53

Аннотация: Сув ресурсларининг сезиларли даражада йўқотилишига олиб келадиган асосий омиллардан бири
сув омборлари сув юзаси ва сувдан бўшаган қатлами юзасидан буғланиши ҳисобланади. Ушбу мақолада Туямўйин
сув омборлари мажмуаси мисолида буғланиш учун сув йўқотилиши таҳлил қилинади. Сув омборларининг сув
юзасидан буғланиши муқаррар ҳодисадир, шунинг учун сув омборларининг иш режими ушбу сув йўқотишларини
камайтириш зарурлигини ҳисобга олиши керак. Кўп йиллик изланишлар натижасида яратилган “Туямўйин сув
омборлари мажмуаси иш режимини ҳисоблаш” компьютер дастури ёрдамида буғланиш ҳисобига йўқотилган
сув миқдори кам сувли, ўртача сувли ва кўп сувли йиллар учун аниқлаш усули келтирилган.

  • Internet ҳавола
  • DOI
  • UzSCI тизимида яратилган сана 17-12-2024
  • Ўқишлар сони 53
  • Нашр санаси 31-08-2022
  • Мақола тилиO'zbek
  • Саҳифалар сони41-45
Ўзбек

Аннотация: Сув ресурсларининг сезиларли даражада йўқотилишига олиб келадиган асосий омиллардан бири
сув омборлари сув юзаси ва сувдан бўшаган қатлами юзасидан буғланиши ҳисобланади. Ушбу мақолада Туямўйин
сув омборлари мажмуаси мисолида буғланиш учун сув йўқотилиши таҳлил қилинади. Сув омборларининг сув
юзасидан буғланиши муқаррар ҳодисадир, шунинг учун сув омборларининг иш режими ушбу сув йўқотишларини
камайтириш зарурлигини ҳисобга олиши керак. Кўп йиллик изланишлар натижасида яратилган “Туямўйин сув
омборлари мажмуаси иш режимини ҳисоблаш” компьютер дастури ёрдамида буғланиш ҳисобига йўқотилган
сув миқдори кам сувли, ўртача сувли ва кўп сувли йиллар учун аниқлаш усули келтирилган.

Русский

Аннотация: Одним из основных факторов, приводящих к значительной потере водных ресурсов, является
испарение этих водоемов с поверхности воды и мутный слой сбрасываемой воды. В данной статье анализиру-
ется потери потока на испарение на примере водохранилищ Туямуйин. Испарение водоемов с поверхности воды
- явление неизбежное, поэтому режим работы водоемов должен учитывать необходимость снижения этих
потерь воды. Количество воды, потерянной за счет испарения было определено для маловодных, средневодных
и многоводных лет с помощью компьютерной программы «Расчет режима работы Туямуйинского водохра-
нилищного комплекса», созданной в результате многолетних исследований и дается метод его определения.

English

Annotation: One of the main factors leading to significant loss of water resources is evaporation of these reservoirs
from the water surface and turbid layer of discharged water. This article analyses flow losses due to evaporation using
Tuyamuyin reservoirs as an example. Evaporation of reservoirs from the water surface is an unavoidable phenomenon,
so the operation regime of reservoirs should take into account the need to reduce these water losses.The amount of
water lost through evaporation has been determined for low, middle and high-water years using the computer program
«Calculation of operation regime of Tuyamuyin reservoir complex», created as a result of many years of research, and
the method of its determination is given.

Муаллифнинг исми Лавозими Ташкилот номи
1 Xodjiyev A.K. докторанти. Atrof-muhit va tabiatni muhofaza qilish tеxnologiyalari ilmiy-tadqiqot instituti
2 Ikramova M.R. техника фанлари доктори, Ирригация ва сув муаммолари илмий-тадқиқот институти
3 Axmedxojaeva I.A. техника фанлари номзоди, профессо ТИҚХММИ” Миллий тадқиқот университети
Ҳавола номи
1 1 . Hossein Bazzi, Hossein Ebrahimi, Babak Aminnejad. A cоmprehensive statistical analysis of evaporation rates under climate change in Southern Iran using WEAP (Case study: Chahnimeh Reservoirs of Sistan Plain). Journal of Hydrology: Regional Studies, 6 December 2020 y.
2 2. Diandain Xu, Steve W. Lyon, Jingqaio Mao, Huichao Dai, Jerker Jarsjo. Impact of multi-purpose reservoir construction, landuse change and climate change on runoff characteristics in the Poyang Lake basin, China. Journal of Hydrology: Regional Studies, 29 December 2020 y.
3 3. Wei Tian, Xiaomang Liu, Kaiwen Wang, Peng Bai, Changming Liu. Estimation of reservoir evaporation losses for China. Journal of Hydrology: Volume 596. May 2021, 126142.
4 4. Amir Rezazadeh, Pooria Akbarzadeh, Midad Aminzadeh. The effect of floating balls density on evaporation suppression of water reservoirs in the presence of surface flows. Journal of Hydrology: Volume 591. December 2020, 125323
5 5. Gang Zhao, Huilin Gao. Estimating reservoir evaporation losses for the United States: Fusing remote sensing and modeling approaches. Journal Remote Senting of Environment: Volume 226. 1 June 2019, Pages 109-124.
6 6. V.Martinez Alvarez, M.Gonzalez-Real, A.Baille, J.F.Maestre Valero, B.Gallego Elvira. Regional assessment of evaporation from agricultural irrigation reservoirs in a semiarid climat. Journal Agricultural Water Management. Volume 95, Issue 9, September 2008, Pages 1056-1066.
7 7. Hua Zhang, Steven M. Gorelick, Paul V. Zimba, Xiaodong Zhang. A remote sensing method for estimation regional reservoir area and evaporative loss. Journal of Hydrology. Volume 555, December 2017, Pages 213-227.
8 8. Ahmed Hassan, Sherine S. Ismail, Ashraf Elmoustafa, Shaimaa Khalaf. Evaluating evaporation rate from high Aswan Dam Reaervoir uaing RS and GIS techniques. The Egiptian Journal of Remote Sensing and Space Science. Volume 21, Issue 3, December 2018, Pages 285-293.
9 9. Ralph A. Wurbs, Rolando A. Ayala. Reservoir evaporation in Texas, USA. Journal of Hydrology: Volume 510. 14 March 2014, Pages 1-9.
10 10. Вуглинский В.С. Водные ресурсы и водный баланс крупных водохранилищ СССР // Гидрометеоиздат. -Л. 1991.- 222 с.
11 11. Руководство по гидрологической практике // Всемирная Метеорологическая Организация (ВМО-№168), шестое издание, том I, глава 4, 2011г. Женева. С.123-155.
12 12. Irmak, J. Jones, T. Howell, J. Jacobs, R. Allen and G. Hoogenboom, 2003: Predicting daily net radiation using minimum climatological data // Journal of Irrigation and Drainage Engineering, Volume 129, No. 4, pp.256–269
13 13. Keskin, E.M., Ö. Terzi and D. Taylan, 2004: Fuzzy logic model approaches to daily pan evaporation estimation in western Turkey // Hydrological Sciences Journal, Volume 49, No. 6, pp. 1001–1010.
14 14. Икрамова М.Р., Ходжиев А.К. Мониторинг и прогноз изменения потерь воды в водохранилищах ТМГУ и объема чаши Руслового водохранилища при усовершенствовании режима их эксплуатации // (промежуточный): Отчет о НИР/ САНИИРИ. Т. 2007. 66 c
15 15. Икрамова М.Р., Ахмедходжаева И.А., Ходжиев А.К. Методика расчета баланса воды для системы водохранилищ // Свидетельство о депонировании объектов интеллектуальной собственности. –Т. 2013. Рег. № 0759.
16 16. Скрыльников В.А., Осадчая И.В. Определение потерь воды из водохранилищ // Отчет о НИР. САНИИРИ.-Т. 1989. 67 с.
17 17. Икрамова М.Р., Ходжиев А.К. Разработка рекомендаций по режиму работы водохранилищ ТМГУ с учетом потерь воды на фильтрацию и испарение и потери емкости за период эксплуатации // (заключительный): Отчет о НИР/ САНИИРИ; Т. 2009. -c.6-20
18 18. Икрамова М.Р., Каюмов О.А., Ходжиев А.К. Компьютерная модель расчета суточного баланса водохранилищ Тюя- муюнского гидроузла // Республиканская научно-практическая конференция и Семинар USAID «Проблемы создания ассоциации водопользователей и перехода к гидрографическому принципу управления водными ресурсами при рефор- мировании сельского и водного хозяйства Республики Узбекистан». -Т. 2003. -С.21-2
19 19. А.К.Ходжиев. Сув омбори гидрологик режимининг ўзан жараёнларга таъсири (Туямўйин гидроузели мисолида). Диссертация. Т. 2019 г.
20 20. Икрамова М.Р., Немтинов В.А., Ахмедходжаева И.A., Ходжиев А.К. Повышение эффективности работы водохранилищ Туямуюнского гидроузла // Журнал «AGROILM», №2(6), Ташкент, 2008. С. 35-37.(05.00.00; №3).
21 21. Икрамова М.Р., Регулирование стока реки комплексом водохранилищ Босма Монография. Ташкент, Baktriya Press- Print Media. 2020г. 120 с.
Кутилмоқда