Ushbu maqolada tuproq ichidan sugʻorish suv tejamkor texnologiyasining
hududning tabiiy, iqlim va gidrogeologik sharoitlarini hisobga olgan holda foydalanish
samaradorligi masalalari koʻrib chiqilgan. Qishloq xoʻjaligi ekinlarining toʻliq rivojlanishi uchun
faol qatlamda maʼlum darajada namlik hosil qilish kerak, ammo tabiiy yogʻingarchilik har doim ham
maqbul tuproq namligi uchun yetarli emas. Bundan tashqari global issiqlikning ortib borishini
qishloq xoʻjaligi ekinlarining oʻsishi, rivojlanishi va hosildorligiga salbiy taʼsir koʻrsatishi yaqqol
sezilmoqda. Shuning uchun tuproq faol qatlamini sunʼiy namlantirishga ehtiyoj tugʻiladi. Ammo
kunduzgi havo harorati 50-60 0С boʻlgan respublikamizning janubiy hududlarida yer ustidan
sugʻorish texnologiyasida suvning asosiy qismi bugʻlanishga sarflanadi. Suv tuproq ostki qatlamidan
berilganda suv muvozanatiiing chiqim qismi hisoblangan tuproq ustidan bugʻlanish keskin kamayadi
va natijada maʼlum darajadagi suv iqtisod qilinadi.
Ushbu maqolada tuproq ichidan sugʻorish suv tejamkor texnologiyasining
hududning tabiiy, iqlim va gidrogeologik sharoitlarini hisobga olgan holda foydalanish
samaradorligi masalalari koʻrib chiqilgan. Qishloq xoʻjaligi ekinlarining toʻliq rivojlanishi uchun
faol qatlamda maʼlum darajada namlik hosil qilish kerak, ammo tabiiy yogʻingarchilik har doim ham
maqbul tuproq namligi uchun yetarli emas. Bundan tashqari global issiqlikning ortib borishini
qishloq xoʻjaligi ekinlarining oʻsishi, rivojlanishi va hosildorligiga salbiy taʼsir koʻrsatishi yaqqol
sezilmoqda. Shuning uchun tuproq faol qatlamini sunʼiy namlantirishga ehtiyoj tugʻiladi. Ammo
kunduzgi havo harorati 50-60 0С boʻlgan respublikamizning janubiy hududlarida yer ustidan
sugʻorish texnologiyasida suvning asosiy qismi bugʻlanishga sarflanadi. Suv tuproq ostki qatlamidan
berilganda suv muvozanatiiing chiqim qismi hisoblangan tuproq ustidan bugʻlanish keskin kamayadi
va natijada maʼlum darajadagi suv iqtisod qilinadi.
| № | Муаллифнинг исми | Лавозими | Ташкилот номи |
|---|---|---|---|
| 1 | Avlakulov M.. | professor | Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti |
| 2 | Yaxyaev O.. | doktorant | “TIQXMMI” MTUning Qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti |
| 3 | Avlakulova M.M. | mustaqil izlanuvchi | “TIQXMMI” MTUning Qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti |
| № | Ҳавола номи |
|---|---|
| 1 | [1] https://www.iisd.org/system/files/2023-01/2023-global-market-report-cotton.pdf [2] https://uza.uz/ru/posts/nasha-tsel-ekonomiya-vody-i-dostizhenie-vysokoy-urozhaynos-ti-23- 01-2020. [3] https://imrs.uz/public/publica-tions/articles-and-abstracts/drip_irrigation.[4] Mirzajonov Q. B., Isayev S.X., Ochilov E. Ekinlarni tuproq ostidan sugʻorishning mohiyati // “Paxtachilik va dehqonchilikni rivojlantirish muammolari”. Toshkent, 2004 yil. B.66-67. [5] Xamidov M.X., Shukurlayev X.I., Mamataliyev A.B., Qishloq xoʻjaligi gidrotexnika melioratsiyasi» -Toshkent: «Sharq» 2008. 408 b. [6] Sherov A., Amanov B. Resurs tejamkor sugʻorish texnologiyalari. Darslik. Toshkent-2022. [7] Mamatov S., Xamraev Sh., Qarshiev R. va boshqalar. Suv tejovchi sugʻorish texnologiyalari asoslari. Darslik Toshkent-2021. [8] Avlakulov, M., Saidov, I.E., Fayziev, S.S.Simulation of the movement of shallow water along furrows during surface irrigation E3S Web of Conferences, 2024, 494, 04047 [9] Avlakulov, M., Kodirov, I.E., Faiziev, S.S. Mass transfer processes in a heterogeneous medium occurring in the aeration zone during infiltration of surface waters. E3S Web of Conferences, 2023, 411, 02022 [10] Avlakulov, M., Matyakubov, B., Kodirov, I. Methods for Solving the problem of filter flow with furrow irrigation. AIP Conference Proceedings, 2023, 2612, 050032 [11] Nabiev Oʻ.A. Iqlim oʻzgarishi, uning taʼsirini tushunish va xavfli oqibatlarini baholash, Oʻzbekistonda iqlim oʻzgarishiga moslashish chora-tadbirlari va qoʻllash choralari, xorijiy tajriba.Toshkent-2018. [12] Gildiev S.A. //Gʻoʻzaning optimal sugʻorish muddatlarini barg hujayra shirasi konsentiritsiyasi (HShK) ga qarab aniqlash. J.“Paxtachilik” Toshkent, 1970, №6. B.10-12. [13] Mirzajonov Q.M., Malaboev N.E., Umarov D.D. Orol boʻyi yerlarining meliorativ holati // “Gʻoʻzani yetishtirishning hozirgi zamon texnologiyasi” kitobida. Toshkent, 1993. –B. 17-21. [14] Mirzajonov Q.M., Oʻrazmetov N.U. va boshqalar. Paxtachilikda sizob suvlaridan foydalanish samaradorligi // «Paxtachilik va dehqonchilik» jurnali №2. Toshkent, 1997. -B.110-112. |