289

Бугунги  кунда  бутун  дунёда  саноат  корхоналари  фаолияти,  тоғ-кон  ишлари,  улардан  фойдаланиш, 
шунингдек  бошқа  антропоген  омиллар  натижасида  тупроқ  қопламининг  кимёвий  ифлосланиши,  тупроқ  хоссалари 
ва  унумдорлигининг  ўзгариши  кузатилмоқда.  Ҳар  хил  типдаги  тупроқларнинг  ифлосланиши  тупроқ  деградацияси, 
унумдорликнинг  сифат  даражасининг  пасайиши,  шунингдек  экотизим  билан  боғлиқ  бошқа  муаммолар  каби 
муаммоларнинг  пайдо  бўлишига  олиб  келмоқда.  Бугунги  кунда  ҳудуднинг  иқлим  шароитига  мос  келадиган  ҳар  хил 
даражада  нефт  ва  нефт  маҳсулотлари  билан  ифлосланган  тупроқларни  тиклаш  чораларини  яратиш  долзарб вазифадир. Мақолада тупроқларни турли манбалар билан ифлосланиш ҳолатини ўрганиш, чўл зонасида нефт ва нефт маҳсулотлари  билан  ифлосланган  тупроқларни  қайта  тиклаш,  уларнинг  фарқини  аниқлаш,  тупроқларнинг  физик-кимёвий, агрокимёвий, микробиологик, биологик хусусиятларини аниқлаш, омилларнинг ажратилиши, алгоритмлари, босқичлари тиклаш, тупроқларнинг хоссалари ва ифлосланиш хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда чора-тадбирларни танлаш,  мелиоратив  жараёнларнинг  даври,  тупроқ  унумдорлигини  тиклашнинг  бирламчи  кўрсаткичлари  ва омилларини  ишлаб  чиқиш, башорат  қилиш учун картограммалар  яратиш, тупроқни ифлосланишининг  келажакдаги ҳолати, олинган маълумотларга асосланиб ер ресурсларидан оқилона фойдаланиш бўйича чора-тадбирларни белгилаш бўйича илмий натижалар берилган.

  • Ссылка в интернете
  • DOI631.4:72
  • Дата создание в систему UzSCI06-07-2021
  • Количество прочтений289
  • Дата публикации17-03-2021
  • Язык статьиO'zbek
  • Страницы2-9
English

 Today, around the world as a result of the activities of industrial enterprises, mining, their use, as well as other 
anthropogenic factors, there is a chemical pollution of the soil cover, a change in soil properties and fertility. Pollution of soils of various types leads to the formation of problems such as soil degradation, a decrease in the qualitative and quantitative level of fertility, as well as other problems associated with the ecosystem. Today, the urgent task is to create remediation measures for soils contaminated to varying degrees with oil and oil products, corresponding to the climatic conditions of the territory. Actual problems are studying the state of pollution by sources, for reclamation of soils contaminated with oil and oil products in the desert zone, their difference, determining the physicochemical, agrochemical, microbiological, biological properties of soils, separation of factors, algorithms, stages of restoration, the choice of measures taking into account the properties of soils and the nature of pollution, periods of reclamation processes, development of primary indicators and factors of soil fertility restoration, the creation of cartograms for predicting the future state of soil pollution, the appointment of measures for the rational use of land resources based on the data obtained.

Ўзбек

Бугунги  кунда  бутун  дунёда  саноат  корхоналари  фаолияти,  тоғ-кон  ишлари,  улардан  фойдаланиш, 
шунингдек  бошқа  антропоген  омиллар  натижасида  тупроқ  қопламининг  кимёвий  ифлосланиши,  тупроқ  хоссалари 
ва  унумдорлигининг  ўзгариши  кузатилмоқда.  Ҳар  хил  типдаги  тупроқларнинг  ифлосланиши  тупроқ  деградацияси, 
унумдорликнинг  сифат  даражасининг  пасайиши,  шунингдек  экотизим  билан  боғлиқ  бошқа  муаммолар  каби 
муаммоларнинг  пайдо  бўлишига  олиб  келмоқда.  Бугунги  кунда  ҳудуднинг  иқлим  шароитига  мос  келадиган  ҳар  хил 
даражада  нефт  ва  нефт  маҳсулотлари  билан  ифлосланган  тупроқларни  тиклаш  чораларини  яратиш  долзарб вазифадир. Мақолада тупроқларни турли манбалар билан ифлосланиш ҳолатини ўрганиш, чўл зонасида нефт ва нефт маҳсулотлари  билан  ифлосланган  тупроқларни  қайта  тиклаш,  уларнинг  фарқини  аниқлаш,  тупроқларнинг  физик-кимёвий, агрокимёвий, микробиологик, биологик хусусиятларини аниқлаш, омилларнинг ажратилиши, алгоритмлари, босқичлари тиклаш, тупроқларнинг хоссалари ва ифлосланиш хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда чора-тадбирларни танлаш,  мелиоратив  жараёнларнинг  даври,  тупроқ  унумдорлигини  тиклашнинг  бирламчи  кўрсаткичлари  ва омилларини  ишлаб  чиқиш, башорат  қилиш учун картограммалар  яратиш, тупроқни ифлосланишининг  келажакдаги ҳолати, олинган маълумотларга асосланиб ер ресурсларидан оқилона фойдаланиш бўйича чора-тадбирларни белгилаш бўйича илмий натижалар берилган.

Русский

Сегодня  во  всем  мире  в  результате  деятельности  промышленных  предприятий,  добычи  полезных 
ископаемых,  их  использования,  а  также  других  антропогенных  факторов  происходит  химическое  загрязнение 
почвенного  покрова,  изменение  свойств  и  плодородия  почв.  Загрязнение  почв  разного  типа  приводит  к  образованию 
таких проблем, как деградация почв, снижение качественного и количественного уровня плодородия, а также к другим 
проблемам, связанным с экосистемой. Сегодня актуальной задачей является создание мероприятий по рекультивации 
почв,  в  разной  степени  загрязненных  нефтью  и  нефтепродуктами,  соответствующих  климатическим  условиям территории.  Актуальными  задачами  являются  изучение  состояния  загрязнения  по  источникам,  рекультивация загрязненных  нефтью  и  нефтепродуктами  почв  в  пустынной  зоне,  их  различие,  определение  физико-химических, агрохимических,  микробиологических,  биологических  свойств  почв,  разделение  факторов,  алгоритмов,  этапов восстановление,  выбор  мероприятий  с  учетом  свойств  почв  и  характера  загрязнения,  сроков  мелиоративных процессов,  разработка  первичных  показателей  и  факторов  восстановления  плодородия  почв,  создание  картограмм для прогнозирования будущее состояние загрязнения почв, назначение мероприятий по рациональному использованию земельных ресурсов на основании полученных данных.

Имя автора Должность Наименование организации
1 Jabbarov Z.. Professor National University of Uzbekistan
2 Astghik S.. Professor National polytechnic University of Armenia Department Chemical technology and Environmental engineering ,Yerevan,Armenia
Название ссылки
1 Smolnikova V.V., Dementieva D.M., Dementiev M.S. Features of bioremediation of oil-contaminated soils // Bulletin of the Samara Scientific Center of the Russian Academy of Sciences. - Samara, 2011. Vol.1 1219-1221
2 Gorlenko M.V., Soprunova O.B., Shadrina O.I., Terekhov A.S. A comprehensive assessment of the effectiveness of remediation of oil-contaminated soils by an introduced cyanobacterial community // Moscow University Physics Bulletin, Moscow, 2006. - P. 38-44.
3 Stepanova A.Yu., Orlova E.V., Tereshonok D.V., Dolgikh Yu.I. Obtaining transgenic plants of alfalfa (Medicago Sativa L.) to increase the efficiency of phytoremediation of oil-contaminated soils // Ecological Genetics. - Tashkent, 2015. - №2. - P. 127-135.
4 Dana B, Al-Duwaisan D.B., Al-Naseem A.A. Characterization of oil contaminated soil // 2nd International Conference on Environmental Science and Technology IPCBEE. - Singapore, 2011. - P. 439-442.
5 Ujowundu C.O., Kalu F.N., Nwaoguikpe R.N., Kalu O.I., Ihejirika C.E., Nwosunjoku E.C., Okechukwu R.I. Biochemical and physical characterization of diesel petroleum contaminated soil in southeastern Nigeria // Research Journal of Chemical Sciences. Vol. 1(8). - India, 2011. - P. 57-62.
6 Shamiyan RK, Nirmal J.K, Kumar R.K, Patel J. Physicochemical properties, heavy metal content and fungal characterization of an old gasoline-contaminated soil site in Anand, Gujarat // Environmental and Experimental Biology. Vol.11. - India, 2013. - №10. - P. 137-143.
7 Kerimov S.V. Ecological assessment of technogenic contaminated lands of the Zykh-Govsany oilfield and methods for their comprehensive cleaning. Abstract. dis. ... cand. biol. sciences. - M.: RGAUMSHA, 2010. - 28 pp.
8 Ganeev I.G., Kulagin A.A. Remediation and restoration of technologically degraded lands // Bulletin of the Orenburg State University, Orenburg, 2009. - №6. - P. 554-557.
9 Avetov N.A., Shishkonakova E.A. Phytoindication of moisture and supply with nutrients (trophicity) of oil-contaminated soils of the Middle Ob region // Moscow University Physics Bulletin, Moscow, 2008. - №1. - P. 10-13.
10 Stepanov A.L., Tsvetnova O.B., Panikov S.N. Evaluation of the microbial transformation of nitrogen and carbon under conditions of oil and radioactive contamination // Bulletin of Moscow University, - Moscow, 2009. - №4. - P. 46-50.
11 Sharkova S. Yu., Polyanskova E. A., Parfenova E. A. The state of the microbial complex of soils during oil pollution // Bulletin of the Penza State Pedagogical University. - Penza, 2011. - №25. - P. 614-620.
12 Ibragimova S.T., Aitkldieva S.A., Kurmanbaev A.A., Fayzulina E.R. The effect of oil pollution on the enzymatic activity of soils of the genatalap, kumkol, aktas deposits // News of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan. - Almaty, 2009. - №1. - P. 21-25.
13 Novoselova E.I., Kireeva N.A., Garipova M.I. The role of the enzymatic activity of soils in the exercise of its trophic function under oil pollution // Bulletin of the Bashkir University. - Ufa, 2014. - №2. - P. 474-479.
14 Wyszkowska J., Kucharski J. Biochemical properties of soil contaminated by petrol // Polish Journal of Environmental Studies, Vol. 9. - Poland, 2000. - №6. - P. 479-485.
15 Mazanko M.S., Denisova T.V., Tashchiev S.S., Kolesnikov S.I. The effect of the combined effect of microwave radiation from lead and oil pollution on the biological properties of ordinary chernozem // Scientific journal KubSAU. - Krasnodar, 2012. - №81(07). - P. 1-19.
16 Cruz J. M., P.M. Loрes, N. Montagnolli, I. S. Tamada, N. M. Gsilva, E. D. Bidoia. Phytotoxicity of soil contaminated with petroleum derivatives and biodiesel ecotoxicol // Environ. Contam., V.8. - Brasil, 2013. - №1. - P. 49-54.
17 Jabbarov, Z. Abdrakhmanov, T. Pulatov, A. Kováčik, P. Pirmatov, K. Change in the parameters of soils contaminated by oil and oil products // Agriculture (Polnohospodárstvo), Vol. 65. 2019. - №3. - P. 88-98.
В ожидании