185

XX аср охирларидан бошлаб халқаро миқѐсида инсон потенциали тушунчаси 
миллий иқтисодиѐтнинг асосий тушунчалари қаторига киритилди. Мамлакатларнинг ҳам 
иқтисодий ҳам социал самарадорлиги, аҳолининг турмуш даражаси сифатини ифодаловчи учта 
асосий кўрсаткичларни ўз ичига қамраб олади. Шундан сўнг инсон потенциали тараққиѐти 
индекси (ИПТИ) деган тушунча шаклланиб пайдо бўла бошлади. Умуман инсониятнинг 
ривожланиш имкониятлари , соғликни сақлаш, маориф системалари ҳамда иқтисодий ривожланиш 
кўрсаткичлари ўзаро чамбарчас боғлиқдир. Мақолада ИПТИ ни ҳисоблаш методикаси, уни 
ҳисоблашда ишлатиладиган кўрсаткичлар, асосий формула ва маълумотлар келтирилиб, 
Ўзбекистон республикаси бўйича ўртача ИПТИ нинг қиймати ҳисобланган. 

  • Ссылка в интернете
  • DOI
  • Дата создание в систему UzSCI14-01-2021
  • Количество прочтений167
  • Дата публикации13-01-2021
  • Язык статьиO'zbek
  • Страницы120-126
Ўзбек

XX аср охирларидан бошлаб халқаро миқѐсида инсон потенциали тушунчаси 
миллий иқтисодиѐтнинг асосий тушунчалари қаторига киритилди. Мамлакатларнинг ҳам 
иқтисодий ҳам социал самарадорлиги, аҳолининг турмуш даражаси сифатини ифодаловчи учта 
асосий кўрсаткичларни ўз ичига қамраб олади. Шундан сўнг инсон потенциали тараққиѐти 
индекси (ИПТИ) деган тушунча шаклланиб пайдо бўла бошлади. Умуман инсониятнинг 
ривожланиш имкониятлари , соғликни сақлаш, маориф системалари ҳамда иқтисодий ривожланиш 
кўрсаткичлари ўзаро чамбарчас боғлиқдир. Мақолада ИПТИ ни ҳисоблаш методикаси, уни 
ҳисоблашда ишлатиладиган кўрсаткичлар, асосий формула ва маълумотлар келтирилиб, 
Ўзбекистон республикаси бўйича ўртача ИПТИ нинг қиймати ҳисобланган. 

Русский

 Начиная с конца ХХ века понятие «Человеческого потенциала» в 
международном масштабе стало основным понятием национальной экономики. 
И экономическая и социальная эффективность любой страны заключает в себе три 
основных показателя, которые выражают качество уровня жизни населения страны. Затем 
появилось понятие индекса развития человеческого потенциала. В общем возможности развития 
человечества и показатели здравоохранения, система образования а также показатели 
экономического роста тесно взаимосвязаны между собой. В статье приведены все необходимые 
показатели, основные формулы и сведения по республике Узбекистан для вычисления ИРЧП. 

English

Since the end of the twentieth century, the concept of human potential has become 
one of the basic concepts of the national economy on an international scale. The economic and social 
efficiency of countries includes three main indicators of quality of life. Since then, the concept of the 
Human Development Index (HDI) has begun to emerge. In general, human development opportunities, 
health care, education systems and economic development are closely intertwined. The article presents 
the methodology for calculating the HDI, the indicators used in its calculation, the basic formula and data, 
and calculates the value of the average (HDI) in the Republic of Uzbekistan.  

Имя автора Должность Наименование организации
1 Xoliqova M.Q.
2 Hamroyev N.S.
Название ссылки
1 1. Barqaror ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning va inson taraqqiyoti prinsplarini amalga oshirishning parlament tomonidan ta‘minlanishi . O‘zbekiston Oliy Majlisi Senati va O‘zbekistondagi BMT Taraqqiyot dasturi hamkorligida tayyorlangan amaliy qo‘llanma.
2 2. BMT Taraqqiyot dasturining dunyo mamlakatlarida inson taraqqiyoti bo‘yicha 2011-2019 yillarda tayyorlangan hisobotlari.
3 3. Ахлакова И. Р. Трудовые ресурсы как фактор экономического роста // Теория и практика общественного развития. 2012. № 4. С. 285—287.
4 4. Бубис И. В., Гилязетдинова К. Р., Дюкина Т. О. О взаимосвязи между ВВП на душу населения, индексом счастья, индексом развития человеческого потенциала и индексом экологической эффективности // Приложение матема-тики в экономических и технических исследованиях. 2014. № 4(4). С. 57—61.
5 5. Гоман Е. Ю. Краткий обзор концепций качества жизни // Актуальные проблемы гуманитарных и естественных наук. 2012. № 3. С. 70— 74.
6 6. Доклад о развитии человеческого потенциала в Российской Федерации за 2011 г. / под ред. А. А. Аузана, С. Н. Бобылева. М., 2011.
7 7. Исакин М. А. Выявление приоритетов социально-экономического развития региона: математико-методическое обеспечение и его экспериментальная апробация. М., 2007.
8 8. Качество жизни населения: грани проблемы в фокусе преобразований : коллективная монография / под ред. Н. А. Ворониной, И. В. Кузнецовой. Сара- тов, 2012.
9 9. Межевич Н. М., Кретинин Г. В., Федоров Г. М. К вопросу об экономико- географической структуризации Балтийского региона // Балтийский регион. 2016. Т. 8, № 3. С. 15—29. doi: 10/5922/2074-9848-2016-3-1.
10 10. Р убанов И. Н., Тикунов В. С. О методике оценки индекса развития человеческого потенциала и его использования в российских условиях // Географи-ческий вестник. 2007. № 1— 2. С. 57—72.
11 11. Сахарова О. Н. Индекс развития человеческого потенциала: место России в современном мире // Вестник ТИУиЭ. 2014. № 1 (19). URL: http://cyberleninka. ru/article/n/indeks- razvitiya-chelovecheskogo-potentsiala- mesto-rossii-v-sovremen nom-mire (дата обращения: 29.03. 2017).
12 12. Blancard S., Hoarau J. F. A new sustainable human development indicator for small island developing states: a reappraisal from data envelopment analysis // Economic Modelling. 2013. Vol. 30. P. 623—635. https://doi.org/10.1016/j.econmod. 2012.10.016
13 13. Boer L., Koekkoek A. Human development report: Fad or fix tu re? // Devel-opment Policy Review. 1993. Vol. 11. P. 427—438.
14 14. Desai M. Human development: Concepts and measurement // European Eco-nomic Review. 1991. № 35(2—3). P. 350—357.
15 15. Ephrenesis D. Policy uses of HDI: Goals and strategies. SIDA Planerings- sekretariatet. Stockholm, 1994.
В ожидании