнинг ҳукмронлигига тўғри келгани баён қилинади.
Шу билан бирга, мақолада олимнинг илмий изланишлари, Маккаи мукаррамага бориб Омидийдан ижоза олгани ёритилади. Бундан ташқари, Баёзийнинг илмга қилган хизмати, турли жойларда қозилик лавозимида фаолият юритгани, ҳарбий қози бўлгани келтириб ўтилади. Баёзий қозилик лавозимида ишлаб юрган вақтда ҳам илмий фаолиятдан тўхтаб қолмай, бир неча рисола ва асарлар ёзган. Мазкур асарлар ичида энг долзарб ва ҳозиргача илм аҳллари орасида машҳур бўлгани “Ишорот ал-маром мин иборот ал-Имом Аби Ҳанифа” (Имом Абу Ҳанифанинг ибораларидан кўзланган мақсадларнинг ишоралари) экани очиб берилган.

  • Read count 15
  • Date of publication 06-03-2025
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages122-129
Ўзбек

Мақолада мотуридийлик таълимоти таниқли вакили Камолиддин Баёзийнинг таржимаи ҳоли, устозлари, Абу Ҳанифага нисбат бериладиган ақидавий асарларни бирлаштириб “ишорат” услубида шарҳ ёзгани, унинг яшаган даврдаги сиёсий ва ижтимоий ҳолат, усмонийлар давлатининг заифлашуви ёритилган. Баёзий яшаган давр бир нечта усмоний султонлар даврига тўғри келади. Бу давр тахт учун кўраш даври бўлиб, Хуррам Султон ҳокимиятни зимдан бошқарган. Инкишорийларнинг турли фитналари, диний ақидавий соҳа сиёсийлашуви авж олишига сабаб бўлди. Баёзийнинг яшаган замон айнан уч султон, Мурод IV (1623–1640), Иброҳим I (1640–1648 й) ва Муҳаммад IV (1648–1687)ларнинг ҳукмронлигига тўғри келгани баён қилинади.
Шу билан бирга, мақолада олимнинг илмий изланишлари, Маккаи мукаррамага бориб Омидийдан ижоза олгани ёритилади. Бундан ташқари, Баёзийнинг илмга қилган хизмати, турли жойларда қозилик лавозимида фаолият юритгани, ҳарбий қози бўлгани келтириб ўтилади. Баёзий қозилик лавозимида ишлаб юрган вақтда ҳам илмий фаолиятдан тўхтаб қолмай, бир неча рисола ва асарлар ёзган. Мазкур асарлар ичида энг долзарб ва ҳозиргача илм аҳллари орасида машҳур бўлгани “Ишорот ал-маром мин иборот ал-Имом Аби Ҳанифа” (Имом Абу Ҳанифанинг ибораларидан кўзланган мақсадларнинг ишоралари) экани очиб берилган.

№ Name of reference
1 Абулмунтаҳо Мағнисавий. (2021). Шарҳи фиқҳул-акбар. Истанбул: Дор ас-сирож.
2 Айдарбек Тўлепов. (2016). Ислом ва ақидапараст оқимлар. Тошкент: Мовароуннаҳр.
3 Камолиддин Баёзий. (2007). Ишаротул-маром. Байрут.: Дор ал-кутубул-илмия.
4 Исмоил ибн Ҳаммод Жавҳарий Абу Наср. (2007). Ас-сиҳоҳ. Қоҳира: Дор ал-ҳадис.
5 Ибни Ҳишом Ансорий. (2019). Шарҳи қотрун-нада ва баллус-сода. Байрут: Муаассаса ар-рисала ан-наширун.
6 Мулла Алий Қорий. (1998). Минаҳ ар-ровзатул-азҳар фи шарҳил-фиқҳул-акбар. Байрут: Дор ал-бишаротул-исламия.
7 Босим ибн Сомим Жийлоний. (2017). Умдатул-ҳанафийя. Байрут. Лубнон. Ширкату Дорул машариқ.
8 Ибн Қутлубуғо ал-Қосим ибн Абдулоҳ Судуний. (1862). Тожут тарожим фи табақотил ҳанафия. Леипзиг: Флугел.
9 Муҳаммад Абдулҳай Лакнавий ал-Ҳиндий. (1906).Фавоидул баҳия фи тарожимил ҳанафия. Ж. 2. Қоҳира: 1906.
10 Қураший Абу Муҳаммад Абдулқодир ибн Абил Вафо Муҳаммад ибн Муҳаммад ал-Мисрий. (1913). Ал-Жавоҳирул мудия фи табақотил ҳанафия. Ж. 8. Хайдаробод.
11 Ҳожи Халифа. (1360). Кашфуз зунун ан асамиъил кутуб вал фунун. Ж. 2. Истанбул.
12 Зириклий Хайруддин. (1998). Ал-Аълом. Ж. 8. Байрут: Дорул илм лил малайин.
13 Муаллифлар жамоаси. (2000). Мунжид фил аълом. 24 нашр. Байрут: Дорул Машриқ.
14 Муҳаммад Шариф Журжоний. (2012). Китабут Таърифот. Байрут Лубнон: Дорун нафоис.
15 Саййид Муҳаммад Саййид Маҳмуд. (2007). Усмонийлар давлатлари тарихи. Қоҳира: Мактабат ал-адаб.
16 Аҳмад Фуад Мутаваллий. (2005). Усмонийлар давлати тарихи. Қоҳира: Мактабат ал-адаб.
17 Оқилов С. (2004). Абул Муъин ан-Насафий Моту­ридия таълимотининг давомчиси // ТИУ илмий таҳлилий ахбороти.
18 Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. (2017). Ислом тарихи. Иккинчи китоб. Hilol-Nashr.
19 Абдулқодир Абдур Раҳим. (2016). Эътиқод дурдонлари. Тошкент. “Sharq” нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси бош таҳририяти.
20 Ҳасанбаев Ў., Хатамов Ж. (2020). Ўзбекистон республикасида виждон эркинлигини таъмин­лашнинг ҳуқуқий асослари. Тошкент: “Mova­rounnahr” нашриёти.
21 Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. (2021). Тафсири Ҳилол. Т. 1. Тошкент: “Hilol-Nashr”.
22 Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. (2018). Тафсири Ҳилол. Т. 1.2.6. Тошкент: “Hilol-Nashr”.
23 Қуръони карим. (2020). Тошкент: “Hilol-Nashr”
Waiting