10

Maqolada  “halol”  va  “harom”  leksemalarining  o‘zbek  tilidagi semantik tarkibi, pragmatik qimmati va sotsiomadaniy vazifalari kompleks tarzda tahlil qilingan,  leksemalarning  tarixiy  shakllanish  manbalari,  diniy-huquqiy  an’analar  bilan bog‘liq  semantik  o‘zagi,  ijtimoiy  munosabatlarda  kengaygan  ma’no  qatlamlari yoritiladi. Maqolada “halol” tushunchasining halol mehnat, daromad va insoniy poklik bilan  chambarchas  bog‘liq  universal  ma’naviy  qadriyat  sifatidagi  o‘rni  ilmiy  jihatdan asoslanadi. “Harom” tushunchasining jamiyatning ichki axloqiy tartibini ta’minlovchi, kuchli emotsional ta’sir kuchiga ega bo‘lgan, huquqiy va ijtimoiy nazoratni ifodalovchi normativ kategoriya sifatidagi o‘rni tahlil qilinadi.

  • Internet ҳавола
  • DOI
  • UzSCI тизимида яратилган сана 18-12-2025
  • Ўқишлар сони 10
  • Нашр санаси 09-12-2025
  • Мақола тилиO'zbek
  • Саҳифалар сони38-46
Ўзбек

Maqolada  “halol”  va  “harom”  leksemalarining  o‘zbek  tilidagi semantik tarkibi, pragmatik qimmati va sotsiomadaniy vazifalari kompleks tarzda tahlil qilingan,  leksemalarning  tarixiy  shakllanish  manbalari,  diniy-huquqiy  an’analar  bilan bog‘liq  semantik  o‘zagi,  ijtimoiy  munosabatlarda  kengaygan  ma’no  qatlamlari yoritiladi. Maqolada “halol” tushunchasining halol mehnat, daromad va insoniy poklik bilan  chambarchas  bog‘liq  universal  ma’naviy  qadriyat  sifatidagi  o‘rni  ilmiy  jihatdan asoslanadi. “Harom” tushunchasining jamiyatning ichki axloqiy tartibini ta’minlovchi, kuchli emotsional ta’sir kuchiga ega bo‘lgan, huquqiy va ijtimoiy nazoratni ifodalovchi normativ kategoriya sifatidagi o‘rni tahlil qilinadi.

Русский

В  статье  комплексно  анализируются  семантическая  структура, прагматическая ценность и социокультурные функции лексем «халол» и «харам» в  узбекском  языке,  раскрываются  источники  их  исторического  формирования, семантическое  ядро,  связанное  с  религиозно-правовыми  традициями,  а  также расширенные  смысловые  слои,  проявляющиеся  в  социальных  отношениях.  В статье научно обосновывается роль понятия «халол» как универсальной духовно-нравственной ценности, тесно связанной с честным трудом, законным доходом и человеческой  чистотой.  Анализируется  функция  понятия  «харам»  как нормативной  категории,  обеспечивающей  внутренний  моральный  порядок общества,  обладающей  сильным  эмоциональным  воздействием  и  выражающей механизмы правового и социального контроля

English

The article provides a comprehensive analysis of the semantic structure, pragmatic value, and sociocultural functions of the lexemes “halal” and “haram” in the Uzbek language. It examines the historical sources of their formation,  the semantic core associated with religious and legal traditions, as well as the expanded layers of meaning that manifest within social relations. The study scientifically substantiates the role of the concept “halal” as a universal moral and spiritual value closely linked to honest labor, lawful income, and human purity. The concept of “haram” is analyzed as a normative category  that  ensures  the  internal  moral  order  of  society,  carries  strong  emotional impact, and reflects mechanisms of legal and social control.

Ҳавола номи
1 «Ўзбек тилининг изоҳли луғати»//https://izoh.uz/uz/word/halol
2 «Ўзбек тилининг изоҳли луғати»// https://izoh.uz/uz/word/harom
3 CAC/GL 24-19971 «Общие методические указания в отношении использовании арабского термина «halal» («разрешено») [Электронный ресурс].//https://www.fao.org/input/download/standards/352/CXG_024r.pdf
4 Adiarni N., Fortunella A. The Analysis of Halal Assurance System Implementation (HAS 23000) in Fried chicken Flour Product: A Case study on XXX Brand // Atlantis Press: 2018. № 149. С. –57.
5 CAC/GL 24-19971 «Общие методические указания в отношении использовании арабского термина «halal» («разрешено»). URL: http://www.fao.org/faowhocodexalimentarius/shproxy/ru/?lnk=1&url=https%253A%25 2F%252Fworkspac.pdf
6 Adiarni N., Fortunella A. The Analysis of Halal Assurance System Implementation (HAS 23000) in Fried chicken Flour Product: A Case study on XXX Brand // Atlantis Press: 2018. № 149. С. –57; CAC/GL 24-19971 «Общие методические указания в отношении использовании арабского термина «halal» («разрешено»). http://www.fao.org/faowhocodexalimentarius/shproxy/ru/?lnk=1&url= https%253
7 https://www.vietnam.vn/ru/khai-mo-tiem-nang-thi-truong-halal-toan-cau
8 Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Маҳсулот ва хизматларни «Ҳалол» талабларига мувофиқ сертификатлаштириш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида» 2025 йил 1 февралдаги 57-сон қарори// https://lex.uz/en/docs/7354717
9 Рагасова, С., Хуснутдинов, А. А. Слова «халяль» и «харам» в современной русской речи // Вестник Ивановского государственного университета. Серия «Гуманитарные науки». – 2021. – №4. – С. 53–69
10 Фозил қори Ёсин ҳожи ўғли. «Имом Бухорий» нашриёти. Т.:2020. 80 бет.
11 Эшимова Ш. Тропли деривация-метафоранинг қўлланилиш хусусиятлари. Хорижий филология №2, 2020 йил. Б.81
Кутилмоқда