285

Бугунги кунда республикамизда яшовчи турли миллатлар вакилларининг давлаттилини ўрганиши жамиятимизда муҳим ижтимоий талаблардан бирига айланди. Бу республикамизда ўзбектили таълимини такомиллаштиришнинг янги концептуал ёндашувларива тамойилларини белгилаб олиш, таълим самарадорлигини оширишнингэнг илғор методларини аниқлаш ваулардан унумли фойдаланиш масаласини кун тартибига қўймоқда. Таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактаблар ва гуруҳларда ўзбек тилини ўқитишдан асосий мақсадтаълим олувчиларнинг нутқини шакллантириш, яъни ўзбек тилида айтилаётган сўзлар ва гапларни тинглаб тушуниш ҳамдасўзлай олишга ўргатишдан иборат. Бунинг учун билимларни тақдим этишнинг ихчам, компакт моделларини яратиш, ўқув-билув материалларини замонавий технологиялардан фойдаланган ҳолда ўқувчилар онгига осон ва пухта сингдириш механизмини ишлаб чиқиш керак бўлади. Шундай янги концептуал ёндашувлардан бири бугунги кунда таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактаблар учуняратилаётган модернизациялашган “Ўзбек тили”дарсликларида ўқув-билув материалларини нутқ мавзуси грамматик маълумот адабий ўқишконцентрларига жамлаб бериш орқалиоғзаки ва ёзманутқни шакллантиришга йўналтиришдан иборат. Бу ўзбек тилини ўқитиш жараёнида ўқув-билув топшириқларининг таркибланиши ва бажарилишидабосқичли кетма-кетликка  алоҳида эътибор қаратишни тақозо этади. Педагогик таълим соҳасида янги авлод дарсликларини яратишда ўқув-билув материалларини концентрлар асосида таркиблашнинг дидактик параметрлари борасида айрим тадқиқот ишлари олиб борилаётган бўлса-да, айнан ўзбек тилини иккинчи тил сифатида ўқитиш методикасида бу масала алоҳида татқиқот объекти сифатида ўрганилгани йўқ. Мазкур мақолада таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактаблар учун “Ўзбектили” дарсликларида тақдим қилинаётган ўқув-билув материалларини концентрлар асосида таркиблаш ва улар билан босқичли кетма-кетликда ишлашнинг дидактик жиҳатларибаён этилди.

  • Количество прочтений285
  • Дата публикации20-07-2020
  • Язык статьиO'zbek
  • Страницы14
Ўзбек

Бугунги кунда республикамизда яшовчи турли миллатлар вакилларининг давлаттилини ўрганиши жамиятимизда муҳим ижтимоий талаблардан бирига айланди. Бу республикамизда ўзбектили таълимини такомиллаштиришнинг янги концептуал ёндашувларива тамойилларини белгилаб олиш, таълим самарадорлигини оширишнингэнг илғор методларини аниқлаш ваулардан унумли фойдаланиш масаласини кун тартибига қўймоқда. Таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактаблар ва гуруҳларда ўзбек тилини ўқитишдан асосий мақсадтаълим олувчиларнинг нутқини шакллантириш, яъни ўзбек тилида айтилаётган сўзлар ва гапларни тинглаб тушуниш ҳамдасўзлай олишга ўргатишдан иборат. Бунинг учун билимларни тақдим этишнинг ихчам, компакт моделларини яратиш, ўқув-билув материалларини замонавий технологиялардан фойдаланган ҳолда ўқувчилар онгига осон ва пухта сингдириш механизмини ишлаб чиқиш керак бўлади. Шундай янги концептуал ёндашувлардан бири бугунги кунда таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактаблар учуняратилаётган модернизациялашган “Ўзбек тили”дарсликларида ўқув-билув материалларини нутқ мавзуси грамматик маълумот адабий ўқишконцентрларига жамлаб бериш орқалиоғзаки ва ёзманутқни шакллантиришга йўналтиришдан иборат. Бу ўзбек тилини ўқитиш жараёнида ўқув-билув топшириқларининг таркибланиши ва бажарилишидабосқичли кетма-кетликка  алоҳида эътибор қаратишни тақозо этади. Педагогик таълим соҳасида янги авлод дарсликларини яратишда ўқув-билув материалларини концентрлар асосида таркиблашнинг дидактик параметрлари борасида айрим тадқиқот ишлари олиб борилаётган бўлса-да, айнан ўзбек тилини иккинчи тил сифатида ўқитиш методикасида бу масала алоҳида татқиқот объекти сифатида ўрганилгани йўқ. Мазкур мақолада таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактаблар учун “Ўзбектили” дарсликларида тақдим қилинаётган ўқув-билув материалларини концентрлар асосида таркиблаш ва улар билан босқичли кетма-кетликда ишлашнинг дидактик жиҳатларибаён этилди.

Русский

Сегодня изучение государственного языка представителями разных национальностей, проживающими в нашей республике, стало одним из важнейших социальных требований в обществе. Это ставит на повестку дня вопрос определения новых концептуальных подходов и принципов совершенствования преподавания узбекского языка в стране, наиболее передовых методов повышения эффективности образования и их эффективного использования.Основная цель преподавания узбекского языка в школах и группах, где обучение ведется на других языках, состоит в том, чтобы сформировать речь учащихся, то есть научиться слушать и понимать слова и фразы, сказанные на узбекском языке. Для этого потребуется создание компактных моделей представления знаний, разработка механизмалегкого и тщательного усвоения учебно-познавательных материалов студентами с использованием современных технологий.Один из таких новых концептуальных подходов заключается в том, чтобы сосредоточиться на формировании устной и письменной речи путем концентрации учебно-познавательных материалов в тесной взаимосвязи «речевая тема грамматические сведения литературное чтение» в модернизированных учебниках «Узбекский язык» для школ с другими языками обучения. Это в свою очередь требует особого внимания на структурирование учебно-познавательных материалов и поэтапное последовательное выполнение. Несмотря на точто в сфере педагогического образования проводятся некоторые исследования дидактических параметров концентрации учебно-познавательных материалов при создании учебников нового поколения, этот вопрос не рассматривался как отдельный объект изучения в методике преподавания узбекского языка как второго. В данной статье описываются дидактические аспекты концентрации учебно-познавательных материалов, представленных в учебниках «Узбекский язык» для школ с другими языками обучения и работы с ними в поэтапной последовательности.

English

Today, the study of the state language by representatives of different nationalities living in our republic has become one of the most important social requirements in our society. This puts on the agenda the issue of determining new conceptual approaches and principles for improving the teaching of the Uzbek language in the country, the most advanced methods to increase the effectiveness of education and their effective use.The main goal of teaching the Uzbek language in schools and groups where instruction is in other languages is to shape the learners’ speech, that is, learn to listen and understand words and phrases spoken in the Uzbek language. This will require the creation of compact models for the representation of knowledge, the development of a mechanism for easy and thorough assimilation of educational and cognitive materials by learners using modern technologies.One of such new conceptual approaches is to focus on the formation of oral and written speech by concentrating educational and cognitive materials in a close relationship between “speechtopic -grammar information -literary reading” in modernized textbooks “The Uzbek language” for schools with other languages of instruction. This in turn requires special attention to the structuring of educational and cognitive materials and phased sequential implementation.Despite the fact that in the field of pedagogical education some studies of didactic parameters of the concentration of educational and cognitive materials are carried out when creating new generation textbooks, this issue was not considered as a separate object of study in the methodology of teaching the Uzbek language as a second. This article describes the didactic aspects of the concentration of educational and educational materials presented in the textbooks “The Uzbek language” for schools with other languages of instruction and work with them gradually.

Имя автора Должность Наименование организации
1 Muxitdinova X.S. Педагогика фанлари доктори, профессор Ўзбекистон Давлат жаҳон тиллари университети
Название ссылки
1 “Ўзбек тилининг давлат тили сифатидаги нуфузи ва мавқеини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ 5850-сонли Фармон. —Тошкент, 2019 йил 21 октябрь.—URL: https://lex.uz/docs/4561730
2 Таълим бошқа тилларда олиб бориладиган мактабларнинг 5–11синфлари учун “O'zbek tili” дарсликлари.2016–2019 йй.
3 Слесарева И. П. Проблемыописания и преподавания русской лексики. Изд. 2-е, исправленное. —Москва: Русский язык, 1990. —174 с.
4 Боқиева Г. Педагогик тадқиқотлар: бугунги талаб ва янги вазифалар // Маърифат. —Тошкент, 1999, 10 ноябрь.
5 Қўчқорова Ф.М. Янги авлод дарсликларида тақдим этиладиган ўқув материалларини концентризм принципи асосида структуралашнинг дидактик параметрлари (педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертaцияси автореферати). —Тошкент, 2018. —48б.
6 Усова А.В., Беликов В.А. Как овладеть рациональными умениями и навыками учебного труда: Методические рекомендации для учащихся старших классов средней школы. —Магнитогорск, 1990. —Ч.1 —30с.—Ч.2.—40с.
В ожидании