1747

 

Maqolada Abu Ali ibn Sino tabiiy-ilmiy va falsafi qarashlari har tomonlama tahlil qilindi va ilmiy merosidagi
o‘sha davr ijtimoiy munosabatlari o‘rganildi. Ibn Sinoning boy falsafi sistemasini ifodalovchi asarlarida («Kitob ashshifo», «Kitob an-najot», «Donishnoma») mantiq, fiika, matematika, metafiik falsafi bilimlar nuqtai nazaridan
ilmiy jihatdan o‘rganildi. Abu Ali ibn Sinoning ilmiy merosini shartli ravishda 4 qismga, ya’ni falsafi, tabiiy, adabiy va
tibbiy sohalarga bo‘lish orqali olimning qarashlari yoritildi. Olimning qiziqish va e’tibori ko‘proq falsafa va tibbiyotga
qaratilganiga e’tibor berilib, «Avitsenna» sifatida G‘arbda mashhur qilgan uning tibbiy merosi, xususan, «Tib
qonunlari» bo‘lsada, «Shayxur-rais» nomi, eng avvalo, uning buyuk faylasuflgiga ishora qiladi.
Abu Ali ibn Sinoning tabiiy-ilmiy va falsafi qarashlari bilan bir qatorda diniy qarashlari ham o‘rganildi. Ibn Sino
qarashlariga asosan Xudo abadiy, uning oqibati bo‘lmish materiya ham abadiydir. Uning o‘zi boshqa tayin jismlarning
asosidir. Narsalarning moddiy asosi hech qachon yo‘qolmaydi. Materiyaning eng sodda bo‘linmas shakli 4 unsur:
havo, olov, suv, tuproqdan iborat. Ularning turlicha o‘zaro birikuvi natijasida murakkab moddiy narsalar tashkil topadi.
Murakkab narsalar shaklan o‘zgarishi mumkin, lekin ularning moddiy asosi bo‘lgan 4 unsur yo‘qolmaydi, abadiy
saqlanadi.
Shuningdek, Abu Ali ibn Sinoning geologiya, mineralogiya, kimyo fanlariga oid qarashlari va bugungi kundagi ilmiy
ahamiyati qiyosiy tahlil qilindi.

 

 

В статье проанализированы естественнонаучные и философские взгляды Абу Али Ибн Сино, а также изуче-
ны социальные отношения того периода. Научное наследие Ибн Сино, представляющие богатую философскую
систему (Китаб аш-шифа, Китаб ан-наджот, Донишнома), исследовано с точки зрения философских знаний – фи-
зики, математики, логики и метафизики. Научное наследие Абу Али ибн Сино условно поделено на 4 группы, то
есть естественные, философские взгляды, литература и медицина. Большое внимание уделяется философии и
медицине. На Западе медицинское наследие Авиценны известно благодаря труду «Канон врачебной науки», а
звание «Шейх ур-раис», в первую очередь, указывает на имя великого философа Востока.
Наряду с естественнонаучными, философскими взглядами Ибн Сино изучены и религиозные убеждения.
Согласно взглядам Ибн Сино Бог вечен, и, как следствие, материя также вечна. Основа материальных вещей
никогда не исчезнет. Самая простая форма материи – это 4 стихии: воздух, огонь, вода и земля. В результате их
слияния образуются различного рода материальные предметы. Сложные вещи могут меняться, но материальная
основа из 4 первоэлементов не исчезает.
В статье приводится сравнительный анализ взглядов Абу Али ибн Сино по вопросам геологии, минералогии,
химии а также изучена роль его научного наследия в современном мире.

 

 

The article analyzes the natural-science and philosophical views of Abu Ali Ibn Sino, and also studies the social
relations of that period. Th scientifi heritage of Ibn Sina, representing a rich philosophical system (Kitab ash-shifa,
Kitab an-najot, Donishnom) was investigated from the point of view of philosophical knowledge: physics, mathematics,
logic and metaphysics. Th scientifi heritage of Abu Ali Ibn Sina is conventionally divided into 4 groups, that is, natural,
philosophical views, literature and medicine. Much attntion is paid to philosophy and medicine. In the West, the
medical heritage of Avicenna is known from the work of the Canon of Medical Science, and the title of Sheikh ur-rais,
fist of all, indicates the name of the great philosopher of the East.
Along with the natural-scientifi, philosophical views of Ibn Sino, religious beliefs were also studied. According to
the views of Ibn Sina, God is eternal, and as a result mattr is also eternal. Th material basis of the things will never
disappear. Th simplest form of mattr consist of 4 elements: air, fie, water and earth. As a result of their combination,
various compound material objects are formed. Compound things can be changed, but the material basis of 4 primary
elements does not disappear.
Th article provides a comparative analysis of the views of Abu Ali Ibn Sina on issues of geology, mineralogy,
chemistry, and also studied the importance of his scientifi heritage in the modern world.
 

  • Read count 1685
  • Date of publication 21-08-2019
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages58-66
Ўзбек

 

Maqolada Abu Ali ibn Sino tabiiy-ilmiy va falsafi qarashlari har tomonlama tahlil qilindi va ilmiy merosidagi
o‘sha davr ijtimoiy munosabatlari o‘rganildi. Ibn Sinoning boy falsafi sistemasini ifodalovchi asarlarida («Kitob ashshifo», «Kitob an-najot», «Donishnoma») mantiq, fiika, matematika, metafiik falsafi bilimlar nuqtai nazaridan
ilmiy jihatdan o‘rganildi. Abu Ali ibn Sinoning ilmiy merosini shartli ravishda 4 qismga, ya’ni falsafi, tabiiy, adabiy va
tibbiy sohalarga bo‘lish orqali olimning qarashlari yoritildi. Olimning qiziqish va e’tibori ko‘proq falsafa va tibbiyotga
qaratilganiga e’tibor berilib, «Avitsenna» sifatida G‘arbda mashhur qilgan uning tibbiy merosi, xususan, «Tib
qonunlari» bo‘lsada, «Shayxur-rais» nomi, eng avvalo, uning buyuk faylasuflgiga ishora qiladi.
Abu Ali ibn Sinoning tabiiy-ilmiy va falsafi qarashlari bilan bir qatorda diniy qarashlari ham o‘rganildi. Ibn Sino
qarashlariga asosan Xudo abadiy, uning oqibati bo‘lmish materiya ham abadiydir. Uning o‘zi boshqa tayin jismlarning
asosidir. Narsalarning moddiy asosi hech qachon yo‘qolmaydi. Materiyaning eng sodda bo‘linmas shakli 4 unsur:
havo, olov, suv, tuproqdan iborat. Ularning turlicha o‘zaro birikuvi natijasida murakkab moddiy narsalar tashkil topadi.
Murakkab narsalar shaklan o‘zgarishi mumkin, lekin ularning moddiy asosi bo‘lgan 4 unsur yo‘qolmaydi, abadiy
saqlanadi.
Shuningdek, Abu Ali ibn Sinoning geologiya, mineralogiya, kimyo fanlariga oid qarashlari va bugungi kundagi ilmiy
ahamiyati qiyosiy tahlil qilindi.

 

 

В статье проанализированы естественнонаучные и философские взгляды Абу Али Ибн Сино, а также изуче-
ны социальные отношения того периода. Научное наследие Ибн Сино, представляющие богатую философскую
систему (Китаб аш-шифа, Китаб ан-наджот, Донишнома), исследовано с точки зрения философских знаний – фи-
зики, математики, логики и метафизики. Научное наследие Абу Али ибн Сино условно поделено на 4 группы, то
есть естественные, философские взгляды, литература и медицина. Большое внимание уделяется философии и
медицине. На Западе медицинское наследие Авиценны известно благодаря труду «Канон врачебной науки», а
звание «Шейх ур-раис», в первую очередь, указывает на имя великого философа Востока.
Наряду с естественнонаучными, философскими взглядами Ибн Сино изучены и религиозные убеждения.
Согласно взглядам Ибн Сино Бог вечен, и, как следствие, материя также вечна. Основа материальных вещей
никогда не исчезнет. Самая простая форма материи – это 4 стихии: воздух, огонь, вода и земля. В результате их
слияния образуются различного рода материальные предметы. Сложные вещи могут меняться, но материальная
основа из 4 первоэлементов не исчезает.
В статье приводится сравнительный анализ взглядов Абу Али ибн Сино по вопросам геологии, минералогии,
химии а также изучена роль его научного наследия в современном мире.

 

 

The article analyzes the natural-science and philosophical views of Abu Ali Ibn Sino, and also studies the social
relations of that period. Th scientifi heritage of Ibn Sina, representing a rich philosophical system (Kitab ash-shifa,
Kitab an-najot, Donishnom) was investigated from the point of view of philosophical knowledge: physics, mathematics,
logic and metaphysics. Th scientifi heritage of Abu Ali Ibn Sina is conventionally divided into 4 groups, that is, natural,
philosophical views, literature and medicine. Much attntion is paid to philosophy and medicine. In the West, the
medical heritage of Avicenna is known from the work of the Canon of Medical Science, and the title of Sheikh ur-rais,
fist of all, indicates the name of the great philosopher of the East.
Along with the natural-scientifi, philosophical views of Ibn Sino, religious beliefs were also studied. According to
the views of Ibn Sina, God is eternal, and as a result mattr is also eternal. Th material basis of the things will never
disappear. Th simplest form of mattr consist of 4 elements: air, fie, water and earth. As a result of their combination,
various compound material objects are formed. Compound things can be changed, but the material basis of 4 primary
elements does not disappear.
Th article provides a comparative analysis of the views of Abu Ali Ibn Sina on issues of geology, mineralogy,
chemistry, and also studied the importance of his scientifi heritage in the modern world.
 

Name of reference
1 1. Ilm-fan yutuqlari – taraqqiyotning muhim omili. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2016-yil 30-dekabr kuni mamlakatimizning yetakchi ilm-fan namoyandalari bilan uchrashuvidagi ma’ruzasi// Ma’rifat gazetasi, 2016-yil, 31-dekabr, № 104. 2. Axadova M.A. Fiziko-matematicheskie sochineniya Ibn Sini na tadjikskom yazыke. Avtoref.kand.dis.-Tashkent, 1965. 3. Axadova M.A. Traktat Abu Ali ibn Sinы «Merilo razuma». – V kn.: Iz istorii tochnыx nauk na srednevekovom Blijnem i Srednem vostoke. – Tashkent: Fan, 1972. 4. Ibn Sino. Tib qonunlari. 1-kitob/ Bosh red.: T.Z.Zohidov; Mas’ul muh.: A.A.Asqarov, V.N.Ternovskiy, U.I.Karimov. - T.: Fan, 1954. 5. Ibn Sino. Tib qonunlari. 2-kitob. Sodda dorilar haqida/ Bosh muh.: T.Z.Zohidov; Mas’ul red.: A.A.Asqarov, V. Q.Jumaev, U.I.Karimov. - T.: Fan, 1966. 6. Ibn Sino. Tib qonunlari. 4-kitob/ Mas’ul muh.: A.A.Asqarov, V.K.Jumaev, U.I.Karimov; Muh.: hay.: S.A.Azimjonova va boshqalar. - T.: Fan, 1960. 7. Ibn Sino. Tib qonunlari. 5-kitob/ Mas’ul muh.: A.A.Asqarov, V.K.Jumaev, U.I.Karimov – T.: Fan, 1961. 8. Abu Ali ibn Sino. Tib qonunlari. 3 jildlik saylanma/ H.Hikmatullaev U.Karimov hamkorlikda. - T.: Mehnat, 1992. 9. Ibn Sina. Matematicheskie glavы «Knigi znaniya» (Donishnoma). Dushanbe, «Irfon», 1967. 10. Ibn Sino. Traktat o razdelenii sushestvuyushix veshey. – T.: Sharq, 1983. 11. Ibn Sina. Kniga isseleniya. – T.: Fan, 1967. 12. Ibn Sino. Donishnoma. – T.: Fan, 1976 13. Ibn Sina. Kanon vrachebnoy nauki. Kn. 1. – T.: Fan.1996. 14. Ibn Sina. Kniga spaseniya. – T.: SHark, 1986. 15. Ibn Sino. Izbrannыe fiosofskie proizvedeniya. – M.: Nauka, 1980. 16. Matvievskaya G.P. Iz istorii izucheniya fiikomatematicheskogo naslediya Ibn Sinы / Matematika i astronomiya v trudax Ibn Sinы, ego sovremennikov i posledovateley. – T. 1981. 17. Muxammadiev X.M. Planimetricheskaya chast «Kitob ash-SHifo». Uchenыe zapiski Leninabadskogo gos.pedin-ta.Vыp.XV. Dushanbe, 1962. 18. Tllashev X., Ramazanova S.A. Traktatы Abu Nasra ibn Iraka ob asolyabii / Matematika i astronomiya v trudax uchenыx srednevekovogo Vostoka . Tashkent, “Fan”, 1977. 19. SHaripova M.S. Matematicheskie glavi «Kniga isseleniya». Ibn Sini. Avtoref.kand.dis. Dushanbe, 1967. 20. Brokelmann C. Geschichte der Arabischen Literatur. Bd. I, Weimar, 1898. 21. Montucla J.E. Histoire des mathematiques, t.1, Paris, 1758; 1802. 22. Suter H. Mathematiker und Astronomen der Arabern und ihre Werke. Abhandl. zur Gesch. d. mathem. Wiss. - H.X. 1900.
Waiting