222

 

 

Ислом динида мусулмонлар учун фарз амаллардан бири имконияти бўлганда Маккага бориб ҳаж қилишдир.
Макка ва Мадинага ҳаж қилиш Ўрта Осиё мусулмонлари учун анча мураккаб бўлган, улар ўз вақтида ҳаж ибодати-
ни амалга ошириш учун машаққатли йўлларни босиб ўтишларига тўғри келган. Ўрта Осиё мусулмонлари асрлар
мобайнида оғир йўл машаққатларига қарамасдан ҳаж зиёратини амалга ошириб келганлар. ХIХ аср охирларида
Ўрта Осиёнинг Россия империяси томонидан мустамлака қилиниши ўлка мусулмонларининг ҳаж зиёратига ҳам
таъсир этмасдан қолмади. Империя ҳукумати учун Туркистон ўлкаси мусулмонларининг ҳаж зиёратини назорат
қилиш нафақат сиёсий жиҳатдан, балки иқтисодий томондан ҳам муҳим аҳамият касб этар эди.
ХIХ аср охири – ХХ аср бошларида Туркистон мусулмонлари ҳаж зиёратига бориш учун асосан, Эрон ҳудуди-
дан ўтувчи қуруқлик йўли, Афғонистон, Ҳиндистон ва Ҳинд океани орқали ўтувчи жанубий ва Истанбул орқали
ўтувчи шимолий йўллардан фойдаланишган. Мақолада ушбу йўлларнинг ҳолати, транспорт нархлари, гузаргоҳ
шаҳарлардаги ҳожихоналар, такялар ва меҳмонхоналар фаолияти таҳлил қилинган. Шунингдек, мақолада Россия
империясининг Туркистон мусулмонларининг ҳаж зиёрати борасида олиб борган сиёсати, амалга оширилган
маъмурий, тиббий чора-тадбирлар архив маълумотлари ва ХIХ аср охири – ХХ аср бошлари Туркистон матбуоти
асосида тадқиқ этилган.
 

 

 

 

Одно из религиозных обязательств мусульман – хотя бы раз в жизни совершить паломничество в Мекку, если
есть возможности. Паломничество хадж в Мекку и Медину было более сложным в осуществлении для мусуль-
ман Центральной Азии, и им приходилось путешествовать сложными дорогами, чтобы своевременно совершить
хадж. Мусульмане Центральной Азии совершали хадж на протяжении веков, несмотря на серьезные трудности.
К концу XXI века колонизация Центральной Азии Российской империей повлияла на паломничество мусульман
в стране. Для правительства Империи контроль паломничества мусульман в Туркестане был важен не только по
политическим причинам, но и экономическим.
В конце XIX - начале XX вв. паломники из Туркестана пользовались сухопутным маршрутом через Иран,
морским южным маршрутом через Афганистан, Северную Индию и Индийский океан, а также северным путем
через Стамбул. В статье анализируются расположение этих дорог, транспортные расходы, стоянки, хостелы для
паломников, обители и гостинные дома. Также в статье на основе данных прессы XIX и начала XX веков рас-
сматриваются политика Российской империи в отношении паломничества туркестанских мусульман, архивные
данные о принятых административных мерах и обеспечении здравоохранения.
 

 

 

 

One of the religious obligations of Muslims is at least once in their lives to make a pilgrimage to Mecca as soon as
possible. Pilgrimage in Mecca and Medina was more diffilt for Muslims in Central Asia, and they had to travel through
diffilt roads to perform Hajj in time. Central Asian Muslims have performed the pilgrimage for centuries, despite
serious diffilties. By the end of the 19th century, the colonization of Central Asia by the Russian Empire inflenced
the pilgrimage of Muslims in the country. For the government of the Empire control of Muslim pilgrimage in Turkestan
was important both politically and economically. In the late XIX - early XX century pilgrims from Turkestan traveled
the overland route through Iran, the southern sea route through Afghanistan, Northern India and the Indian ocean,
and the Northern route via Istanbul. Th article analyzes the location of these roads, transportation costs, hostels
for pilgrims, obille and living at home. Th article also discusses the policy of the Russian Empire in relation to the
pilgrimage of Turkestan Muslims, archival data on administrative and medical measures taken based on the press of the
XIX and early XX centuries.
 

  • Read count 206
  • Date of publication 21-08-2019
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages51-53
Ўзбек

 

 

Ислом динида мусулмонлар учун фарз амаллардан бири имконияти бўлганда Маккага бориб ҳаж қилишдир.
Макка ва Мадинага ҳаж қилиш Ўрта Осиё мусулмонлари учун анча мураккаб бўлган, улар ўз вақтида ҳаж ибодати-
ни амалга ошириш учун машаққатли йўлларни босиб ўтишларига тўғри келган. Ўрта Осиё мусулмонлари асрлар
мобайнида оғир йўл машаққатларига қарамасдан ҳаж зиёратини амалга ошириб келганлар. ХIХ аср охирларида
Ўрта Осиёнинг Россия империяси томонидан мустамлака қилиниши ўлка мусулмонларининг ҳаж зиёратига ҳам
таъсир этмасдан қолмади. Империя ҳукумати учун Туркистон ўлкаси мусулмонларининг ҳаж зиёратини назорат
қилиш нафақат сиёсий жиҳатдан, балки иқтисодий томондан ҳам муҳим аҳамият касб этар эди.
ХIХ аср охири – ХХ аср бошларида Туркистон мусулмонлари ҳаж зиёратига бориш учун асосан, Эрон ҳудуди-
дан ўтувчи қуруқлик йўли, Афғонистон, Ҳиндистон ва Ҳинд океани орқали ўтувчи жанубий ва Истанбул орқали
ўтувчи шимолий йўллардан фойдаланишган. Мақолада ушбу йўлларнинг ҳолати, транспорт нархлари, гузаргоҳ
шаҳарлардаги ҳожихоналар, такялар ва меҳмонхоналар фаолияти таҳлил қилинган. Шунингдек, мақолада Россия
империясининг Туркистон мусулмонларининг ҳаж зиёрати борасида олиб борган сиёсати, амалга оширилган
маъмурий, тиббий чора-тадбирлар архив маълумотлари ва ХIХ аср охири – ХХ аср бошлари Туркистон матбуоти
асосида тадқиқ этилган.
 

 

 

 

Одно из религиозных обязательств мусульман – хотя бы раз в жизни совершить паломничество в Мекку, если
есть возможности. Паломничество хадж в Мекку и Медину было более сложным в осуществлении для мусуль-
ман Центральной Азии, и им приходилось путешествовать сложными дорогами, чтобы своевременно совершить
хадж. Мусульмане Центральной Азии совершали хадж на протяжении веков, несмотря на серьезные трудности.
К концу XXI века колонизация Центральной Азии Российской империей повлияла на паломничество мусульман
в стране. Для правительства Империи контроль паломничества мусульман в Туркестане был важен не только по
политическим причинам, но и экономическим.
В конце XIX - начале XX вв. паломники из Туркестана пользовались сухопутным маршрутом через Иран,
морским южным маршрутом через Афганистан, Северную Индию и Индийский океан, а также северным путем
через Стамбул. В статье анализируются расположение этих дорог, транспортные расходы, стоянки, хостелы для
паломников, обители и гостинные дома. Также в статье на основе данных прессы XIX и начала XX веков рас-
сматриваются политика Российской империи в отношении паломничества туркестанских мусульман, архивные
данные о принятых административных мерах и обеспечении здравоохранения.
 

 

 

 

One of the religious obligations of Muslims is at least once in their lives to make a pilgrimage to Mecca as soon as
possible. Pilgrimage in Mecca and Medina was more diffilt for Muslims in Central Asia, and they had to travel through
diffilt roads to perform Hajj in time. Central Asian Muslims have performed the pilgrimage for centuries, despite
serious diffilties. By the end of the 19th century, the colonization of Central Asia by the Russian Empire inflenced
the pilgrimage of Muslims in the country. For the government of the Empire control of Muslim pilgrimage in Turkestan
was important both politically and economically. In the late XIX - early XX century pilgrims from Turkestan traveled
the overland route through Iran, the southern sea route through Afghanistan, Northern India and the Indian ocean,
and the Northern route via Istanbul. Th article analyzes the location of these roads, transportation costs, hostels
for pilgrims, obille and living at home. Th article also discusses the policy of the Russian Empire in relation to the
pilgrimage of Turkestan Muslims, archival data on administrative and medical measures taken based on the press of the
XIX and early XX centuries.
 

Name of reference
1 1. Fatih Karimiy. Istanbul Mektupleri. – Istanbul, 2011. 2. ÖZCAN, A. Nadir Şah, DİA, XXXII. – İstanbul, 2006. 3. Öztürk S. Hicaz Demiryolu, tam metin adresi: htt://www.akintarih.com/turktarihi/osmanli/ hicazdemiryolu.html 4. Tanman M.Baha. Tekkeler. İstanbul Ans. – İstanbul. 1994. 5. Nalivkin V.P. Tuzemsi ranshe i teper. – Tashkent, 1913. 6. Zokirjon Xolmuhammad o’g’li Furqat. Sayohat xotiralari. Turkiston viloyati gazeti. – Toshkent. 1892. №10. 7. Qori Rahmatulloh Vozeh. Savonehu-l-masolik va farosixu-l-mamolik. O’zR FA Sharqshunoslik instituti qo’lyozmasi. Asosiy fond, inv. № 2106. 58 Th Light of Islam, 3-сон 2019 йил Фалсафа ва психология 8. Levin A.M., Palomnichestvo russkix musulman s sanitarnoy tochki zreniya. – SP. 1898. – 9. Mahmudxo’ja Behbudiy. Tanlangan asarlar, Sayohat xotiralari. – T.: Ma’naviyat, 1999. 10. Mirzo Olim Maxdum hoji. Dar bayoni rohi haj. O’zR FA Sharqshunoslik instituti qo’lyozmasi. Asosiy fond, inv. № 9373/III. 11. Nikolskiy M.E. Palomnichestvo musulman v Mekku: htt://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Arabien/XX/1900-1920/Nikolskij/ text1.phtml?id=5325 12. Palomnichestvo / Turkestanskiy kuryer. 1913. 13. Riza Gali. Hajilarga refik yaxud hajilarnin aldandiklarini beyan ve aldanmaencha yererge tugri tarik’. Elektro-tipografia. Urnek. – Kazan. 1909. 14. Sibgatullina A. Kontakti tyurok-musulman Rossiyskoy i Osmanskoy imperiy na rubeje XIXXX vv. –M.: Istok. 2010. 15. Tosheva Sh. Markaziy Osiyo hojilari: yo’llar va taassurotlar // Sharqshunoslik. – Toshkent, 2009. №14. 16. Turkestanskiy vedomosti. – Tashkent, Kanselyariya Turkestanskogo general-gubernatora. 1870-1917. 17. O’zR MDA, 1-fond, 4-ro’yxat, 257-ish. 18. Hojilarga rahbar / Sadoi Farg’ona. – Farg’ona. 1914. №35. 19. Shadmanova S. Iz istorii palomnichestva sredneaziatskix musulman (kones XIX – nachalo XX vv.). Mir islama. Materiali mejdunarodnoy islamovedcheskoy nauchnoy konferensii. -M.: RGGU, 2009. 20. Shadmanova S. Markaziy Osiyo musulmonlarining Makkaga haj ziyorati tarixidan (XIX asr oxiri – XXI asr boshlari)// O’zbekiston tarixi. – Toshkent, 2011. – №1.
Waiting