Ushbu maqolada O‘rxun-Enasoy epigrafik merosi, ayniqsa, “Bilga Xoqon” stelasida aks etgan etnomadaniy pedagogika va millatshunoslik konseptlari tahlil qilinadi. Manbalarda etnopedagogik qadriyatlar, ma’naviy-etnik transmissiya mexanizmlari va sotsiomadaniy identifikatsiya modellari ko‘rib chiqiladi. Bilga Xoqonning etnopedagogik liderlik funksiyasi uning milliy ongni shakllantirishda qo‘llangan arxetipik obrazlar va ritual-simvolik amaliyotlar orqali namoyon bo‘lgan faoliyati orqali ochib beriladi. Ishning pedagogik ahamiyati – etnopedagogik merosning tarixiy manbalarda aks etishi, milliy tarbiyaning qadimgi metodlarini aniqlash, ma’naviy-axloqiy qadriyatlarning translyatsiya mexanizmlarini tahlil qilish, tarbiyaviy jarayonda mifologik obrazlarning o‘rnini belgilash va qadimgi turkiy pedagogikaning nazariy asoslarini yoritish bilan izohlanadi. Yodgorliklarda epos elementlari va kollektiv xotiraning didaktik funksiyasi alohida o‘rganiladi. Ushbu manbalar etnopedagogikaning tarixiy namunalari sifatida turkiy xalqlarning ma’naviy-axloqiy tarbiya modellarini rekonstruksiya qilish imkoniyatini taqdim etadi.
Ushbu maqolada O‘rxun-Enasoy epigrafik merosi, ayniqsa, “Bilga Xoqon” stelasida aks etgan etnomadaniy pedagogika va millatshunoslik konseptlari tahlil qilinadi. Manbalarda etnopedagogik qadriyatlar, ma’naviy-etnik transmissiya mexanizmlari va sotsiomadaniy identifikatsiya modellari ko‘rib chiqiladi. Bilga Xoqonning etnopedagogik liderlik funksiyasi uning milliy ongni shakllantirishda qo‘llangan arxetipik obrazlar va ritual-simvolik amaliyotlar orqali namoyon bo‘lgan faoliyati orqali ochib beriladi. Ishning pedagogik ahamiyati – etnopedagogik merosning tarixiy manbalarda aks etishi, milliy tarbiyaning qadimgi metodlarini aniqlash, ma’naviy-axloqiy qadriyatlarning translyatsiya mexanizmlarini tahlil qilish, tarbiyaviy jarayonda mifologik obrazlarning o‘rnini belgilash va qadimgi turkiy pedagogikaning nazariy asoslarini yoritish bilan izohlanadi. Yodgorliklarda epos elementlari va kollektiv xotiraning didaktik funksiyasi alohida o‘rganiladi. Ushbu manbalar etnopedagogikaning tarixiy namunalari sifatida turkiy xalqlarning ma’naviy-axloqiy tarbiya modellarini rekonstruksiya qilish imkoniyatini taqdim etadi.
В данной статье анализируются концепции этнокультурной педагогики и национализма, отраженные в орхоно-енисейском эпиграфическом наследии, особенно в стеле “Бильге-Каган”. В источниках рассматриваются этнопедагогические ценности, механизмы духовно-этнической трансмиссии и модели социокультурной идентификации. Этнопедагогическая лидерская функция Бильге Кагана раскрывается через его деятельность, проявляющуюся через архетипические образы и ритуально-символические практики в формировании национального сознания. Педагогическая значимость работы заключается в отражении этнопедагогического наследия в исторических источниках, выявлении древних методов национального воспитания, анализе механизмов передачи духовно-нравственных ценностей, определении места мифологических образов в воспитательном процессе и освещении теоретических основ древнетюркской педагогики. В памятниках отдельно изучаются элементы эпоса и дидактическая функция коллективной памяти. Эти источники предоставляют возможность реконструкции моделей духовно-нравственного воспитания тюркских народов как исторических образцов этнопедагогики.
This article analyzes the concepts of ethnocultural pedagogy and nationalism reflected in the Orkhon-Yenisei epigraphic heritage, especially in the stele “Bilga Khagan”. The sources examine ethnopedagogical values, mechanisms of spiritual and ethnic transmission, and models of sociocultural identification. Bilge Khagan's ethnopedagogical leadership function is revealed through his activities, manifested through archetypal images and ritual-symbolic practices in the formation of national consciousness. The pedagogical significance of the work is explained by the reflection of ethnopedagogical heritage in historical sources, the identification of ancient methods of national upbringing, the analysis of the mechanisms of transmission of spiritual and moral values, the definition of the role of mythological images in the educational process, and the illumination of the theoretical foundations of ancient Turkic pedagogy. In the monuments, the elements of the epic and the didactic function of collective memory are studied separately. These sources provide an opportunity to reconstruct the models of spiritual and moral education of the Turkic peoples as historical examples of ethnopedagogy.
№ | Муаллифнинг исми | Лавозими | Ташкилот номи |
---|---|---|---|
1 | Kuchkinov A.Y. | “Boshlang‘ich ta’lim nazariyasi va amaliyoti” kafedrasi mudiri, Pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent | Chirchiq davlat pedagogika universiteti |
2 | Do'stmurodova D.R. | Boshlang‘ich ta’lim yo‘nalishi talabasi | Chirchiq davlat pedagogika universiteti |
№ | Ҳавола номи |
---|---|
1 | Sulton, Isajon. Bilga xoqon (roman, qissalar va hikoyalar). – Toshkent: Factor books, 2022. |
2 | Rahmonov N. Mangu bitiktoshlar ilhomi. URL: https://uza.uz/posts/25169 |
3 | Otao‘g‘li, Rahimjon. “Bilga xoqon” dostoni. – Toshkent, 2015. |
4 | Горкий М. Собр. соч. – M., 1953. Т. 27. – С. 33. |
5 | Қосимов Б. Салом, келажак; Каттабеков А. Тарих сабоқлари. – Toшкент: Ғ.Ғулом, 1986. – Б. 143. |
6 | Mирвалиев С. Тарихийлик ва замонавийлик. – Toшкент, 1976. |
7 | Mirach CH.O. Hayot yutqazgan joyingdan boshlanadi. |