166

Амир Темур ҳокимият тепасига келгач, барча соҳалар каби илм-фанда ҳам улкан ривожланишлар амалга оши-рилди. Таъкидлаш керакки, ушбу ривожланиш темурий ҳукмдорлари даврида ҳам давом эттирилди. Илм-фан 
негизида тафсир илми ҳам ривожландики, буни ўша даврда яшаган муфассирлар мисолида ҳам кўриш мумкин. 
Бир нарсага алоҳида урғу бериш керакки, темурийлар жаҳон саҳнасига илм-фан ҳомийлари сифатида чиқдилар, 
улар улкан кутубхоналар, илмий мажлислар, мадраса ва мактабларга асос солдилар. Шу тарзда мўғуллар ҳукмрон-лиги даврида вайрон бўлган кўплаб илмий муассасалар яна қайтадан тикланди. Натижада мусулмон оламининг 
турли жойларида ўнлаб муфассирлар фаолият юритди. Улар мусулмонларнинг муқаддас манбаи бўлмиш Қуръони 
каримни илмий асосда тафсир қилдилар ва одамларга унинг талқинларини етказдилар. Айтиш керакки, бу давр-да темурийлар етиб бормаган ерларда ҳам илм-фан гуллаб яшнади. Эътиборли жиҳати шундаки, уларнинг ёзган 
асарлари бугунги кунгача ислом олимлари томонидан қайта-қайта ўрганиб келинмоқда. Мақолада ҳам XV асрда 
яшаган муфассирлар фаолиятига урғу берилган.

  • Internet ҳавола
  • DOI
  • UzSCI тизимида яратилган сана 14-04-2023
  • Ўқишлар сони 166
  • Нашр санаси 11-04-2023
  • Мақола тилиO'zbek
  • Саҳифалар сони12
Ўзбек

Амир Темур ҳокимият тепасига келгач, барча соҳалар каби илм-фанда ҳам улкан ривожланишлар амалга оши-рилди. Таъкидлаш керакки, ушбу ривожланиш темурий ҳукмдорлари даврида ҳам давом эттирилди. Илм-фан 
негизида тафсир илми ҳам ривожландики, буни ўша даврда яшаган муфассирлар мисолида ҳам кўриш мумкин. 
Бир нарсага алоҳида урғу бериш керакки, темурийлар жаҳон саҳнасига илм-фан ҳомийлари сифатида чиқдилар, 
улар улкан кутубхоналар, илмий мажлислар, мадраса ва мактабларга асос солдилар. Шу тарзда мўғуллар ҳукмрон-лиги даврида вайрон бўлган кўплаб илмий муассасалар яна қайтадан тикланди. Натижада мусулмон оламининг 
турли жойларида ўнлаб муфассирлар фаолият юритди. Улар мусулмонларнинг муқаддас манбаи бўлмиш Қуръони 
каримни илмий асосда тафсир қилдилар ва одамларга унинг талқинларини етказдилар. Айтиш керакки, бу давр-да темурийлар етиб бормаган ерларда ҳам илм-фан гуллаб яшнади. Эътиборли жиҳати шундаки, уларнинг ёзган 
асарлари бугунги кунгача ислом олимлари томонидан қайта-қайта ўрганиб келинмоқда. Мақолада ҳам XV асрда 
яшаган муфассирлар фаолиятига урғу берилган.

№ Муаллифнинг исми Лавозими Ташкилот номи
1 MAKHSUDOV D.. Doctor of philosophy (PhD) in history, associate professor, Scientific researcher of International Islamic Academy of Uzbekistan O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi
№ Ҳавола номи
1 1. Fazlur Rahman. Uzbekitan’s contribution to Islamic civilization // «O‘zbekistonning islom sivilizatsiyasi rivojiga qo‘shgan hissasi» nomli xalqaro konferensiya ma’ruza va tabriklar tezislari to‘plami. Toshkent-Samarqand: Imom Buxoriy respublika ilmiy-ma’rifiy markazi, 2007. 2. Abdulhay al-Laknaviy. Al-Favoid al-bahiya fi tarojim al-hanafiya. Qozon: al-Xizona bosmaxonasi, 1903. 3. Hofiz Tanish al-Buxoriy. Abdullanoma (“Sharofnomayi shohiy”). Ikkinchi kitob; Fors tilidan S.Mirzayev va Yu.Hakimjonov tarj.; Izohlar muallifi: B.Ahmedov. - T.: “Sharq”, 2000. 4. Ahmad al-Adnaviy. Tabaqotul mufassirin / Sulaymon ibn Solih al-Xaziy. Al-Madina almunavvara, 1997. 5. Odil Nuvayhiz. Mo’jamul mufassirin min sadril islam hattal asril hozir. Uchinchi nashr. - Bayrut: Muassasatu Nuvayhizis saqofiya lit ta’lif vat tarjima van nashr. 1-jild. - B. 78. 6. https://ar.wikipedia.org/wiki/_كاكسلا_نبا يسانكملا 7. https://ar.wikipedia.org/wiki/ ديفحلا_قوزرم_نبا 8. Shamsuddin ad-Dovudiy. Tabaqotul mufassirin. – Bayrut: Dorul kutubil ilmiya, 2002. 9. Faxruddin Ali Safiy. “Rashahot aynul hayot”, Toshkent, 2003. 10. Usmonov I., Saidova G. Ya’qub Charxiyning hayoti va ilmiy merosi hamda uning «Tafsiri Charxiy» asarining turkiy tarjimasi / Toshkent islom universiteti ilmiy-tahliliy axboroti. - T.: Toshkent islom universiteti nashriyot-matbaa birlashmasi, 2010. № 3. 11. Ya’qub Charxiy. “Tafsiri Charxiy”, O‘zR FA SHI xazinasi, Inv. N 12518. 12. https://ar.wikipedia.org/wiki/_نيدلا_ماظن يروباسينلا 13. Xayruddin az-Zirikliy. Al-A’lom. - Bayrut: Dorul ulum lil mulloiyin. 6-juz. - B. 150.; AsSuyutiy. Husnul munozara. 1-juz. 14. Abdulloh Abdulhamid Saad. O‘rta Osiyo olimlari qomusi / Z.I.Munavvarov tahriri ostida. - T.: Imom Buxoriy respublika ilmiyma’rifiy markazi nashriyoti, 2007. 15. https://ar.wikipedia.org/wiki/_مامإ_نبا 1-5_1ةيلماكلا 16. Ibn Imomul Komiliya. Taysirul vusul ila minhojil usul minal manquli val ma’qul / Tahqiq: Abdulfattoh Ahmad Qutb adDaxmisiy. Al-Foruqul hadisiya lit tiboa van nashr. 1-juz. 17. O‘zbekiston xalqlari tarixi / A.Asqarov tahriri ostida. - T.: «Fan» nashriyoti, 1992. 18. Ibn al-Imod al-Hanbaliy. Shazarotuz zahab / Tahrir: Mahmud al-Arnout. Dor Ibn Kasir, 1986. 9-jild. - B. 509. 19. Ash-Shavkoniy. As-Savorimul haddodul qotia liarbobil ittihod / Tahrir: Muhammad alHalloq. Dorul hijra. Birinchi nashr, 1991. 20. Burhonuddin al-Baqoiy. Tanbihul g’abiy ila takfir Ibn Arabiy / Tahrir: Abdurrohman alVakil. Dorul Boz (yili ko‘rsatilmagan). 21. https://ar.wikipedia.org/wiki/_نيدلا_ناهرب يعاقبلا 22. Alisher Navoiy. Majolisun nafois. - B. 67. 23. Lutfillayev X. Husayn Voiz Koshifiyning “Mavohibi Aliyya” asari Markaziy Osiyo xalqlari ma’naviy hayotiga doir muhim manba: tar.fan.nomz. ... dissert. avtoref. - T.: «al-Faba-servis», 2011.
Кутилмоқда