31

Ushbu maqola Sirdaryo viloyatida tarqalgan asosiy sug’oriladigan bo’z-o’tloqi va o’tloqi tuproqlarning  hajm  va  solishtirma  og’irligi,  umumiy  g’ovakligi  hamda  maksimal  gigroskopik  va  so’lish namligi, dala, kapillyar, to’liq nam sig’imlari, suv o’tkazuvchanligi bo’yicha olingan keyingi yil ma’lumotlari izohlangan  bo’lib,  tuproqlarni  degradatsiyaga  uchrashi  natijasida  haydov  ostki  qatlamlarining  zichligini  1,41 dan 1,71 g/sm
gacha oshganligi, solishtirma og’irlik o’zgarmas ko’rsatkich  bo’lib 2,65-2,70 g/smoraligida tebranishi,  umumiy  g’ovaklikni  haydov  ostki  qatlamlarida  35-40  %  gacha  kamayganligi  ko’rsatilgan.  Suv xossalaridan maksimal gigroskopik so’lish namligini sho’rlanish oshishi hisobiga nam zahirasini kamayganligi, dala, kapillyar va to’liq nam sig’imlarini tuproqlarning mexanik tarkibi va turiga bog’lik holda o’zgarishi, suv o’tkazuvchanligini zichlikni oshishi hisobiga yomonlashganligi ko’rsatilgan.

  • Internet ҳавола
  • DOI
  • UzSCI тизимида яратилган сана 18-03-2025
  • Ўқишлар сони 31
  • Нашр санаси 30-03-2024
  • Мақола тилиO'zbek
  • Саҳифалар сони67-75
English

This  article  presents the  data  obtained in recent  years of the soil.  Volumetric  and specific gravity,  total  porosity,  maximum  hygroscopic  moisture  and  wilting  moisture,  field,  capillary,  total  moisture 
capacity  and  water  permeability of  the main  irrigated  meadow  and  serozem-meadow  soils  distributed in  the Syrdarya region. As a result of degradation, the density of the lower layers increased from 1.41 to 1.71 g/cm3,
the  specific  gravity is a  constant indicator and  ranges  from  2.65-2.70 g/cm3 ;  it has  been  shown that  at  high densities of subarable horizons, the total porosity decreases to 35-40%. Based on the properties of water, it is 
shown  that  the  maximum hygroscopic  moisture,  wilting  moisture  due to  increased  salinity  reduces  moisture reserves, field,  capillary and  total moisture  capacities  change depending  on  the  mechanical composition and 
type of soil, and due to an increase in density, water permeability deteriorates.

Ўзбек

Ushbu maqola Sirdaryo viloyatida tarqalgan asosiy sug’oriladigan bo’z-o’tloqi va o’tloqi tuproqlarning  hajm  va  solishtirma  og’irligi,  umumiy  g’ovakligi  hamda  maksimal  gigroskopik  va  so’lish namligi, dala, kapillyar, to’liq nam sig’imlari, suv o’tkazuvchanligi bo’yicha olingan keyingi yil ma’lumotlari izohlangan  bo’lib,  tuproqlarni  degradatsiyaga  uchrashi  natijasida  haydov  ostki  qatlamlarining  zichligini  1,41 dan 1,71 g/sm
gacha oshganligi, solishtirma og’irlik o’zgarmas ko’rsatkich  bo’lib 2,65-2,70 g/smoraligida tebranishi,  umumiy  g’ovaklikni  haydov  ostki  qatlamlarida  35-40  %  gacha  kamayganligi  ko’rsatilgan.  Suv xossalaridan maksimal gigroskopik so’lish namligini sho’rlanish oshishi hisobiga nam zahirasini kamayganligi, dala, kapillyar va to’liq nam sig’imlarini tuproqlarning mexanik tarkibi va turiga bog’lik holda o’zgarishi, suv o’tkazuvchanligini zichlikni oshishi hisobiga yomonlashganligi ko’rsatilgan.

Русский

В данной статье приведены данные о почве, полученные за последние годы, в том числе данные об объемном и удельном весе, общей пористости, максимальной гигроскопической влаге 
и  влажности  завядания,  полевой,  капиллярной,  общей  влагоемкости  и  водопроницаемости  основных орошаемых  луговых  и  сероземно-луговых  почв,  распространенных  на  территории  Сырдарьинской 
области. В результате деградации увеличилась плотность нижних слоев с 1,41 до 1,71 г/см,  удельный вес  является  постоянным  показателем  и  колеблется  в  пределах  2,65-2,70  г/см3,  показано,  что  при 
высоких  плотностях  подпахотных  горизонтах  общая  пористость  снижается  до  35-40%.  По  свойствам воды  показано,  что  максимальная  гигроскопическая  влага,  влажность  завядания  из-за  увеличения 
засоленности  снижает  запасы  влаги,  полевая,  капиллярная  и  общая  влагоемкости  изменяются  в зависимости  от  механического  состава  и  типа  почв,  из-за  увеличения  плотности  ухудшается 
водопроницаемость. 

Муаллифнинг исми Лавозими Ташкилот номи
1 Kurvantayev R.. professor Guliston Davlat Universiteti
2 Botirov S.A. katta o‘qituvchisi Guliston Davlat Universiteti
3 Soliyeva N.A. tayanch doktorant Tuproqshunoslik va agrokimiyviy tadqiqotlar instituti
4 Musurmonov X.S. tayanch doktorant Guliston davlat universitet
Ҳавола номи
1 Qo’ziyev R.Q., Abduraxmonov N.YU. Sug’oriladigan tuproqlar evolyutsiyasi va unumdorligi.-Toshkent “Navroz”, 2015. - 208 b.
2 Кurvantayev R., Nazarova S.M. Zarafshon vohaschi quyi oqimi sug’oriladigan o’tloqi tuproqlarining agrofizikaviy holati - Buxoro:. “Durdona nashyoti”, 2021. -160 b.
3 Nazarova S.M., R.Kurvantayev. Evolyutsiya i prognoz razvitiya oroshayemix pochv nijney chasti dolini Zerafshana. // Nauchnoye elektronnoye periodicheskiy jurnal YUFU “Jiviye i biokosniye sistemi” -Rostov-Don, - 2016. №17 (In Russian) .
4 Fayziyev K.I. Kurvantayev R.K. Mexanicheskiy sostav oroshayemix lugovix pochv Gurlenskogo rayona Xorezmskoy oblasti. / Aktual’niye voprosi sovremennoy nauki. – Moskva: Nauchniy jurnal. №2 (18), 2013.- S.41-49 (In Russian).
5 Kurvantayev R. Optimizatsiya i regulirovaniye agrofizicheskogo sostoyaniya oroshayemix pochv pustinnoy zoni Uzbekistana: Avtoref.diss.dok.s.x.nauk. –Tashkent, 2000.- 45s (In Russian).
6 Musurmonov A.A. Mirzacho’l vohasi sug’oriladigan tuproqlarining unumdorligini mul’chalash va kam ishlov berish orqali oshirish. Avtoreferat diss. f.f.d. (PhD) -Toshkent. 2019. - 44 b.
7 Nazarova S.M. Buxoro vohasi sug’oriladigan o’tloqi tuproqlarining hozirgi davr agrofizikaviy holati. Qishloq xo’jalik fanlari falsafa doktori (PhD dissertatsiyasi.-Toshkent.2019.- 139 b.
8 Sobitov O’.T. Mirzacho’lni eskidan o’zlashtirilgan hududlari tuproqlarining evolyutsiyasi. va unumdorligi. Biologiya fanlari falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi – Toshkent, 2018. -124 b.
9 Fayziyev K. I. Quyi Amudaryo tuproqlarining agrofizikaviy holati va ularni yaxshilashning ilmiy asoslari (Xorazm vohasi misolida). Qishloq xo’jalik fanlari falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi. – Toshkent, 2021- 117 b.
10 Hakimova N. X. Zarafshon daryosi quyi va o’rta oqimi tuproqlarining agrofizikaviy xossalari va biologik faolligi. Biologiya fanlari falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi. – Farg’ona - 119 b.
11 Turg’unov M.M. Mirzacho’l vohasi sug’oriladigan tuproqlari xossalarini lazerli tekislash ta’sirida o’zgarishi. Qishloq xo’jaligi fanlari falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi avtoreferati. –Toshkent, 2019.- 46 b.
12 Kurvantayev R., Turgunov M. Vodno-fizicheskiye svoystva lugovoy i serozemno-lugovoy pochvi. // Agrarnaya nauka – sel’skomu xozyaystvu VII Mejdunarodnaya nauchno-prakticheskaya konferensiya. Sbornik statey. Kniga 2. Barnaul, 2012. - S. 168-170 (In Russian).
13 Qurvantayev R., Musurmonov A., Usmonova G. Mirzacho’l vohasi sug’oriladigan tuproqlarining agregatlik holati. // Agrar sohada suv va yer resurslaridan oqilona foydalanish hamda tuproq unumdorligini oshirishda innovatsion texnologiyalardan samarali foydalanish masalalari. Respublika ilmiy-amaliy anjumani. - Guliston, 2011. - B. 108.
14 Musurmonov A., Kurvantayev R., Japakov N.- Vodno-fizicheskiye svoystva pochv Sirdarinskogo viloyata. // Agrar soxada yer resurslaridan foydalanish, ularning biologik, ekologik va meliorativ holatini yahshilash muammolari. Respublika ilmiy amaliy anjumanii materiallari to’plmi. - Guliston, 2009. - B. 81-83 (In Russian).
15 Xakimova N.X., Kurvantayev R. Izmeneniye ximicheskogo sostava pochv nijnego i srednego techeniya reki Zarafshan. // IV Mejdunarodnaya nauchno-prakticheskaya konferensiya. Aktual’niye nauchnotexnicheskiye i ekologicheskiye problemi melioratsii zemel’. - Gorki Belorussiya. 2022.- S. 128-135 (In Russian).
16 Kurvantayev. R., Musurmonov A.A., Turgunov M.M. Current state of water-physical properties in soils of Mirzachul oasiz. Soil science in international year of soils. – Sochi, 2015 Article look. - P. 236-240.
Кутилмоқда