Мақолада фақиҳ ва шоир Хожажон Хожа – Рожий Марғиноний (1834–1918) таърихлари ҳақида маълумот берилган. ХIХ аср охири 0Ц ХХ аср бошларидаги Марғилон адабий муҳитининг истеъдодли вакилларидан бири етук олим, маърифатпарвар шоир Рожий Марғиноний эди. Хожажон қози шеъриятда «Рожий» (арабчада «умидвор») тахаллуси билан ижод қилган. Рожий адабий мероси Ўрта Осиё маданиятига хос бўлган умумий хусусиятлар билан бир қаторда ўзига хос ранг ва ўзига хосликни ҳам ўз ичига олади. Рожий иккинчи солиҳ халифа Умар бин Хаттоб авлодидан ҳисобланади. Рожийнинг аждодлари бир неча ўн йиллар давомида Фарғона водийсида бообрў хонадон аҳллари орасида этакчи ўринларни эгаллаб келганлар. Улар Марғилонда энг юқори юридик ҳокимиятдаги қози-калон лавозимларида фаолият юртиб келганлар. Рожий шоир сифатида ўзининг ўтмишдошларининг энг яхши анъаналарини давом эттирди ва ривожлантирди. Рожий асарларида халқ золимларининг сатирик образлари бутун галереяси яратилган. Сатира аслида Рожийнинг асосий чақириғи. Фарғона водийси (қози-калонлар) бошлиғи сифатида у қозихонанинг сирларини, қозиларнинг ҳийлаларини билар эди. Рожийнинг кўпгина шеърлари, хусусан, маснавий (жуфтлик), марcия - таърих (хронограмма) табиатан фалсафий характерга эга. Шоир инсон ҳаётининг моҳияти, унинг ўтмиши ҳақида мулоҳаза юритади. Рожий Марғиноний фаолияти ва мероси Фарғона водийси халқларининг маънавий ва маданий ҳаётини ўрганишда муҳим аҳамият касб этади.
Мақолада фақиҳ ва шоир Хожажон Хожа – Рожий Марғиноний (1834–1918) таърихлари ҳақида маълумот берилган. ХIХ аср охири 0Ц ХХ аср бошларидаги Марғилон адабий муҳитининг истеъдодли вакилларидан бири етук олим, маърифатпарвар шоир Рожий Марғиноний эди. Хожажон қози шеъриятда «Рожий» (арабчада «умидвор») тахаллуси билан ижод қилган. Рожий адабий мероси Ўрта Осиё маданиятига хос бўлган умумий хусусиятлар билан бир қаторда ўзига хос ранг ва ўзига хосликни ҳам ўз ичига олади. Рожий иккинчи солиҳ халифа Умар бин Хаттоб авлодидан ҳисобланади. Рожийнинг аждодлари бир неча ўн йиллар давомида Фарғона водийсида бообрў хонадон аҳллари орасида этакчи ўринларни эгаллаб келганлар. Улар Марғилонда энг юқори юридик ҳокимиятдаги қози-калон лавозимларида фаолият юртиб келганлар. Рожий шоир сифатида ўзининг ўтмишдошларининг энг яхши анъаналарини давом эттирди ва ривожлантирди. Рожий асарларида халқ золимларининг сатирик образлари бутун галереяси яратилган. Сатира аслида Рожийнинг асосий чақириғи. Фарғона водийси (қози-калонлар) бошлиғи сифатида у қозихонанинг сирларини, қозиларнинг ҳийлаларини билар эди. Рожийнинг кўпгина шеърлари, хусусан, маснавий (жуфтлик), марcия - таърих (хронограмма) табиатан фалсафий характерга эга. Шоир инсон ҳаётининг моҳияти, унинг ўтмиши ҳақида мулоҳаза юритади. Рожий Марғиноний фаолияти ва мероси Фарғона водийси халқларининг маънавий ва маданий ҳаётини ўрганишда муҳим аҳамият касб этади.
| № | Муаллифнинг исми | Лавозими | Ташкилот номи |
|---|---|---|---|
| 1 | ABDULAHATOV .. | Candidate of Historical Sciences, doctoral student of the INTERNATIONAL ISLAMIC ACADEMY OF UZBEKISTAN | O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi prorektori |
| № | Ҳавола номи |
|---|---|
| 1 | 1. Juvonmardiyev A. Harf va raqam. – T.: «Fan», 1971. 2. Madg‘oziyev M. Rojiy Marg‘iloniy – XIX asrning oxiri XX asr boshlaridagi o‘zbek adabiyotining talantli vakili // O’zbekistonda ijtimoiy fanlar. 1972. №9. 3. Xojajon qozi Rojiy Marg‘inoniy. Hayratul inson. Nashrga tayyorlovchilar M. Madg‘oziev, I.Ostonaqulov. «Adib» nashriyoti, Toshkent, 2012. 4. Berdimurodova M. Rojiy taxallusli 14 shoir // O’zbek tili va adabiyoti. 2006. № 3 5. Abdulahatov N. XIX asr oxiri XX asr boshlarida Marg‘ilon shahridagi Talab boron marosimi // O’zbek xalqining milliy folklor san’ati va etnomadaniy qadriyatlari (Ilmiy to‘plam). Toshkent. : «Navro‘z», 2013. 6. Abdulahatov N., Hoshimova N. Rojiy ijodida ta’lim masalasi // Mug‘allim ham uzliksiz bilimlendrio‘ Nokis – 2014.№ 1. 7. Madg‘oziev M., Fayzullaev R., Abdulahatov N. Xojajon Xoja Rojiy Marg‘inoniy. III. – Toshkent.: «NOSHIR», 2016. 8. «Turkiston viloyatining gazeti». 1911 yil. № 44. 9. «Turkiston viloyatining gazeti». 1913 yil. № 30. 10. Abdulaxatov N.U. Radji Marginani // «Islamovedenie v Kazaxstane: Sostoyanie, problemi perspektivi». Materiali mejdunarodnogo «kruglogo stola». g. Astana, 20 noyabrya 2014; 11. Bartold V. V. Sochineniya, T. II chast. I. - M.: «Nauka», 1963 12. Validov Z. A. Nekotorie dannie po istorii Fergani XVIII- stoletiya // Protokoli zasedaniy i soobsheniya chlenov Turkestanskogo krujka lyubiteley arxeologii. Vip 2-y T., 1916. 13. Muhammad Aziz Marg‘iloniy. Tarixi Aziziy / Nashrga tayyorlovchilar, so‘zboshi va izohlar mualliflari: Sh.Vohidov, D.Sangirova. –Toshkent.: «Ma’naviyat», 1999. 14. Ostonaqulov I. Rojiy Marg‘inoniy – faqih va shoir. // TIU. Ilmiy-tahliliy axborot. 2009.№3. 15. «Turkiston viloyatining gazeti». 1891 yil. №16 son. 16. «Bayozi Mahbub ul-mahbub». Aravonlik Amoniy Araboniy tashabbusi bilan chop qilingan bu bayozning bir necha nusxalari O’z FAShI da, Alisher Navoiy nomidagi adabiyot muzeyida va Samarqand Davlat universiteti kutubxonasida saqlanadi. Bayoz Toshkentda G’ulom Hasan Orifjonov matbaasida 1912 yilda chop qilingan. 17. Turkiston viloyati gazeti. 1903 yil №22, 1904 yil 7 may №18, 1915 yil 19 aprel №29 sonlarida Rojiy ijodiga doir ma’lumotlar keltirilgan. 18. Abdug‘afurov A. Zokirjon Furqat. – Toshkent.: “Fan”, 1977. 19. Abdulahatov N. Rojiy Marg‘inoniy ta’rixlari // Yosh sharqshunoslarning akademik Ubaydulla Karimov nomidagi XVI respublika ilmiy-amaliy konfreniya materiallari. – T.: «Fan», 2019. 20. Qayyumov P. Tazkirai Qayyumiy. Toshkent, 1998. II jild. 21. Ash’ori Rojiy Marg‘inoniy. Qo‘lyozma, O’zFAShi inv.№ 5868. 22. Amoniy Araboniy. «Bayozi mahbub al-mahbub» -Toshkent: «Navro‘z» nashriyoti, 2015. 23. Abdurahmon Fahmiy Marg‘inoniy. Devon. − T.: «COLD PRINT NASHR» nashriyoti, 2018. 24. Abdulahatov N. Shoir Furqat ziyoratgohi // Furqat ijodi muammolari. Qo‘qon, 2010. |