12

Ушбу мақолада “Ўзбек сеҳрли эртаклари типологик каталоги”ни яратиш жараёнлари ҳақида сўз боради. Мазкур каталогни яратишда мингдан ортиқ ўзбек сеҳрли эртаклари ўрганилди ва 145 тип эртак таснифий типлари яратилди ҳамда улар ўзбек мамлакатшунослиги, этнографияси, халқаро фольклоршунослик фани асосида махсус ижтимоиймаданий шарҳлар билан тавсифланди. Шунингдек, халқаро типологизация принциплари асосида каталоглаштириш тажрибаси натижасида тузилган дастлабки Германия ва Ўзбекистон олимларининг илмий-амалий ҳамкорлиги бўлиб, асосан, ЎР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институтидаги фольклор архиви материаллари, кўплаб нашрлар ҳамда муаллиф тарижималарига асосланади. Каталогнинг олмон тилида яратилиши илмий янгилик бўлиб, унинг халқаро тадқиқотларга тезроқ уйғунлашувига имкон яратади. Мазкур типологик каталогни яратишда турк ва мўғул эртаклари каталоги олмон тилида қандай яратилганлиги ўрганилди, чунки бу икки халқ маданияти ўзбек халқи маданияти билан чамбарсас боғлиқдир. Типлар каталоги нима, у қандай яратилади? каби саволларга муаллиф томонидан батафсил изоҳ берилди.

  • Read count 12
  • Date of publication 20-02-2021
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages225–234
Ўзбек

Ушбу мақолада “Ўзбек сеҳрли эртаклари типологик каталоги”ни яратиш жараёнлари ҳақида сўз боради. Мазкур каталогни яратишда мингдан ортиқ ўзбек сеҳрли эртаклари ўрганилди ва 145 тип эртак таснифий типлари яратилди ҳамда улар ўзбек мамлакатшунослиги, этнографияси, халқаро фольклоршунослик фани асосида махсус ижтимоиймаданий шарҳлар билан тавсифланди. Шунингдек, халқаро типологизация принциплари асосида каталоглаштириш тажрибаси натижасида тузилган дастлабки Германия ва Ўзбекистон олимларининг илмий-амалий ҳамкорлиги бўлиб, асосан, ЎР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институтидаги фольклор архиви материаллари, кўплаб нашрлар ҳамда муаллиф тарижималарига асосланади. Каталогнинг олмон тилида яратилиши илмий янгилик бўлиб, унинг халқаро тадқиқотларга тезроқ уйғунлашувига имкон яратади. Мазкур типологик каталогни яратишда турк ва мўғул эртаклари каталоги олмон тилида қандай яратилганлиги ўрганилди, чунки бу икки халқ маданияти ўзбек халқи маданияти билан чамбарсас боғлиқдир. Типлар каталоги нима, у қандай яратилади? каби саволларга муаллиф томонидан батафсил изоҳ берилди.

Русский

В статье речь идет о «Типологическом каталоге узбекских сказок». При создании этого каталога было изучено более тысячи узбекских сказок и выявлено 145 видов сказок, которые характеризовались особой социокультурной интерпретацией на основе узбекской страноведческой, этнографической, международной фольклористики. Это также первое научно-практическое сотрудничество ученых Германии и Узбекистана, составленное в результате опыта каталогизации на основе международной типологии гравюр, в основном на основе материалов фольклорного архива Института узбекского языка, литературы и фольклора, а также многочисленных публикаций и авторства. Создание каталога на немецком языке — это научная инновация, позволяющая быстрее адаптироваться к международным исследованиям. При создании этого типологического каталога было изучено, как создавался каталог турецких и монгольских сказок на немецком языке, поскольку культура этих двух народов тесно связана с культурой узбекского народа. Что такое каталог типов, как его создать? такие вопросы были подробно разъяснены автором.

English

The article deals with the processes of creating the “typological catalogue of Uzbek fairy tales”. In the creation of this catalogue more than a thousand Uzbek fairy tales were studied and 145 types of fairy tales were created; they were characterized by special socio-cultural interpretations on the basis of Uzbek country science, ethnography and International Folklore science. It should be noted that it is the first scientific-practical cooperation of scientists of Germany and Uzbekistan, compiled as a result of the experience of cataloguing on the basis of international typology prints, mainly based on the materials of folklore archive at the Institute of Uzbek language, literature and folklore, as well as numerous publications and authorship. The creation of German-language catalogue is a scientific innovation, which allows adapting to international research faster. When creating this typological catalogue, it was studied how the catalogue of Turkish and Mongolian fairy tales was created in German, since the culture of these two nations is closely connected with the culture of the Uzbek people. The questions as “What is a typological catalogue?”, “How to create these kind of catalogues?” were considered in detail by the author..

Author name position Name of organisation
1 RAKHIMOV K.R. Филология фанлари номзоди, профессор Ўзбекистон Давлат жаҳон тиллари университети
Name of reference
1 Aarne A. Vergleichende Märchenforschung, MSFO 25, Helsingfors 1908, available at: https://rusneb.ru/catalog/000202_000006_1349647/
2 Cirtautas I. L. Märchen der Usbeken. — Berlin. 1986. — 298 s.
3 Jungbauer G. Märchen aus Turkestan und Tibet. — Jena: Eugen Diederichs1923. — 317 s
4 Keller G., Rachimov Ch. Einführung in die Märchenforschung. Freiburg — Taschkent. 2004. — 160 s.
5 Keller G., Rachimov Ch. Märchen aus Samarkand., 3.Aufl., — Denzlingen, 2004. — 288 s.
6 Keller G., Rachimov Ch. Märchen aus Samarkand., 2.Aufl., — Denzlingen, 2002. — 224 s.
7 Keller G., Rachimov Ch. Märchen aus Samarkand., — Kirchzarten. 2001. — 218 s.
8 Keller G., Rachimov Ch. Usbekische Zaubermärchen aus Chiva, Buchara, Samarkand, Schachrisabz und Taschkent. — Toshkent: Yangi asr avlodi. 2018. — 288 s.
9 Keller G., Rachimov Ch. Zaubermärchen aus Südusbekistan. — Tошкент: Ўқитувчи, 2016. — 116 б.
10 Keller G., Rachimov Ch., Juraev M., Typenkatalog usbekischer Zaubermärchen mit kulturhistorischen Erläuterungen. 2 Bände. — Freiburg-Taschkent 2018. — 842 s.
11 Novak V. Usbekische Volksmärchen. — Москва: Радуга 1980. — 298 s.
12 Rachimov Ch. Usbekische Volksmärchen. — Тошкент: Ўқитувчи 1990. — 42 б.
13 Reichl K. Usbekische Märchen. — Бонн, 1978. — 156 s. Available at: https://openlibrary.org/books/OL21583853M/Usbekische_M%C3%A 4rchen
14 Spady M. Die Märchenkarawane. — Berlin 1959. — 288 s.
15 Taube J. Usbekische Märchen. Der halbe Kicherling. — Leipzig 1990. —225 s.
16 Thompson St. Motif-Index of Folk-Literature, a Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Mediaeval Romances, exempla, Fabliaux, Jest-Books and Local Legends, Indiana University Press, Bloomington and Indianapolis, 1955, available at: https://libraries.indiana.edu/motif-index-folk-literature
17 Uther, Hans Jörg. The Types of International Folktales. 3 том. — Helsinki. 2004. https://rusneb.ru/catalog/000199_000009_002577289/
Waiting