23

Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiy asarlarida sharq mumtoz adabiyotini o‘ziga xos va betakror badiiy obrazlar bilan boyitgan so‘z san’atkorlaridir. Ularning asarlarida bosh qahramonlardan tortib, epizodik obrazlargacha — barchasi individual xarakter va xususiyatlarga ega. Ular o‘quvchida kuchli estetik zavq uyg‘otishi bilan e’tiborlidir. Bunday obrazlar asarni qayta-qayta mutolaa qilishga undaydi. Mumtoz adabiyotda obraz yaratish an’analari muayyan doiralarda takroriylik xususiyatiga ega. Biroq bu takroriylik bevosita nusxa ko‘chirish emas, balki mavjud obrazlarning har safar yangi qiyofada talqin etilishi orqali namoyon bo‘ladi. An’anaviy badiiy timsollar har bir davr, muallif va asar doirasida yangi ma’no, estetik yuk va g‘oyaviy talqin bilan boyitiladi. Ayniqsa, Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiy ijodida bu yaqqol ko‘zga tashlanadi. Maqolada Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiy “Layli va Majnun” dostonlaridagi Layli obrazi qiyosiy tahlil etilgan. Asosiy qahramonlarning xarakteri, ichki kechinmalarini ochib berishda epizodik obrazlar muhim ahamiyat kasb etadi. Jumladan, Laylining onasi, enaga, Laylining dugonalari kabi epizodik obrazlarning Layli obrazini to‘liq shakllantirishdagi roli qiyosiy o‘rganilngan.

  • Read count 23
  • Date of publication 20-10-2025
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages232-244
English

Abdurahmon Jami and Alisher Navoi are masters of the word who enriched classical Eastern literature with unique and inimitable artistic images. In their works, all characters — from the main protagonists to episodic figures — possess individual traits and distinctive qualities. These images evoke a strong aesthetic response in readers and inspire repeated reading. In classical literature, the tradition of character creation often exhibits a certain degree of repetition. However, this repetition does not imply mere imitation; rather, it manifests through reinterpretation of existing images in new forms. Traditional artistic symbols are enriched with new meanings, aesthetic dimensions, and ideological interpretations within each era, author, and work. This tendency is particularly evident in the creative legacy of Abdurahmon Jami and Alisher Navoi. This article presents a comparative analysis of the image of Layli in Jami’s and Navoi’s “Layli and Majnun” epics. The study also examines the role of secondary female characters — such as Layli’s mother, nurse, and friends — in revealing Layli’s inner experiences and shaping her overall image.

Ўзбек

Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiy asarlarida sharq mumtoz adabiyotini o‘ziga xos va betakror badiiy obrazlar bilan boyitgan so‘z san’atkorlaridir. Ularning asarlarida bosh qahramonlardan tortib, epizodik obrazlargacha — barchasi individual xarakter va xususiyatlarga ega. Ular o‘quvchida kuchli estetik zavq uyg‘otishi bilan e’tiborlidir. Bunday obrazlar asarni qayta-qayta mutolaa qilishga undaydi. Mumtoz adabiyotda obraz yaratish an’analari muayyan doiralarda takroriylik xususiyatiga ega. Biroq bu takroriylik bevosita nusxa ko‘chirish emas, balki mavjud obrazlarning har safar yangi qiyofada talqin etilishi orqali namoyon bo‘ladi. An’anaviy badiiy timsollar har bir davr, muallif va asar doirasida yangi ma’no, estetik yuk va g‘oyaviy talqin bilan boyitiladi. Ayniqsa, Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiy ijodida bu yaqqol ko‘zga tashlanadi. Maqolada Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiy “Layli va Majnun” dostonlaridagi Layli obrazi qiyosiy tahlil etilgan. Asosiy qahramonlarning xarakteri, ichki kechinmalarini ochib berishda epizodik obrazlar muhim ahamiyat kasb etadi. Jumladan, Laylining onasi, enaga, Laylining dugonalari kabi epizodik obrazlarning Layli obrazini to‘liq shakllantirishdagi roli qiyosiy o‘rganilngan.

Русский

Абдурахмон Джами и Алишер Навои – выдающиеся мастера слова, обогатившие восточную классическую литературу неповторимыми и самобытными художественными образами. В их произведениях все персонажи — от главных героев до второстепенных фигур — наделены индивидуальными чертами и внутренней завершённостью. Эти образы вызывают у читателя глубокое эстетическое переживание и побуждают вновь и вновь возвращаться к прочтению произведений. В традиции классической литературы создание образов зачастую сопровождается элементами повторяемости. Однако эта повторяемость не означает простого подражания: она проявляется в новом истолковании уже существующих персонажей, в их художественном переосмыслении. Традиционные поэтические символы в каждом времени, у каждого автора и в каждом произведении обретают новое значение, эстетическое наполнение и идейное звучание. Особенно ярко эта особенность заметна в творчестве Абдурахмона Джами и Алишера Навои. В статье проводится сравнительный анализ образа Лейли в поэмах Джами и Навои «Лейли и Маджнун». Отдельное внимание уделяется эпизодическим женским персонажам — матери Лейли, кормилице, подругам героини, — чья роль оказывается существенной в раскрытии внутреннего мира главной героини и в формировании целостного художественного образа Лейли. Исследование показывает, что именно взаимодействие главного и побочных персонажей позволяет глубже понять духовное содержание произведений, их суфийскую символику и трагизм любовного конфликта.

Author name position Name of organisation
1 Avezova A.M. Doktorant (PhD) Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti
Name of reference
1 Абдураҳмон Ҷомӣ. Осор. Ҷилди панҷум. — Душанбе: Адиб, 1988. — 243 б.
2 Aбу Ҳомид Ғаззолий . Муҳаббат ва шавқ. — Тошкент: Zumar, 2024. — 144 б.
3 Абдуқодиров A.. Навоий ва ваҳдат ул -вужуд таьлимоти. — Хӯжанд: 1995. — 295 б.
4 Alisher Navoiy. Layli va Majnun. — T.: Tamaddun, 2021. — 290 б.
5 Афсаҳзод А. Аҳду вафо// Садои Шарқ, 1968. №8
6 Belal Saber Mohamed. Leylá ile Mecnün mesnevisinin arap, fars ve türk edabiyatı'nda ele alınış bıçımı ve Larendeli Hamdi'nin eseri. cilt 1 (inceleme). — İstanbul: 2004. — 725 б.
7 k (بيت١٢٩- .تاشكينت ١٩٦٨ .فن نشرياتي .ر.س.اوزبكستان س .ايلك ديوان .عليشير نوايى devon 1968, ФАН. —286 б.).
8 Исмоилов И. Алишер Навоий «Садди Искандарий» достонининг қиёсий таҳлили. Филол. фан. бўйича PhD. ...дисс. — Тошкент, 2019. —162 б.
9 Комилов Нажмиддин. Тавхид асрори. — Т.: Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат ҳамда Ўзбекистон, 1999. — 207 б.
10 Комилов Нажмиддин. Тасаввуф. — Т .: Ёзувчи, 1996. — 447 б.
11 Мақсуд Шайхзода. Асарлар. 4-том. Ғазал мулкининг султони. — Т.: Ғ.Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1972. — 372 б.
12 Муллахўжаева К. Алишер Навоий ғазалиётида тасаввуфий тимсол ва бадиий санъатлар уйғунлиги (“Бадоеъ ул-бидоя” девони асосида): Филол. фан. номз. …дисс. — Тошкент, 2005. — 148 б.
13 Қаюмов Азиз. Ишқ водийси чечаклари — Тошкент: Ғ.Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1985. — 244 б.
14 Олим С. Ишқ, ошиқ ва маъшуқ. — Т.: Фан, 1992. — 80 б
15 Ваҳоб Раҳмонов. Истиқлол даври навоийшунослиги. 12-жилд. — Тошкент: 2022. — 240 б.
16 Шайх Нажмиддин Кубро. Тасаввуфий Хаёт. И.Хаққул тарж. — Т.: Мовароуннахр, 2004. — 264 б.
17 Ҳаққул И. Очилов Э. Ишқ ва ҳайрат олами. — T.: O‘zbekiston, 2016. — 304 б.
Waiting