п лаб ҳадислар мусулмонларнинг уларни ёдлаш, жамлаш ва кейинги авлодга асл ҳолда ривоят қилиб беришга аҳамият қаратишларига сабаб бўлган. Турли диний-сиёсий фирқаларнинг пайдо бўлиши, исломнинг турли ўлка, миллат ва дин вакиллари, турли маданиятлар орасида тарқалиши натижасида Набий (с.а.в.)дан деб ривоят қилинган ҳар қандай хабарни қабул қилавермасдан, аввал унинг ровийларини текшириб кўриш ишлари ҳам бошланди. Муҳаддислар ҳадисларни ишончли деб топиш учун уларга бир қанча шартларни қўйишган. Исноди узилишсиз бўлиши (“иттисол ас-санад”) мазкур шартлардан дастлабки ва муҳимларидан ҳисобланади. Муҳаддислар ҳадис ривоят қилиш мобайнида ровий ўзидан юқоридаги кишидан “ъан” (...дан) сўзи билан ривоят қилса, унинг ривояти “муттасил” ҳисобланиши ёки йўқлиги борасида якдил фикрда бўлишмаган. Жумладан, тадқиқотчилар Имом Бухорий каби баъзи муҳаддисларнинг “муъанъан” ривоятда ушбу масалага нисбатан қаттиқ қарашиб, ровийларнинг ўзлари ривоят қилаётган киши билан замондош бўлгани ва ўзаро учрашиш имкони бўлганининг ўзи “муъанъан” ривоятнинг исноди “муттасил” экани тўғрисидаги ҳукмга асос бўлмаслиги, балки ривоят қилишда “эшитдим” ёки “менга айтиб берди” каби ибораларни ишлатган бўлишлигини шарт қилишганини айтади. Имом Бухорий “ат-Тарих ал-кабир”да “иттисол ас-санад”га оид бир қанча атамаларни ишлатган бўлиб, улар орасида “самиъа”, “ъан”, “адрака”, “раъа” ҳамда “лақия” иборалари ўзига хос маънога эга. Мақолада муҳаддиснинг мазкур атамалардан фойдаланишдаги ўзига хос методи очиб берилган.
п лаб ҳадислар мусулмонларнинг уларни ёдлаш, жамлаш ва кейинги авлодга асл ҳолда ривоят қилиб беришга аҳамият қаратишларига сабаб бўлган. Турли диний-сиёсий фирқаларнинг пайдо бўлиши, исломнинг турли ўлка, миллат ва дин вакиллари, турли маданиятлар орасида тарқалиши натижасида Набий (с.а.в.)дан деб ривоят қилинган ҳар қандай хабарни қабул қилавермасдан, аввал унинг ровийларини текшириб кўриш ишлари ҳам бошланди. Муҳаддислар ҳадисларни ишончли деб топиш учун уларга бир қанча шартларни қўйишган. Исноди узилишсиз бўлиши (“иттисол ас-санад”) мазкур шартлардан дастлабки ва муҳимларидан ҳисобланади. Муҳаддислар ҳадис ривоят қилиш мобайнида ровий ўзидан юқоридаги кишидан “ъан” (...дан) сўзи билан ривоят қилса, унинг ривояти “муттасил” ҳисобланиши ёки йўқлиги борасида якдил фикрда бўлишмаган. Жумладан, тадқиқотчилар Имом Бухорий каби баъзи муҳаддисларнинг “муъанъан” ривоятда ушбу масалага нисбатан қаттиқ қарашиб, ровийларнинг ўзлари ривоят қилаётган киши билан замондош бўлгани ва ўзаро учрашиш имкони бўлганининг ўзи “муъанъан” ривоятнинг исноди “муттасил” экани тўғрисидаги ҳукмга асос бўлмаслиги, балки ривоят қилишда “эшитдим” ёки “менга айтиб берди” каби ибораларни ишлатган бўлишлигини шарт қилишганини айтади. Имом Бухорий “ат-Тарих ал-кабир”да “иттисол ас-санад”га оид бир қанча атамаларни ишлатган бўлиб, улар орасида “самиъа”, “ъан”, “адрака”, “раъа” ҳамда “лақия” иборалари ўзига хос маънога эга. Мақолада муҳаддиснинг мазкур атамалардан фойдаланишдаги ўзига хос методи очиб берилган.
| № | Муаллифнинг исми | Лавозими | Ташкилот номи |
|---|---|---|---|
| 1 | TURAEV N.. | PhD student | O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi |
| № | Ҳавола номи |
|---|---|
| 1 | 1. Abu Nuaym, A. i. (1998). Ma’rifa as-sahoba. Riyoz: Dor al-Vatan. 2. Ahmad ibn Hanbal, A. A. (2001). Musnad al-imom Ahmad ibn Hanbal. Bayrut: Muassasa ar-risola. 3. Bag‘dodiy, A. B. (1938). Al-Kifoya. Haydarobod: Dor al-maorif al-usmoniyya. 4. Bag‘dodiy, M. i. (1990). Tabaqot al-kubro. Bayrut: Dor al-kutub al-ilmiyya. 5. Brown, D. W. (2011). A New Introduction to Islam. John Wiley & Sons. 6. Buxoriy, M. i. (2001). al-Jome’ as-sahih. Bayrut: Dor tuq an-najot. 7. Buxoriy, M. i. (б.д.). At-Tarix al-kabir. Haydarobod: Doira al-maorif al-usmoniyya. 8. Ibn Abdulbar, A. U. (1991). at-Tamhid lima fiy alMuvatto min al-maoniy va al-asonid. Mag‘rib: Nashr vizora al-avqof. 9. Ibn Abdulbar, A. U. (б.д.). al-Istiy’ab. Bayrut: Dor alkutub al-arabiy. 10. Ibn Abu Hotam, A. i. (1953). al-Jarh va at-ta’dil. Bayrut: Dor al-kutub al-ilmiyya. 11. Ibn Abu Hotam, A. i. (1983). Al-Marosil. Bayrut: Dor al-kutub al-ilmiyya. 12. Ibn Hajar Asqaloniy, A. A. (1983). Tabaqot almudallisin. Ummon: Maktaba al-manor. 13. Ibn Hajar Asqaloniy, A. A. (1984). An-Nukt ‘ala kitob ibn as-Saloh. Madina: al-Jomi’a al-Islomiyya. 14. Ibn Hajar Asqaloniy, A. A. (1984). Tahzib at-tahzib. Bayrut: Dor al-fikr. 15. Ibn Hajar Asqaloniy, A. A. (1994). al-Isoba fiy tamyiz as-sahoba. Bayrut: Dor al-kutub al-ilmiyya. 16. Ibn Hibbon, A. H. (б.д.). as-Siqot. Bayrut: Dor al-fikr. 17. Ibn Qatton, A. A. (1997). Bayon al-vahm va al-iyhom. Riyoz: Dor Tiyba. 18. Ibn Qoni’, A. A. (1997). Mu’jam as-sahoba. Riyoz: Maktaba al-g‘urabo al-asriyya. 19. Ibn Rashid, M. i. (1996). as-Sunna al-abyan. Riyoz: Dor al-g‘urabo al-asriyya. 20. Ijliy, A. i. (1984). Tarix as-siqot bi tartib al-haysamiy. Bayrut: Dor al-kutub al-ilmiyya. 21. Iroqiy, V. A. (1999). Tuhfa at-tahsil. Riyoz: Maktaba ar-rushd. 22. Murodov, D. (2019). About the genre of Arbain. The Light of Islam, Iss. 1 , Article 4., 34-37. 23. Muslim ibn Hajjoj, A. Q. (б.д.). Sahih (Т. 1). Bayrut: Dor at-turos al-arabiy. 24. Osim, I. A. (1991). Al-Ohod va al-masoniy. Riyoz: Dor ar-roya. 25. Saxoviy, M. i. (2003). Fath al-mug‘is bisharhi alfiya alhadis lil-Iroqiy. Qohira: Maktaba as-sunna. 26. Shofeiy, A. A. (1940). ar-Risola. Misr: Maktaba alhalabiy. 27. Tabaroniy, S. i. (1994). Al-Mu’jam al-kabir. Qohira: Maktaba ibn Taymiyya. 28. Tajiyev, A. (2018). HADITH IN THE EARLY PERIOD OF ISLAM AND ITS IMPACT ON THE COMPANIONS’ SPIRITUAL LIFE. The Light of Islam, 26-29. 29. To‘rayev, N. (2019). THE APPEARANCE OF THE SCIENCE OF «JARH AND TA’DIL» AND ITS DEVELOPMENT IN THE FIRST TWO CENTURIES. The Light of Islam, 29-34. 30. Turaev, Numonjon (2019) “IMAM BUKHARI’S METHOD OF JARH (ON THE EXAMPLE OF THE TERMS «MUNKAR AL-HADITH» AND «MATRUK AL-HADITH» IN THE «AL-TARIKH AL-KABIR»,” The Light of Islam: Vol. 2019: Iss. 4 , Article 5. 31. Uqayliy, A. J. (1984). az-Zuafo al-kabir. Bayrut: Dor almaktaba al-ilmiyya. 32. Zarkashiy, B. M. (1998). an-Nukt ala muqaddimatu Ibn Saloh. Riyoz: Dor azvo as-salaf li an-nashr va at-tavzi’. |