31

Annotatsiya. Ushbu maqolada past bosimli suv oqimlarida ishlaydigan mikro gidroelektr stansiyalar uchun Banki (cross-flow) turbinasining gidrodinamik xususiyatlari raqamli modellashtirish usullari asosida o‘rganilgan. Tadqiqotning asosiy vazifasi sug‘orish kanallari, kichik daryolar va sun’iy suv inshootlarida qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan energiya samaradorligi yuqori mikroGES turbinasining ish jarayonini modellashtirish va optimal konstruktiv parametrlarni aniqlash hisoblanadi. Shu maqsadda SolidWorks Flow Simulation dasturidan foydalanilib, turbina modeli yaratilgan va suv oqimining pichoqlar oralig‘idan o‘tish jarayoni kompyuter suyuqlik dinamikasi (CFD) yondashuvi asosida tahlil qilingan. Modellashtirish davomida oqim tezligi, bosim gradienti, oqim burchagi, aylanish tezligi va moment kabi muhim parametrlar o‘rganilgan. Tadqiqotda past bosimli rejimlar uchun (0,5–2 m suv ustuni) gidrodinamik jarayonlar barqaror qayd etilgan. Suv oqimining tezligi oshishi bilan turbina aylanish tezligining chiziqli ortishi kuzatilgan: 0,5 m/s tezlikda ~36–40 rpm, 2,0 m/s tezlikda esa ~145–160 rpm diapazoniga erishilgan. Pichoqlar sonini 24 tadan 36 tagacha oshirish natijasida turbina aylanish tezligi 4–6% ga o‘zgargani aniqlangan bo‘lib, pichoqlar sonining ko‘payishi oqimning silliq taqsimlanishiga va momentning barqarorligiga ta’sir qilgan. CFD simulyatsiya natijalari Banki turbina konstruksiyasining past bosimli suv oqimlarida samarali ishlashini ko‘rsatgan.

  • Internet ҳавола
  • DOI
  • UzSCI тизимида яратилган сана 13-11-2025
  • Ўқишлар сони 31
  • Нашр санаси 13-11-2025
  • Мақола тилиO'zbek
  • Саҳифалар сони48-54
Ўзбек

Annotatsiya. Ushbu maqolada past bosimli suv oqimlarida ishlaydigan mikro gidroelektr stansiyalar uchun Banki (cross-flow) turbinasining gidrodinamik xususiyatlari raqamli modellashtirish usullari asosida o‘rganilgan. Tadqiqotning asosiy vazifasi sug‘orish kanallari, kichik daryolar va sun’iy suv inshootlarida qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan energiya samaradorligi yuqori mikroGES turbinasining ish jarayonini modellashtirish va optimal konstruktiv parametrlarni aniqlash hisoblanadi. Shu maqsadda SolidWorks Flow Simulation dasturidan foydalanilib, turbina modeli yaratilgan va suv oqimining pichoqlar oralig‘idan o‘tish jarayoni kompyuter suyuqlik dinamikasi (CFD) yondashuvi asosida tahlil qilingan. Modellashtirish davomida oqim tezligi, bosim gradienti, oqim burchagi, aylanish tezligi va moment kabi muhim parametrlar o‘rganilgan. Tadqiqotda past bosimli rejimlar uchun (0,5–2 m suv ustuni) gidrodinamik jarayonlar barqaror qayd etilgan. Suv oqimining tezligi oshishi bilan turbina aylanish tezligining chiziqli ortishi kuzatilgan: 0,5 m/s tezlikda ~36–40 rpm, 2,0 m/s tezlikda esa ~145–160 rpm diapazoniga erishilgan. Pichoqlar sonini 24 tadan 36 tagacha oshirish natijasida turbina aylanish tezligi 4–6% ga o‘zgargani aniqlangan bo‘lib, pichoqlar sonining ko‘payishi oqimning silliq taqsimlanishiga va momentning barqarorligiga ta’sir qilgan. CFD simulyatsiya natijalari Banki turbina konstruksiyasining past bosimli suv oqimlarida samarali ishlashini ko‘rsatgan.

№ Муаллифнинг исми Лавозими Ташкилот номи
1 Urishev B.. texnika fanlari doktori, professor Qarshi davlat texnika universiteti
2 Ochilov O.. doktorant (PhD) Qarshi davlat texnika universiteti
№ Ҳавола номи
1 Мирзаев, Н. Т. Gidravlika asoslari. – Toshkent: O‘zbekiston Milliy universiteti nashriyoti, 2018.
2 Сидоров, А. П. Гидравлика открытых русел. – Санкт-Петербург: Лань, 2010.
3 Mavlonov, M. M. Gidravlik jarayonlarni matematik modellashtirish. – Toshkent: Fan va texnologiya, 2017.
4 SolidWorks Corporation. (2023). SolidWorks Flow Simulation Technical Reference. Dassault Systèmes.
5 Fiuzat, A. A., & Akerkar, R. (1980). Efficiency testing of cross-flow turbine. ASCE Journal of Hydraulic Engineering, 106(1), 23–35.
6 Ramos, H. M., & Borga, A. (1999). Pump as turbine: a bibliographical review. Renewable Energy, 6(3), 17–31.
7 SKAT. (1993). Micro-Hydro Power: A Guide for Development Workers. SKAT/ITDG Publishing.
8 Mockmore, C. A., & Merryfield, F. (1949). The Banki Water Turbine. Engineering Experiment Station, Oregon State System of Higher Education.
9 Dey, S., Samanta, A., & Bandyopadhyay, A. (2014). Performance analysis of cross-flow water turbine. International Journal of Engineering Research & Technology (IJERT), 3(6), 1237 1242.
10 Desai, A., & Chaudhari, M. (2017). Design and Analysis of Cross Flow Turbine. International Journal of Advance Engineering and Research Development, 4(6), 352–357.
11 Miller, D., & Antonopolous, A. A. (2018). Hydraulic Turbines: Design & Performance. Springer.
12 Paish, O. (2002). Small hydro power: technology and current status. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 6(6), 537–556.
Кутилмоқда