11

Maqola Avstraliya adabiyotining yirik vakili, Nobel mukofoti sovrindori Patrik Uaytning “The Solid Mandala” (“Butun mandala”) romanida ramzlarning tipologik tahliliga bag‘ishlangan bo‘lib, asardagi ramziy qatlamni ilmiy asosda ochib beradi. Tadqiqotning asosiy maqsadi — romanda qo‘llangan simvollarning universal va kontekstual turlarini ajratish, ularning badiiy-estetik, falsafiy va psixologik xususiyatini ochish hamda turli nazariy qarashlar asosida talqin qilishdir. Shuningdek, maqola Avstraliya adabiyotida simvolizmni kompleks metodlar yordamida tahlil qilishning ilmiy ahamiyatini ko‘rsatishga xizmat qiladi. Metodologik asos sifatida bir nechta yondashuv uyg‘unlashtirilgan: N. Freyning adabiy ramziylikning besh fazasi (literal, tavsifiy, rasmiy, mifologik, anagogik) orqali ramzlarning ko‘p qatlamli tabiati ochib berilgan. K. Yungning arxetipik psixologiyasi doirasida mandala, to‘rtlik, egizaklik va individuallashtirish jarayoni tahlil qilingan. Y. Lotmanning strukturaviy-semiotik modeli yordamida qaramaqarshiliklar, chegaralar, intertekstual aloqalar va uyning ma’naviy makon sifatidagi talqini yoritilgan. P. Rikerning germenevtik konsepsiyasi asosida esa ramzlarning “shubha germenevtikasi” va “e’tiqod germenevtikasi” doirasidagi ikki qutbli talqini ko‘rib chiqilgan. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, “Butun mandala”dagi asosiy ramzlar — mandala, doira, egizak aka-ukalar (Artur va Valdo), uy obrazi, Terminus Road, qo‘lyozmalar, kitoblar va raqs epizodlari — bir vaqtning o‘zida shaxsiy va arxetipik, kontekstual va universal ma’nolarda ishlaydi. Marmarlar Artur uchun ruhiy quvvat va mehr timsoli sifatida namoyon bo‘lsa, Valdoning qo‘lyozmalari va kitoblari intellektual mukammallikka intilish, ammo oxir-oqibat ma’naviy bo‘shliq ramzi sifatida talqin etiladi. Qarama-qarshiliklar (aql-his, nutq-sukunat, tashqi tartib-ichki ma’no) orqali duallikdan yaxlitlikka intilish g‘oyasi butun roman tuzilishida markaziy o‘rin egallagan. Maqolaning yangiligi shundaki, unda P. Uayt ijodi ramzlari bir vaqtning o‘zida bir nechta nazariy asoslar negizida tipologik tahlil qilingan va Avstraliya adabiyotida simvolizmning o‘rni ko‘rsatib berilgan. Ushbu tahlil shuningdek, boshqa milliy adabiyotlarda ham ramzlarni chuqurroq o‘rganish uchun metodologik namuna sifatida qo‘llanishi dalillangan.

  • Read count 11
  • Date of publication 20-10-2025
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages259-275
English

This article presents atypological analysis of symbols in the novel The Solid Mandala by Patrick White, a major representative of Australian literature and a Nobel Prize laureate. The main aim of the study is to distinguish between the universal and contextual types of symbols used in the novel, to reveal their aesthetic, philosophical, and psychological dimensions, and to interpret them within the framework of various theoretical approaches. In addition, the article highlights the scholarly significance of applying complex interdisciplinary methods to the study of symbolism in Australian literature. As a methodological basis, several approaches are combined: N. Frye’s five phases of literary symbolism (literal, descriptive, formal, mythological, and anagogic) are applied to demonstrate the multilayered nature of symbols; C. Jung‘s archetypal psychology is used to analyze the mandala, quaternity, twin archetype, and individuation process; Y. Lotman’s structural-semiotic model serves to explain oppositions, boundaries, intertextual relations, and the interpretation of the house as a spiritual space; finally, P. Ricoeur’s hermeneutical conception is employed to consider the dual interpretation of symbols within the “hermeneutics of suspicion” and the “hermeneutics of faith.” The results show that the key symbols of The Solid Mandala—the mandala, the circle, the twin brothers (Arthur and Waldo), the house, Terminus Road, manuscripts, books, and dance episodes — function simultaneously on personal and archetypal as well as contextual and universal levels. For Arthur, the marbles symbolise spiritual wholeness and compassion, while Waldo‘s manuscripts and books signify his striving for intellectual perfection but ultimately represent spiritual emptiness. The central theme of the novel — the movement from duality to unity — is embodied through the oppositions of reason – emotion, speech – silence, and external order – inner meaning. The novelty of the article lies in the fact that Patrick White’s symbols are analyzed typologically within several theoretical frameworks simultaneously, thereby demonstrating the importance of symbolism in Australian literature. Moreover, this approach may serve as a methodological model for deeper exploration of symbols in other national literatures.

Ўзбек

Maqola Avstraliya adabiyotining yirik vakili, Nobel mukofoti sovrindori Patrik Uaytning “The Solid Mandala” (“Butun mandala”) romanida ramzlarning tipologik tahliliga bag‘ishlangan bo‘lib, asardagi ramziy qatlamni ilmiy asosda ochib beradi. Tadqiqotning asosiy maqsadi — romanda qo‘llangan simvollarning universal va kontekstual turlarini ajratish, ularning badiiy-estetik, falsafiy va psixologik xususiyatini ochish hamda turli nazariy qarashlar asosida talqin qilishdir. Shuningdek, maqola Avstraliya adabiyotida simvolizmni kompleks metodlar yordamida tahlil qilishning ilmiy ahamiyatini ko‘rsatishga xizmat qiladi. Metodologik asos sifatida bir nechta yondashuv uyg‘unlashtirilgan: N. Freyning adabiy ramziylikning besh fazasi (literal, tavsifiy, rasmiy, mifologik, anagogik) orqali ramzlarning ko‘p qatlamli tabiati ochib berilgan. K. Yungning arxetipik psixologiyasi doirasida mandala, to‘rtlik, egizaklik va individuallashtirish jarayoni tahlil qilingan. Y. Lotmanning strukturaviy-semiotik modeli yordamida qaramaqarshiliklar, chegaralar, intertekstual aloqalar va uyning ma’naviy makon sifatidagi talqini yoritilgan. P. Rikerning germenevtik konsepsiyasi asosida esa ramzlarning “shubha germenevtikasi” va “e’tiqod germenevtikasi” doirasidagi ikki qutbli talqini ko‘rib chiqilgan. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, “Butun mandala”dagi asosiy ramzlar — mandala, doira, egizak aka-ukalar (Artur va Valdo), uy obrazi, Terminus Road, qo‘lyozmalar, kitoblar va raqs epizodlari — bir vaqtning o‘zida shaxsiy va arxetipik, kontekstual va universal ma’nolarda ishlaydi. Marmarlar Artur uchun ruhiy quvvat va mehr timsoli sifatida namoyon bo‘lsa, Valdoning qo‘lyozmalari va kitoblari intellektual mukammallikka intilish, ammo oxir-oqibat ma’naviy bo‘shliq ramzi sifatida talqin etiladi. Qarama-qarshiliklar (aql-his, nutq-sukunat, tashqi tartib-ichki ma’no) orqali duallikdan yaxlitlikka intilish g‘oyasi butun roman tuzilishida markaziy o‘rin egallagan. Maqolaning yangiligi shundaki, unda P. Uayt ijodi ramzlari bir vaqtning o‘zida bir nechta nazariy asoslar negizida tipologik tahlil qilingan va Avstraliya adabiyotida simvolizmning o‘rni ko‘rsatib berilgan. Ushbu tahlil shuningdek, boshqa milliy adabiyotlarda ham ramzlarni chuqurroq o‘rganish uchun metodologik namuna sifatida qo‘llanishi dalillangan.

Русский

Статья посвящена типологическому анализу символов в романе Патрика Уайта «Твёрдая мандала», одного из крупнейших представителей австралийской литературы и лауреата Нобелевской премии. Основная цель исследования — выделить универсальные и контекстуальные типы символов, используемых в романе, раскрыть их художественноэстетические, философские и психологические особенности, а также интерпретировать их в рамках различных теоретических подходов. Кроме того, статья подчёркивает научное значение применения комплексных междисциплинарных методов для изучения символизма в австралийской литературе. В качестве методологической основы автор сочетает несколько направлений: пять фаз литературной символики Н. Фрая (буквальная, описательная, формальная, мифологическая и анагогическая) используются для демонстрации многослойной природы символов; архетипическая психология К. Юнга применяется для анализа мандалы, четверичности, архетипа близнецов и процесса индивидуации; структуралистскосемиотическая модель Ю. Лотмана объясняет оппозиции, границы, интертекстуальные связи и трактовку дома как духовного пространства; наконец, герменевтическая концепция П. Рикёра позволяет рассмотреть двойственную интерпретацию символов в рамках «герменевтики подозрения» и «герменевтики веры». Результаты исследования показывают, что ключевые символы романа «Твёрдая мандала» — мандала, круг, братья-близнецы (Артур и Уолдо), образ дома, улица Терминус, рукописи, книги и эпизоды танца — функционируют одновременно на личностном и архетипическом, а также на контекстуальном и универсальном уровнях. Для Артура мраморные шарики символизируют духовную целостность и милосердие, тогда как рукописи и книги Уолдо выражают стремление к интеллектуальному совершенству, но в итоге становятся символом духовной пустоты. Центральная тема романа — движение от дуальности к единству — воплощается через оппозиции разум – чувство, речь – молчание, внешний порядок–внутренний смысл. Новизна статьи заключается в том, что символы в творчестве П. Уайта анализируются типологически одновременно в нескольких теоретических парадигмах, что демонстрирует важность символизма в австралийской литературе. Более того, данный подход может служить методологическим образцом для более глубокого изучения символов и в других национальных литературах.

Author name position Name of organisation
1 AXMEDOVA S.A. Doktorant (PhD) O‘zbekiston davlat jahon tillar universiteti
Name of reference
1 Bologna, R., Trede, F., & Patton, N. (2020). A critical imaginal hermeneutics approach to explore unconscious influences on professional practices: A Ricoeur and Jung partnership. The Qualitative Report.
2 Chapin, C. (2020, November 23). What is the primary motif in The Solid Mandala, and how does it reflect the Australian diaspora? eNotes Editorial.https://www.enotes.com/topics/solid-mandala/questions/what-isthe-primary-motif-in-the-solid-mandala-2186250
3 Denham, R. D. (n.d.). Northrop Frye & critical method. McMaster University.https://macblog.mcmaster.ca/fryeblog/critical-method/theoryof-symbols
4 Frye, N. (1957). Anatomy of criticism. Princeton University Press. Ganpatrao Jadhav, S. (2014). Mythical modernism in Patrick White’s The Solid Mandala and Riders in the Chariot. Indian Streams Research Journal.https://oldisrj.lbp.world/ColorArticles/5855.pdf
5 Gorny, E. (2024, July 20). Semiotics today. Semiovox.https://www.semiovox.com/articles/2024/07/20/eugene-gorny
6 Itao, A. D. S. (2010). Paul Ricoeur’s hermeneutics of symbols: A critical dialectic of suspicion and faith. Kritike, 4(2), 1– 17.https://www.kritike.org/journal/issue_8/itao_december2010.pdf
7 Jung, C. G. (1964). Man and his symbols. J. G. Ferguson Publishing.
8 Lotman, Y. (1977). The structure of the artistic text (G. Lenhoff & R. Vroon, Trans.). University of Michigan.
9 Nirmal, A. (2024). Recognition of the self through mandala: Concentricity in Patrick White’s The Solid Mandala. IIS University Journal of Arts, 13(4), 219 –232. https://iisjoa.org/sites/default/files/iisjoa/October%202024/19th%20Paper. pdf
10 Sharipova, D. S. (2021). Linguocultural Features of Symbol and Metaphor. International Journal on Integrated Education. Volume 4, Issue 10, Oct 2021, 149–154. https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
11 White, P. (1966). The Solid Mandala. Eyre & Spottiswoode.
12 Whaley, S. J. (1987). Still life: The life of things in the fiction of Patrick White (Order No. NL40061) [Doctoral dissertation, University of British Columbia]. ProQuest Dissertations & Theses Global.https://www.proquest.com/dissertations-theses/still-life-thingsfiction-patrick-white/docview/251683184/se-2 https://www.australianliterarystudies.com.au/articles/patrick-whitemisconceptions-about-jungs-influence
13 Singh, A. (2021). The Thematic Symbols in Patrick White’s The Solid Mandala. Research Journal of English Language and Literature (RJELAL). Vol.9. Issue.S1. p-53. http://www.rjelal.com/9.S1.21/52- 54%20Dr.%20Amar%20Singh.pdf
14 Barua, K. (2006). The Androgyne: The ambiguity of existence in Patrick White’s The Solid Mandala and The Twyborn Affair. Consciousness, Literature and the Arts. Volume 7, Number 3. https://www.dmd27.org/barua.html
15 Herring, Thelma. (1970). Self and Shadow: The Quest for Totality in The Solid Mandala in Ten Essays on Patrick While Selectedpom Soulherly(1964-1967). Edited by G.A.Wilkes. Sydney and London: Angus and Robertson.
16 Jewell, M. (2005). Terpsichorean Moments in Patrick White’s The Solid Mandala and Hal Porter’s The Tilted Cross. Jasal 4. UNIVERSITY OF WESTERN SYDNEY. https://openjournals.library.sydney.edu.au/index.php/JASAL/article/view/ 9689/9577
Waiting