325

 

 

Мақолада инсоният тарихининг ижтимоий фаолияти билан боғлиқ бўлган моддий ёдгорликларидан бири ёзув
турлари ҳақида сўз боради. Унда ҳозирда амалда бўлган ҳамда ўзи ифодалаган тил билан биргаликда ўлик ёзувга
айланган ёзувларни қўшиб ҳисоблаганда инсоният учта ёзув типидан фойдаланаётгани, улар: логография, силла-
бография ва фонографиялар атрофлича ёритилган. Шунингдек, Ўзбекистон халқаро ислом академияси Манбалар
хазинаси фондида сақланаётган №50 рақамли китобдаги қадимги хат турлари ҳақида сўз боради. XX аср бошла-
рида кўчирилган мазкур асар Маҳмуд Ғаззоний томонидан тарқим қилинган, яъни тузиб чиқилган. Асардан қа-
димги ёзув турларидан тортиб, ўрта аср ёзувлари, ҳатто уларнинг тараққий этган шакллари кўрсатилган 60 дан
ортиқ хат турлари алифбоси ўрин олган. Жумладан, Одам (а.с.) давридаги «Сарбони» ёзуви (Эрамиздан авв.
3760 йил), Шис (а.с.) давридаги «Сулёний», «Салбобий» (эрамиздан авв. 3670 йил) каби кўплаб пайғамбарлар
алифболари, геокосмографик асарларда учрайдиган турли хил ёзув турлари, аниқ фанлардан кимё фанида қўлла-
ниладиган махсус ёзув турларидан – «Баклатил», «Симёи сағир», «Симё ва кимё» каби хат турлари бор. Ушбу
хат турларида учрайдиган ҳарфлар бошқа кўплаб қадимги ёзув турлари билан қиёсланган ҳамда дунёнинг турли
ерларидан топилган қадимги битиклар билан солиштирилган.

 

 

Статья посвящена одному из видов материальных памятников, связанных с общественной деятельностью че-
ловеческой истории - видам письменности. На сегодняшний день человечество пользуется тремя типами пись-
менности, включая те, которые используются в настоящее время и которые являются мёртвой письменностью:
логография, силлабография и фонография, которые освещаются в работе. В статье также упоминаются древние
буквы из книги № 50, которая хранится в Фонде источников Международной исламской академии Узбекистана.
Эта книга, переписанная в начале 20-го века, была составлена Махмудом Газзоний. Работа включает в себя алфа-
вит из более чем 60 типов букв, начиная от древних писем до средневековых писем, вплоть до их развитых форм.
В частности, письменность «сарбони» со времен Адама (м.е.) (3760 г. до н.э.), многие пророческие алфавиты
со времен Шис (м.е) такие как «сулёний», «салбобий» (361 г. до н.), виды письменности, встречающиеся в гео-
космографических работах, различные типы работ, такие как «Баклатил», «Симйои сагир», «Симйо и химия»,
в частности, использованные в области химических наук. Буквы в этих письмах соответствуют многим другим
древним письменам и сравниваются с древними писаниями, найденными по всему миру.

 

 

Resume. In this article, types of inscriptions are discussed as they are one of the material monuments associated
with the social activities throughout the history of mankind. In this article, three types of writing humanity is using
- logography, syllabography and phonographs are comprehensively illuminated; types of writings include not only
writings that are currently in use, expressing a language, but also writings that have become long dead. In addition, the
article talks about the ancient types of writing described in the book #50 stored in the fund of the Treasury of Resources
of the International Islamic Academy of Uzbekistan. Ths work, which was copied at the beginning of the XX century,
was compiled by Mahmud Gazzani. In this book, from ancient types of writing to medieval inscriptions including 60
diffrent writing types of their developed forms are discussed. Thre are many types of lettrs, such as the alphabets of
the prophets, inscription «Sarboni» of Adam (PBUH) (3760 years BC ), “Sulyoniy», «Salbabi» writings from the
period of Shis (PBUH) (3760 BC), diffrent types of writing encountered in geo-cosmographic works, from specifi
subjects to specifi types of writing used in chemistry – “Baklatil”, “Simyoi sagir”, “Simyo and chemistry”. Th lettrs
encountered in these types of writing were compared with many other types of ancient writings, as well as with ancient
inscriptions found in diffrent parts of the world.
 

  • Read count 306
  • Date of publication 15-05-2019
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages60-66
Ўзбек

 

 

Мақолада инсоният тарихининг ижтимоий фаолияти билан боғлиқ бўлган моддий ёдгорликларидан бири ёзув
турлари ҳақида сўз боради. Унда ҳозирда амалда бўлган ҳамда ўзи ифодалаган тил билан биргаликда ўлик ёзувга
айланган ёзувларни қўшиб ҳисоблаганда инсоният учта ёзув типидан фойдаланаётгани, улар: логография, силла-
бография ва фонографиялар атрофлича ёритилган. Шунингдек, Ўзбекистон халқаро ислом академияси Манбалар
хазинаси фондида сақланаётган №50 рақамли китобдаги қадимги хат турлари ҳақида сўз боради. XX аср бошла-
рида кўчирилган мазкур асар Маҳмуд Ғаззоний томонидан тарқим қилинган, яъни тузиб чиқилган. Асардан қа-
димги ёзув турларидан тортиб, ўрта аср ёзувлари, ҳатто уларнинг тараққий этган шакллари кўрсатилган 60 дан
ортиқ хат турлари алифбоси ўрин олган. Жумладан, Одам (а.с.) давридаги «Сарбони» ёзуви (Эрамиздан авв.
3760 йил), Шис (а.с.) давридаги «Сулёний», «Салбобий» (эрамиздан авв. 3670 йил) каби кўплаб пайғамбарлар
алифболари, геокосмографик асарларда учрайдиган турли хил ёзув турлари, аниқ фанлардан кимё фанида қўлла-
ниладиган махсус ёзув турларидан – «Баклатил», «Симёи сағир», «Симё ва кимё» каби хат турлари бор. Ушбу
хат турларида учрайдиган ҳарфлар бошқа кўплаб қадимги ёзув турлари билан қиёсланган ҳамда дунёнинг турли
ерларидан топилган қадимги битиклар билан солиштирилган.

 

 

Статья посвящена одному из видов материальных памятников, связанных с общественной деятельностью че-
ловеческой истории - видам письменности. На сегодняшний день человечество пользуется тремя типами пись-
менности, включая те, которые используются в настоящее время и которые являются мёртвой письменностью:
логография, силлабография и фонография, которые освещаются в работе. В статье также упоминаются древние
буквы из книги № 50, которая хранится в Фонде источников Международной исламской академии Узбекистана.
Эта книга, переписанная в начале 20-го века, была составлена Махмудом Газзоний. Работа включает в себя алфа-
вит из более чем 60 типов букв, начиная от древних писем до средневековых писем, вплоть до их развитых форм.
В частности, письменность «сарбони» со времен Адама (м.е.) (3760 г. до н.э.), многие пророческие алфавиты
со времен Шис (м.е) такие как «сулёний», «салбобий» (361 г. до н.), виды письменности, встречающиеся в гео-
космографических работах, различные типы работ, такие как «Баклатил», «Симйои сагир», «Симйо и химия»,
в частности, использованные в области химических наук. Буквы в этих письмах соответствуют многим другим
древним письменам и сравниваются с древними писаниями, найденными по всему миру.

 

 

Resume. In this article, types of inscriptions are discussed as they are one of the material monuments associated
with the social activities throughout the history of mankind. In this article, three types of writing humanity is using
- logography, syllabography and phonographs are comprehensively illuminated; types of writings include not only
writings that are currently in use, expressing a language, but also writings that have become long dead. In addition, the
article talks about the ancient types of writing described in the book #50 stored in the fund of the Treasury of Resources
of the International Islamic Academy of Uzbekistan. Ths work, which was copied at the beginning of the XX century,
was compiled by Mahmud Gazzani. In this book, from ancient types of writing to medieval inscriptions including 60
diffrent writing types of their developed forms are discussed. Thre are many types of lettrs, such as the alphabets of
the prophets, inscription «Sarboni» of Adam (PBUH) (3760 years BC ), “Sulyoniy», «Salbabi» writings from the
period of Shis (PBUH) (3760 BC), diffrent types of writing encountered in geo-cosmographic works, from specifi
subjects to specifi types of writing used in chemistry – “Baklatil”, “Simyoi sagir”, “Simyo and chemistry”. Th lettrs
encountered in these types of writing were compared with many other types of ancient writings, as well as with ancient
inscriptions found in diffrent parts of the world.
 

Author name position Name of organisation
1 Asrorova L.. International Islamic Academy оf Uzbekistan
Name of reference
1 1. Abulqosimiy Muhsin. Tarixi zaboni forsiy. 1373. – B. 154. 2. A.Murodov. O‘rta Osiyo xatttlik san’ati tarixidan. – T.: Fan, 1971. 3. A.A.Molchanov, V.P.Neroznak, S.YA.Sharipkin. Pamyatniki drevneyshey grecheskoy pis`mennosti (vvedenie v mikenologiyu). – M.: 1988. 4. De Francis, John Th Chinese Language: Fact and Fantasy. – University of Hawaii Press, 1984. – ISBN 0-8248-1068-6.; Hannas, William C. Asia’s Orthographic Dilemma. – University of Hawaii Press, 1997. – ISBN 0-8248-1892-X; Hoffan, Joel M. In the Beginning: A Short History of the Hebrew Language. – NYU Press, 2004. – ISBN 0-8147-3690- 4- Chapter 3. 3 М: Қалами Яъфурийда “g’”, қалами китоби симё сағирда “Y” ҳарфини билдирадиган ҳарф Анадўлидан топилган бел - гили ёзувларда ҳамда Урук шаҳридан топилган ёзма ёдгор - ликда учрайди. 5. Is’hoqxon to‘ra Ibrat. Jome’ul-xutut. O‘zRFA SHI, Asosiy fond. Toshbosma. №№ 621, 622, 14341, 15233. 6. I.Fridrix. Istoriya pis`ma. – M.: Nauka, 1979. 7. Mas’udali Hakimjon. Xatt mu’allimiy. – T.: Mehnat, 1991. 8. M.Dunand. Byblia Grammata. Beyrouth, 1945. – B. 71-185. 9. N.V. Gurov. Soobshenie ob issledovanii protoindiyskix tekstov. I. – M.: 1972. 10. Pocket Oxford Dictionary. Walton Street, Oxford, OX2 6DP: Oxford University Press, March 1994. 11. YU.V.Knorozov. Pis`mennost` indeytsev mayya. – M.: 1963. 12. www.zhelezyaka.com.
Waiting