Bugungi zamonaviy sharoitda tibbiyot, huquq, texnika va IT kabi sohalarda axborot almashinuvi tezligi tarjimonlardan umumtil kompetensiyasidan tashqari sohaviy bilim, terminologik aniqlik va kontekstni boshqarish ko‘nikmalarini talab qiladi. Sohaviy tarjima ta’limi shuning uchun lingvodidaktik asoslar, funksional-pragmatik yondashuv va texnologik tayyorgarlikni integratsiya qilgan modelga tayanishi kerak. Mazkur maqolaning maqsadi sohaviy tarjima tushunchasining mazmun-mohiyatini aniqlash, uni o‘qitishning lingvodidaktik tamoyillarini asoslash hamda o‘quv jarayoniga joriy etish uchun amaliy model taklif qilishdan iborat. Mazkur maqsadga erishish uchun bir qator vazifalarni tahlil qilish taqozo etiladi. Jumladan, terminologik aniqlik, kontekstga sodiqlik va maqsadga muvofiqlik mezonlarini tizimlashtirish; skopos, kognitivpragmatik va kompetensiyaviy yondashuvlarni ta’lim modeli bilan uyg‘unlashtirish; CAT vositalari, korpus va terminobanklardan foydalanishning o‘quvdagi rolini ko‘rsatish; PACTE modeli asosida bosqichma-bosqich kompetensiyalarni xaritalash; oliy ta’lim sharoitida kurs dizayni va baholash mezonlarini taklif etish. Mazkur maqolaning metodologik asosini deskriptiv-analitik tadqiqot: nazariy manbalarni tahlil qilish; sohaviy matnlar bo‘yicha talabalarning yozma tarjimalarini ekspert baholash; dars kuzatuvlari; terminologik xatolar va funksional moslik bo‘yicha kodlash; CAT/korpus vositalari bilan tajriba elementi tashkil etadi. Ilmiy tadqiqot ishi natijalari quyidagilarni tashkil etadi: eng ko‘p xatolar terminologik izchillik va kontekstual moslikda to‘plandi. CAT va korpus resurslarini darsga kiritish izchillikni oshirdi, vaqtni qisqartirdi. Skoposga tayangan topshiriqlar auditoriyaga mos uslubiy tanlovlarni yaxshiladi. PACTE bo‘yicha bosqichli mashg‘ulotlar strategik kompetensiyani faollashtirdi. Shuningdek, o‘qituvchi roli “nazoratchi”dan “fasilitator”ga siljiganda natija barqarorlashdi. Demak, sohaviy tarjimani o‘qitish samaradorligi besh omilga tayanadi: kasbiy yo‘naltirilganlik, terminologik yondashuv, kontekstual asoslanganlik, texnologik tayyorgarlik va bosqichma-bosqich kompetensiyaviy rivojlanish. Ushbu tamoyillarni o‘quv dasturi, baholash rubrikalari va real vazifalarga asoslangan portfoliolar orqali tatbiq etish tarjimaning funksional yaroqliligini sezilarli oshiradi.
In today’s context, the speed of information exchange in fields such as medicine, law, engineering and IT demands of translators not only general linguistic competence but also domain knowledge, terminological precision and context management skills. Therefore, the teaching of specialized translation should be grounded in a model that integrates linguodidactic foundations, a functional-pragmatic approach and technological preparedness. The aim of this study is to clarify the essence of specialized translation, substantiate the linguodidactic principles of its instruction and propose a practical model for implementation in the curriculum. To achieve this aim, several tasks are addressed: systematizing the criteria of terminological precision, contextual fidelity and goal adequacy; aligning Skopos, cognitive-pragmatic and competence-based approaches with the instructional model; demonstrating the role of CAT tools, corpora and term banks in training; mapping progressive competences based on the PACTE model; and proposing course design and assessment criteria for higher education. Methodologically, the article employs a descriptive-analytical design that includes analysis of theoretical sources, expert evaluation of students’ written translations of specialized texts, classroom observations, coding of terminological errors and functional adequacy, and an experimental component using CAT and corpus tools. The findings show that the most frequent errors cluster around terminological consistency and contextual alignment. Integrating CAT and corpus resources into instruction increased consistency and reduced time expenditure. Skopos-driven tasks improved audienceappropriate stylistic choices. Stage-based training aligned with PACTE framework effectively activated strategic competence. Moreover, when the teacher’s role shifted from controller to facilitator, learning outcomes improved and became more consistent The effectiveness of teaching specialized translation rests on five pillars: professional orientation, a terminological approach, contextual grounding, technological preparedness and stepwise competence development. Implementing these principles through curricula, assessment rubrics and portfolios based on real tasks substantially increases the functional adequacy of translations.
Bugungi zamonaviy sharoitda tibbiyot, huquq, texnika va IT kabi sohalarda axborot almashinuvi tezligi tarjimonlardan umumtil kompetensiyasidan tashqari sohaviy bilim, terminologik aniqlik va kontekstni boshqarish ko‘nikmalarini talab qiladi. Sohaviy tarjima ta’limi shuning uchun lingvodidaktik asoslar, funksional-pragmatik yondashuv va texnologik tayyorgarlikni integratsiya qilgan modelga tayanishi kerak. Mazkur maqolaning maqsadi sohaviy tarjima tushunchasining mazmun-mohiyatini aniqlash, uni o‘qitishning lingvodidaktik tamoyillarini asoslash hamda o‘quv jarayoniga joriy etish uchun amaliy model taklif qilishdan iborat. Mazkur maqsadga erishish uchun bir qator vazifalarni tahlil qilish taqozo etiladi. Jumladan, terminologik aniqlik, kontekstga sodiqlik va maqsadga muvofiqlik mezonlarini tizimlashtirish; skopos, kognitivpragmatik va kompetensiyaviy yondashuvlarni ta’lim modeli bilan uyg‘unlashtirish; CAT vositalari, korpus va terminobanklardan foydalanishning o‘quvdagi rolini ko‘rsatish; PACTE modeli asosida bosqichma-bosqich kompetensiyalarni xaritalash; oliy ta’lim sharoitida kurs dizayni va baholash mezonlarini taklif etish. Mazkur maqolaning metodologik asosini deskriptiv-analitik tadqiqot: nazariy manbalarni tahlil qilish; sohaviy matnlar bo‘yicha talabalarning yozma tarjimalarini ekspert baholash; dars kuzatuvlari; terminologik xatolar va funksional moslik bo‘yicha kodlash; CAT/korpus vositalari bilan tajriba elementi tashkil etadi. Ilmiy tadqiqot ishi natijalari quyidagilarni tashkil etadi: eng ko‘p xatolar terminologik izchillik va kontekstual moslikda to‘plandi. CAT va korpus resurslarini darsga kiritish izchillikni oshirdi, vaqtni qisqartirdi. Skoposga tayangan topshiriqlar auditoriyaga mos uslubiy tanlovlarni yaxshiladi. PACTE bo‘yicha bosqichli mashg‘ulotlar strategik kompetensiyani faollashtirdi. Shuningdek, o‘qituvchi roli “nazoratchi”dan “fasilitator”ga siljiganda natija barqarorlashdi. Demak, sohaviy tarjimani o‘qitish samaradorligi besh omilga tayanadi: kasbiy yo‘naltirilganlik, terminologik yondashuv, kontekstual asoslanganlik, texnologik tayyorgarlik va bosqichma-bosqich kompetensiyaviy rivojlanish. Ushbu tamoyillarni o‘quv dasturi, baholash rubrikalari va real vazifalarga asoslangan portfoliolar orqali tatbiq etish tarjimaning funksional yaroqliligini sezilarli oshiradi.
В современных условиях скорость обмена информацией в таких сферах, как медицина, право, техника и ИТ, требует от переводчиков помимо общей языковой компетенции также отраслевых знаний, терминологической точности и умений управлять контекстом. Поэтому обучение специализированному переводу должно опираться на модель, интегрирующую лингводидактические основы, функционально-прагматический подход и технологическую готовность. Цель исследования состоит в уточнении сущности специализированного перевода, обосновании лингводидактических принципов его преподавания и предложении практической модели для внедрения в учебный процесс. Для достижения цели решаются задачи: систематизировать критерии терминологической точности, контекстуальной верности и целевой уместности; соотнести подходы Скопоса, когнитивно-прагматический и компетентностный с учебной моделью; показать роль CAT-инструментов, корпусов и терминобанков в подготовке студентов; построить поэтапную карту компетенций на основе модели PACTE; предложить дизайн курса и критерии оценивания для высшей школы. Методологически статья базируется на дескриптивно-аналитическом подходе. Результаты показывают, что наибольшее число ошибок связано с терминологической последовательностью и контекстуальным соответствием. Интеграция CAT и корпусных ресурсов в обучение повысила последовательность и сократила временные затраты. Задания, основанные на принципах Скопоса, улучшили стилистический выбор с учетом адресата. Поэтапная подготовка в логике PACTE активизировала стратегическую компетенцию. Кроме того, переход роли преподавателя от «контролера» к «фасилитатору» стабилизировал результаты. Эффективность обучения специализированному переводу опирается на пять опор: профессиональную направленность, терминологический подход, контекстуальную обусловленность, технологическую готовность и поэтапное развитие компетенций. Реализация этих принципов через учебные программы, оценочные рубрики и портфолио, основанные на реальных заданиях, существенно повышает функциональную адекватность перевода.
| № | Author name | position | Name of organisation |
|---|---|---|---|
| 1 | BAKIROVA X.B. | Ped. f.f.d. (PhD), v.b. dotsent Ingliz tili amaliy tarjima kafedrasi | O‘zbekiston Davlat Jahon tillari Universiteti |
| № | Name of reference |
|---|---|
| 1 | Atiyazov S.J., Jumamuratova S.S. Elektron lingvodidaktika – innovatsion ta’limning muhim unsuri sifatida.//Развитие лингвистики и литературоведения и образовательных технологий в эпоху глобализации. — 2022.— № 1 (1).—B. 319-321. |
| 2 | Austermühl F. Electronic Tools for Translators. — London: Routledge, 2001. — 250 p. |
| 3 | Bowker L. Computer-Aided Translation Technology: A Practical Introduction. — Ottawa: University of Ottawa Press, 2002. — 198 p. |
| 4 | Byrne J. Technical Translation: Usability Strategies for Translating Technical Documents. — Berlin: Springer, 2006. — 238 p. |
| 5 | Cabré M.T. Terminology: Theory, Methods and Applications. — Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, 1999. — 248 p. |
| 6 | Elov B., Raupova L., Abjalova M. O‘zbek tilining ta'limiy korpusi va uning imkoniyatlari. Filologiya masalalari, — 2021. №4, 45-5. |
| 7 | Gile D. Basic Concepts and Models for Interpreter and Translator Training. — Amsterdam: John Benjamins, 2009. — 278 p. |
| 8 | Montalt V., González I. Specialized Translation: A Multidisciplinary Approach. —Routledge, 2014. — 256 p. |
| 9 | Neubert A. Text and Translation. — Leipzig: Enzyklopädie Verlag, 1985.—192 p. |
| 10 | Newmark, P. A Textbook of Translation. — New York: Prentice Hall, 1988. — 292 p. |
| 11 | Nord C. Translating as a Purposeful Activity: Functionalist Approaches Explained. —Manchester: St. Jerome Publishing, 1997. — 128 p. |
| 12 | PACTE Group. Investigating Translation Competence: Conceptual and Methodological Issues // Meta: Translators' Journal. — 2005. — Vol. 50. —№ 2. — pp. 609–619. |
| 13 | Safarov Sh.S. Tarjima nazariyasi asoslari. — Toshkent: Akademnashr, 2016. —240 b. |
| 14 | Ubaydullaeva M.M., Vohidova D.K. Sohaviy tarjimada terminologik yondashuv. —Toshkent, 2015. — 210 b. |
| 15 | Vermeer H.J. Skopos and Commission in Translational Action // Chesterman A. (ed.). Readings in Translation Theory. — Helsinki: Oy Finn Lectura Ab, 1989. — pp. 173–187. |
| 16 | Xasanboyeva D.M. Tarjima ta’limida lingvodidaktik yondashuvlar. — Toshkent: Fan va texnologiya nashriyoti, 2022. — 156 b. |