Jahonda energiya resurslari kamayib borayotganligi, ularning tannarxi muntazam ravishda oshib borishi ulardan kelajakda oqilona foydalanishda energiya tejamkor texnologiyalarni qoʻllash muhimligini koʻrsatadi. Mualliflar tomonidan biomassadan muqobil yoqilgʻi olish uchun biogaz qurilmasidan foydalanish samaradorligi va qurilmaning xususiy ehtiyojiga sarflanadigan issiqlik energiyasini tejash hamda qurilmaning issiqlik texnik koʻrsatkichlari boʻyicha ilmiy tadqiqot natijalari tahlil qilingan.
Ushbu maqolada biomassa (xomashyo) ni biologik qayta ishlashning aerob va anaerob usullari, turli xil biogaz qurilmalarining issiqlik sxemalari qiyoslash usulida tahlil qilingan. Anaerob bijgʻish jarayonida olingan hisobiy-nazariy tadqiqotlarning maqsadlari, biogaz qurilmalarining issiqlik sxemalari, issiqlik samaradorligi, issiqlik-texnik parametrlarini optimallashtirilish darajasini hisobga olgan holda taqribiy baholashga yoʻnaltirilgan.
Biogaz reaktorini issiqlik bilan taʼminlash uchun kombinatsiyalashgan piroliz-biogaz tizimi taklif etilgan. Mazkur tipdagi biogaz qurilmasiga piroliz kondensatorining yoʻqotiladigan issiqligidan foydalanilishi natijasida biogaz reaktorida 52-56 ℃ harorat hosil qilish mumkinligi aniqlangan boʻlib, natijada anaerob bijgʻish jarayoni uchun qurilmaning xususiy energiya sarfini 60-65 % gacha kamaytirish imkonini beradi.
Biomassani qayta ishlashda, yoqilgʻi va energiya tejamkorligiga erishishda quyosh energiyasi va piroliz kondensatori issiqligi asosida ishlaydigan kombinatsiyalashgan piroliz-biogaz qurilmasidan foydalanish maqsadga muvofiq.
Jahonda energiya resurslari kamayib borayotganligi, ularning tannarxi muntazam ravishda oshib borishi ulardan kelajakda oqilona foydalanishda energiya tejamkor texnologiyalarni qoʻllash muhimligini koʻrsatadi. Mualliflar tomonidan biomassadan muqobil yoqilgʻi olish uchun biogaz qurilmasidan foydalanish samaradorligi va qurilmaning xususiy ehtiyojiga sarflanadigan issiqlik energiyasini tejash hamda qurilmaning issiqlik texnik koʻrsatkichlari boʻyicha ilmiy tadqiqot natijalari tahlil qilingan.
Ushbu maqolada biomassa (xomashyo) ni biologik qayta ishlashning aerob va anaerob usullari, turli xil biogaz qurilmalarining issiqlik sxemalari qiyoslash usulida tahlil qilingan. Anaerob bijgʻish jarayonida olingan hisobiy-nazariy tadqiqotlarning maqsadlari, biogaz qurilmalarining issiqlik sxemalari, issiqlik samaradorligi, issiqlik-texnik parametrlarini optimallashtirilish darajasini hisobga olgan holda taqribiy baholashga yoʻnaltirilgan.
Biogaz reaktorini issiqlik bilan taʼminlash uchun kombinatsiyalashgan piroliz-biogaz tizimi taklif etilgan. Mazkur tipdagi biogaz qurilmasiga piroliz kondensatorining yoʻqotiladigan issiqligidan foydalanilishi natijasida biogaz reaktorida 52-56 ℃ harorat hosil qilish mumkinligi aniqlangan boʻlib, natijada anaerob bijgʻish jarayoni uchun qurilmaning xususiy energiya sarfini 60-65 % gacha kamaytirish imkonini beradi.
Biomassani qayta ishlashda, yoqilgʻi va energiya tejamkorligiga erishishda quyosh energiyasi va piroliz kondensatori issiqligi asosida ishlaydigan kombinatsiyalashgan piroliz-biogaz qurilmasidan foydalanish maqsadga muvofiq.
| № | Муаллифнинг исми | Лавозими | Ташкилот номи |
|---|---|---|---|
| 1 | Davlonov X.A. | texnika fanlari boʻyicha falsafa doktori, dotsent, | Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti |
| 2 | Hatamov I.A. | katta oʻqituvchi | Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti |
| № | Ҳавола номи |
|---|---|
| 1 | Захидов Р.А., Лутпуллаев С.Л. Мировые тенденции в развитии альтернативной энергетики и задачи Узбекистана в освоении возобновляемых источников энергии // Гелиотехника. 2015., №1. – стр. 55 – 69 |
| 2 | Uzoqov Gʻ.N., Davlonov X.A. Gelioissiqxonalarning energiya tejamkor isitish tizimlari // Monografiya. Toshkent, Voris-nashriyoti, 143 b. |
| 3 | Узаков Г.Н., Давланов Х.А., Тошмаматов Б.М. Энергоэффективные системы и технологии с использованием альтернативных источников энергии. Альтернативная энергетика. 2021. Т. 1. С. 7-19. |
| 4 | Hatamov I.A., Ibragimov U.X. Piroliz qurilmalarining zamonaviy holati tahlili //Innovatsion texnologiyalar. – 2022. – T. 1. – S. 112-117. |
| 5 | Биркин С.М. Совершенствование технологии и технических средств утилизации навоза крупного рогатого скота //автореферат диссертации, Волгоград. 2009 г.стр.23 |
| 6 | https://patents.google.com/patent/RU2545737C2/ru |
| 7 | https://patents.google.com/patent/RU188085U1/ru |
| 8 | https://patents.google.com/patent/RU2605312C1/ru |
| 9 | Ковалев А.А. Повышение энергетической эффективности биогазовых установок // диссертация к.т.н., Москва. 2014 г. стр.114 |
| 10 | [10] Lucia Lijo., Lorenzo-Toja Yago., Gonzalez-Garcia Sara., Bacenetti Jacopo., Negri Marco., & Moreira Maria Teresa. (2017). Eco-efficiency assessment of farm-scaled biogas plants. Bioresource Technology, 237, 146–155. doi:10.1016/j.biortech.2017.01.055 |
| 11 | Giuliano, A., Bolzonella, D., Pavan, P., Cavinato, C., & Cecchi, F. (2013). Co-digestion of livestock effluents, energy crops and agro-waste: Feeding and process optimization in mesophilic and thermophilic conditions. Bioresource Technology, 128, 612– 618. doi:10.1016/j.biortech.2012.11.002 |
| 12 | Hadin, A., & Eriksson, O. (2016). Horse manure as feedstock for anaerobic digestion. Waste Management, 56, 506–518. doi:10.1016/j.wasman.2016.06.023 |
| 13 | Zhou, H., & Wen, Z. (2019). Solid-State Anaerobic Digestion for Waste Management and Biogas Production. Advances in Biochemical Engineering/Biotechnology. doi:10.1007/10_2019_86 |
| 14 | ttps://worldwide.espacenet.com/patent/search/family/040863529/publication/US8440437B2 ?q=US8440437 |
| 15 | Shigehisa Kimura. Biogaz qurilmasining fermentatsiya suyuqligidan samarali foydalanish. Yaylov va bogʻdorchilik 71-jild 2-son (2023). (https://www.snowseed.co.jp/wp/wpcontent/uploads/grass/700-04.pdf) |
| 16 | https://patents.google.com/patent/CN104650605A/zh |
| 17 | Карамян Г.O. Автономная солнечно-биогазовая установка // ISSN 0002-306X. Изв. НАН РА и ГИУА. Сер. ТН. 2007. Т. LX, № 2. |
| 18 | Отарбаев А.Т. Перспективы использования гелиобиогазовых установок на территории Республики Казахстан // UNIVERSUM: Технические науки. Май. 2022 г. № 5 (98) |
| 19 | Imomov J.Sh. Biogaz: Ekologiya va organik o‘gʻit //dissertatsiya, Toshkent. 2016 yil. 207 bet. |
| 20 | Uzakov Gʻ.N., Hatamov I.A., Davlonov X.A., Safarov A.B., Mamedov R.A. Kombinatsiyalashgan bioenergetik qurilma. № FAP 2393. 25.01.2024-yil. |