110

Sеlеksiya masalasi, ya’ni tahlil qilinayotgan obyеkt, bular axborot-kommunikatsion tizimlar, tеxnik-tеxnologik
obyеktlar, qishloq xo’jalik ekinlari navlari va eng yaxshisini tanlash, altеrnativi sifatini baholash ko’p hollarda turli xil
informatsion, protsеdur-funksional, paramеtrik va mеzonli noaniqlik sharoitida hal qilinadi. Maqolada altеrnativlarni
baholash va tavsiflash modеllarini qurish uchun noravshan-to’plamli yondoshuv, shuningdеk, noravshan intеgral
asosida sust shakllangan qarorlarni qabul qilish masalasi ko’rib chiqilgan. Bu masalalarda qabul qilinayotgan
qarorlarning altеrnativlari u yoki bu xulosalarga mos yo’qotishlar xavf-xatari qiymatlarini va qabul qilinuvchi
yеchimlarni amalga oshirish natijalarini samaradorlik ko’rsatkichlarini yumshoq baholash tahlili asosida baholanadi.

  • Read count108
  • Date of publication08-09-2016
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages80-87
Русский

Задача селекции, т.е. оценка качества альтернатив а нализируемых объектов, таких как информационно-
коммуникационные системы, технико-технологические объекты, сорт сельскохозяйственных культур и выбор
наилучшей альтернативы, во многих случаях решается в условиях информационных, процедурно-
функциональных, параметрических и критериальных неопределенностей различного типа. В статье
рассматриваются нечетко-множественный подход к построению моделей описания и оценки альтернатив, а
также к задачам принятия слабоструктурированных решений на основе нечеткого интеграла. В этих задачах
альтернативы принимаемых решений оцениваются на основе анализа мягких оценок показателей
эффективности результатов реализации принимаемых решений и значений рисков потерь, соответствующих
тем или иным исходам.

Ўзбек

Sеlеksiya masalasi, ya’ni tahlil qilinayotgan obyеkt, bular axborot-kommunikatsion tizimlar, tеxnik-tеxnologik
obyеktlar, qishloq xo’jalik ekinlari navlari va eng yaxshisini tanlash, altеrnativi sifatini baholash ko’p hollarda turli xil
informatsion, protsеdur-funksional, paramеtrik va mеzonli noaniqlik sharoitida hal qilinadi. Maqolada altеrnativlarni
baholash va tavsiflash modеllarini qurish uchun noravshan-to’plamli yondoshuv, shuningdеk, noravshan intеgral
asosida sust shakllangan qarorlarni qabul qilish masalasi ko’rib chiqilgan. Bu masalalarda qabul qilinayotgan
qarorlarning altеrnativlari u yoki bu xulosalarga mos yo’qotishlar xavf-xatari qiymatlarini va qabul qilinuvchi
yеchimlarni amalga oshirish natijalarini samaradorlik ko’rsatkichlarini yumshoq baholash tahlili asosida baholanadi.

English

The selection task, i.e. assessment of the quality of the alternatives analyzed objects, such as information and
communication systems, technical and technological facilities, crop varieties and choosing the best alternatives in many
cases solved in terms of information, procedural and functional, parametric and criterion uncertainties of various types.
In the article the fuzzy-set approach to the construction of alternatives to the description and evaluation of the models,
as well as problem solving poorly structured decision making based on fuzzy integral. In these problems, an alternative
to the decisions made are evaluated by analyzing the performance of soft implementation of the results of evaluations of
the decisions and risks of loss of values corresponding to one or another outcome.

Author name position Name of organisation
Name of reference
1 Бекмуратов Т.Ф. Систематизация задач интеллектуальных систем поддержки принятия решений // Узб. журнал «Проблемы информатики и энергетики». – Ташкент, 2003. – № 4. – С. 24−35.
2 Бекмуратов Т.Ф., Дадабаева Р. А., Мухамедиева Д.Т. Принятие решений в нечеткой среде // Научный журнал «Проблемы информатики». – Новосибирск: Институт вычислительной математики и математической геофизики СО РАН, 2010. – Вып.1. – С. 52-61.
3 Бекмуратов Т.Ф., Дадабаева Р.А., Мухамедиева Д.Т. Принятие слабоструктурированных решений в задачах селекции в нечеткой среде // Научный журнал «Проблемы информатики» – Новосибирск: Институт вычислительной математики и математической геофизики СО РАН, 2015. – Вып. – С. 40-46.
4 Заде Л.А. Основы нового подхода к анализу сложных систем и процессов принятия решений // Математика сегодня. – М.: Знание, 1974. – С. 5-49.
5 Беллман Р., Заде Л. Принятие решений в расплывчатых условиях // Вопросы анализа и процедуры принятия решений. – М.: Мир, 1976. – С. 172-215.
6 Yager R. R., Zadeh L. A. (Eds.) Fuzzy sets, neural networks and Soft Computing // VAN Nostrand Reinhold. New York. 1994. – 440 р.
7 Алиев Р. А., Алиев Р. А. Теория интеллектуальных систем и ее применение. – Баку: Чашыоглы, 2001. – 720 с.
8 Орловский С.А. Проблемы принятия решений при нечеткой исходной информации. – М: Наука, 1981. – 203 с.
9 Мухамедиева Д.Т. Разработка нечетких моделей задач принятия решений. – Издательство «Palmarium Academic Publishing». AV Akademikerverlag GmbH&Co.KG Heinrich-Böcking-Str. 6-8, 66121 Saarbrucken, Germany, 2014. – 190 с.
10 Мухамедиева Д.Т., Примова Х.А., Ниезматова Н.А. Подходы к использованию Z-оценивания неопределенности в системах нечеткого вывода // Проблемы вычислительной и прикладной математики. – Ташкент. – 2015. – №2 (2). – С. 85-90.
11 Бекмуратов Т.Ф., Мухамедиева Д.Т., Бобомурадов О.Ж. Модели нечетких критериев и алгоритм принятия слабоструктурированных решений [Электронный ресурс] // Электронное научно-техническое издание: Наука и образование. – 2010, №7. (http://technomag.edu.ru/).
12 Мухамедиева Д.Т., Примова Х.А. Модели задач параметрической оптимизации слабоформализуемых процессов // Актуальные проблемы современной науки. – Москва, 2010. – № 5. – С. 134-137.
13 Мukhamedieva D.Т., Primova Kh.A. Approach to problem solving multicriterial optimization with fuzzy aim // International Journal of Mathematics and Computer Applications Research (IJMCAR) ISSN(P): 2249-6955; ISSN(E): 2249-8060 Vol. 4, Issue 2, USA. 2014. – Pp. 55-68. Impact Factor (JCC): 4.2949.
14 Sugeno M. Fuzzy measures and fuzzy integrals: a survey // Fuzzy automata and decision processes / Ed. M.M. Gupta, G.N. Saridis. – Amsterdam, North-Holland Publishning Company, 1977. – Pр. 89-102.
15 Takagi T., Sugeno M. Fuzzy identification of systems and application to modeling and control // IEEE Transaction on Systems, Man and Cybernetics / 1985. V.15, № 1. – Pр.116-132.
Waiting