41

Ўзбекистоннинг суғориладиган ҳудудларида 1991-2020 йй. даврида ўртача ҳаво ҳароратининг турли даражалардан ўтиш саналари аниқланган. Куз ва баҳорда ҳаво ҳароратининг турли даражалардан ўтиши I-минтақада II-IV-минтақаларга нисбатан баҳорда кечроқ, кузда эса эртароқ кузатилади. II-III-минтақаларда (Тошкент вилоятидан ташқари) куз ва баҳорда ҳаво ҳароратининг 0,0ºС дан турғун ўтиши кузатилмайди. Ушбу маълумотлардан қишлоқ хўжалиги ўсимликларининг вегетация даври давомийлигини аниқлаш, агротехник тадбирларни ўтказиш ҳамда қишлоқ хўжалигига агрометеорологик хизмат кўрсатишда фойдаланиш мумкин. 

  • Internet ҳавола
  • DOI
  • UzSCI тизимида яратилган сана 11-06-2024
  • Ўқишлар сони 41
  • Нашр санаси 29-03-2023
  • Мақола тилиO'zbek
  • Саҳифалар сони19-31
Ўзбек

Ўзбекистоннинг суғориладиган ҳудудларида 1991-2020 йй. даврида ўртача ҳаво ҳароратининг турли даражалардан ўтиш саналари аниқланган. Куз ва баҳорда ҳаво ҳароратининг турли даражалардан ўтиши I-минтақада II-IV-минтақаларга нисбатан баҳорда кечроқ, кузда эса эртароқ кузатилади. II-III-минтақаларда (Тошкент вилоятидан ташқари) куз ва баҳорда ҳаво ҳароратининг 0,0ºС дан турғун ўтиши кузатилмайди. Ушбу маълумотлардан қишлоқ хўжалиги ўсимликларининг вегетация даври давомийлигини аниқлаш, агротехник тадбирларни ўтказиш ҳамда қишлоқ хўжалигига агрометеорологик хизмат кўрсатишда фойдаланиш мумкин. 

Русский

Рассчитаны даты переходов средней температуры воздуха через различные градации на оршаемых районах Узбекистана в период 1991-2020 гг. Даты переходов температуры через различные градации осенью и весной наблюдается в I-м регионе весной позднее, а осенью раньше чем в II-IV-х регионах. В II-III-х регионах (кроме Ташкентского вилоята) осенью и весной не наблюдается устойчивые даты перехода температуры воздуха через 0,0ºС. Эта информация может быть использована при агрометеорологическом обслуживании сельского хозяйства, определении продолжительности вегетационного периода сельскохозяйственных культур и проведении агротехнических мероприятий. 

English

The transition dates of the average air temperature through various gradations in the irrigated regions of Uzbekistan in the period 1991-2021 are calculated. The dates of temperature transitions through various gradations in autumn and spring are observed later in the region I in the spring, and earlier in the autumn than in the regions II-IV. In the regions II-III (except the Tashkent region), in autumn and spring, there are no stable dates for the transition of air temperature through 0.0ºС. This information can be used in agrometeorological services for agriculture, determining the duration of the growing season of agricultural crops and carrying out agrotechnical activities. 

Ҳавола номи
1 Абдуллаев А.К., Холбаев Г.Х. Рис, пшеница, хлопковое волокно по странам мира. – Ташкент: НИГМИ, 2005. – 240 с.
2 Абдуллаев А.К., Холбаев Г.Х., Сафаров Э.Ю. Агрометеорологияда муносабатли тенгламаларни топишда математик статистикани қўллаш. ЭҲМ ва Географик ахборот тизимларидан фойдаланиш учун кўрсатма. – Тошкент: ГМИТИ, 2009. – 150 б.
3 Арипджанова Ф.А., Холбаев Г.Х., Эгамбердиев Х.Т. Фарғона станциясида метеорологик катталикларнинг ўзгариши / “Фарғона водийсида атроф-муҳитни муҳофаза қилишнинг экологик хусусиятлари ва уларни оптималлаштириш” республика илмий-амалий конференцияси материаллари. – Наманган, 2021. – Б. 72-76.
4 Абдуллаев А.К., Холбаев Г.Х., Пулатов У.Ш., Кутлимуратов Х.Р. Султанова С.М. О виде развития тенденции урожайности риса, пшеницы, хлопкового волокна в различных странах мира // Труды НИГМИ. – Вып. 7(252). 2006. – С. 29-41.
5 Абдуллаев А.К., Назаров Р.С., Холбаев Г.Х., Гафуров Э.Ш. Об особенностях продовольственной проблемы в различных странах мира / “Бозор иқтисодиёти шароитида қишлоқ хўжалигини барқарор ривожлантириш муаммолари” республика илмий-амалий конференцияси материаллари. – Тошкент, 2003. - Б. 120 -122.
6 Бабушкин Л.Н., Когай Н.А., Закиров Ш.С. Агроклиматические условия сельского хозяйства Узбекистана. Ташкент: Мехнат, 1985. –160 с.
7 Гидрометеорологик станция ва постларга йўриқнома. 11-нашр. Станция ва постларда агрометеорологик кузатувлар: 1 қисм. Асосий агрометеорологик кузатувлар. – Тошкент: 2009. – 325 б.
8 Группер С.Р. Агрометеорологическая оценка продуктивности озимой пшеницы в Узбекистане. – Ташкент: САНИГМИ, 1998. – 156 с.
9 Кратенко А.Ю., Абдуллаев Х.М. Энергетические ресурсы. – Ташкент, 2008. – 123 с.
10 Курбанов Г., Умарова М. Особенности выращивания пшеницы // Сельское хозяйство Узбекистана. – 1999. – № 6. - C. 21-23.
11 Моисейчик В.А. Агрометеорологические условия и перезимовка озимых культур. – Л.: Гидрометеоиздат. 1975. – 295 с.
12 Муминов Ф.А., Абдуллаев Х.М. Агроклиматические ресурсы Республики Узбекистан. – Ташкент. САНИГМИ, 1997. - 178 с.
13 Руководящие указания ВМО по расчету климатических норм. Издание 2017 г., Женева. – 21 c.
14 Султашова О.Г. Об особенностях взаимосвязи температуры почвы и температуры воздуха // Ўзбекистон география жамияти ахбороти. 2008. 30-жилд. – С. 69-72.
15 Уланова Е.С. Забелин В.Н. Методы корреляционного и регрессионного анализа в агрометеорологии. – Л.: Гидрометеоиздат, 1990. – 206 с.
16 Холбаев Г.Х., Абдуллаев А.К. Иқлим ўзгаришини ҳаво ҳароратининг турли даражадан ўтишига таъсири ҳақида (Самарқанд вилояти мисолида) / “География XXI асрда: Муаммолар, ривожланиш истиқболлари” республика илмий-амалий конференцияси материаллари. – Самарқанд. 2017. – Б. 246-249.
17 Холбаев Г.Х., Эгамбердиев Х.Т. Ҳаво ҳароратининг турли даражадан ўтиши ҳақида (Тошкент вилояти мисолида) / “Ўзбекистон Евросиё маконида: География, геоиқтисодиёт, геоэкология” халқаро илмий-амалий конференция материаллари. 2017 й. 11-12 май. – Б. 354-357.
18 Холбаев Г.Х., Пулатов У.Ш., Абдуллаев А.К. О динамике производства продукции риса, пшеницы, хлопкового волокна в мире и Узбекистане // Вестник Географического общества Узбекистана. 2003. – Т. 23.  С. 187-189.
19 Холбаев Г.Х., Абдуллаев А.К., Эгамбердиев Х.Т. Дунёда ва Ўзбекистонда буғдой етиштиришнинг ўзига хос хусусиятлари // Ўзбекистон География жамияти ахбороти. 2020. 57-жилд. – Б. 117-121.
20 Холбаев Г.Х., Курганов Р.Н., Эгамбердиев Х.Т. Изменение температуры воздуха и поверхности почвы (на примере станции Каунчи) / Материалы II международной конференции с элементами научной школы «Инновационные методы и средства исследований в области физики атмосферы, гидрометеорологии, экологии и изменения климата» 21-25 сентября 2015 г. – Ставрополь, 2015. – С. 196-199.
21 Холбаев Г.Х., Эргашева Ю., Эгамбердиева Ю.Т. Ўзбекистондаги суғориладиган ерларда буғдой етиштиришнинг ҳозирги ҳолати ҳақида қисқача таҳлил // Вестник КГУ им. Бердаха. 2022. № 1(55).– Б. 26-31.
22 Холбаев Г.Х., Эгамбердиев Ҳ.Т., Кузиев Ж., Эшмирзаев Д.Р. Транчегаравий ҳудудларда термик ресурсларнинг даврий ўзгаришини баҳолаш (Жиззах ва Сирдарё вилоятлари мисолида) / “Марказий Осиё ва қўшни минтақалардаги трансчегаравий ҳудудлар: ҳамкорлик имкониятлари ва муаммолари” халқаро илмий-амалий конференция материаллари. II қисм. Самарқанд, 2022 й. 5-6 май. – Б. 142-146.
23 Чуб В.Е. Изменение климата и его влияние на гидрометеорологические процессы, агроклиматические и водные ресурсы Республики Узбекистан.  Ташкент: НИГМИ, 2007. – 132 с.
24 Эгамбердиев Х.Т., Холбаев Г.Х., Абдиқулов Ф.И. Тошкент-обсерваториясида қуёш радиацияси ва фотосинтетик фаол радиациянинг ўзгариши / Материалы международной научно-практической конференции «Географическая наука Узбекистана и России: Общие проблемы, потенциал и перспективы сотрудничества». Ташкент, 13-19 мая 2019 года. – С. 402-405.
25 Қозоқбоева А.Т., Эшмирзаев Д.Р., Холбаев Г.Х. Нукус ва Жиззах метеорологик станцияларида ҳаво ҳарорати ва нисбий намлигининг ўзгариши / “Марказий Осиё тарихи ва археологияси: анъаналар, инновациялар ва истиқболлар” халқаро илмий-амалий анжуман материаллари. Тошкент, 2021. – Б.170-175.
26 Abdullayev A.Q., Xolbayev G.X., Ro‘ziyeva M.B., Sattorov M.M. Samarqand va Jizzax viloyatlarida havo haroratining o‘zgarishi // GMITI ilmiy toplami. 2013. – 7(262) nashr. – B. 99-105.
27 Akdi Y., Ünlü K.D. Periodicity in precipitation and temperature for monthly data of Turkey // Theoretical and Applied Climatology. 2021. Vol. 143.– PP. 957-968.
28 Audia E., Woller-Skar M.M. & Locher A. Crowd-sourced data link land use and soil moisture to temperature and relative humidity in southwest Michigan (USA) // Theoretical and Applied Climatology. 2021. Vol. 143. – PP. 341–348.
29 Bannani F.K., Sharif T.A., Ben-Khalifa A.O.R. Estimation of monthly average solar radiation in Libya // Theoretical and Applied Climatology, 2006. Vol. 83, – РР. 211–215.
30 Codato G., Oliveira A. P., Soares J., Escobedo J.F., Gomes E.N. & Pai. A.D. Global and diffuse solar irradiances in urban and rural areas in southeast Brazil // Theoretical and Applied Climatology, 2008. Vol. 93. – РР. 57–73.
31 Kholbaev G.Kh., Abdullaev A.K. Change of meteorological values in the autumn of Republiс of Karakalpakstan and Khorezm region // International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. March 2020. Vol. 7, Issue 3. – PP. 13123-13130.
32 Kholbaev G.Kh., Aripdjanova F., Egamberdiev Kh.T. Changes of solar radiation in the irrigated territories of Uzbekistan // International Journal of Mechanical Engineering. February 2022. Vol.7 No.2. – PP. 1772-1779.
33 Kholbaev G.Kh., Egamberdiev Kh.T., Egamberdiev H.Kh. Change of meteorological values in autumn of Samarkand region // International Journal of Psychosocial Rehabilitation. 2020. Vol. 24, Issue 05. – PP. 6652-6660.
34 Kholbaev G.Kh., Khadjaeva G. The air temperature changes in the irregated areas of the Republic of Karakalpakistan // International Journal of Research and Development (IJRD). May 2020. Vol. 5. Issue 5. https://doi.org/10.36713/epra2016 | www.eprajournals.com
35 Kousari M.R., Zarch M.A.A. Minimum, maximum, and mean annual temperatures, relative humidity, and precipitation trends in arid and semi-arid regions of Iran // Arabian Journal of Geosciences. 2011. Vol. 4. – PP. 907-914.
Кутилмоқда