87

Мақолада юмшоқ буғдойнинг Марказий Осиё ва Қозоғистон селекциясига мансуб бўлган навларининг қурғоқчиликка чидамлилик индекси бўйича фенотиплаш ўтказилган. Дон ҳосилдорлиги кўрсаткичлари бўйича икки хил суғориладиган ва сунъий қурғоқчилик шароитида етиштирилган буғдой навларида стрессга чидамлилик индекси (STI), ҳосилдорликнинг барқарорлик индекси (YSI) каби кўрсаткичлар бўйича баҳоланган. Буғдойнинг асосий 2020 ва 2021 йиллардаги вегатация даври бўлган апрел ва май ойларининггидротермик коэффициенти апрел ойида 1,67 ва 0,64, май ойида эса 0,62 ва 0,15 бўлган, яъни 2021 йил вегетация даврида кучли сув танқислиги юзага келган. Стрессга бардошлилик оптимал ва қурғоқчилик орасидаги фарқкўрсаткичи TOL = (Yp - Ys) бўлиб, бу фарқ қанча катта бўлса бардошлилик шунча паст бўлади. Ўзбекистонда районлашган коммерциал навлар ичида бу кўрсаткич бўйича юқори бўлган навлар Аср, Дурдона, Марс 1, Тезпишар, Туркистон, Ҳосилдор, Яксарт, Ёнбош навларида кузатилиб, 1м2 даги ўртача ҳосилдорлик орасидаги фарқ 200 г дан ортиқни ташкил этди, Андижон 1, Бобур, Омад, Эъзоз, Қайроқтош ва Санзар 6 навларида фарқ 100 г дан паст кўрсаткичга эга бўлганлиги аниқланган. Андижон 1, Андижон 4, Бобур, Эъзоз ҳамда Санзар 6 навларида ҳосилдорликнинг барқарорлик индекси юқори эканлиги ва бу навлардан сув танқис шароитларида ҳам ўртача ҳосил олиш мумкин эканлиги аниқланган.

  • Ссылка в интернете
  • DOI
  • Дата создание в систему UzSCI18-06-2022
  • Количество прочтений87
  • Дата публикации28-03-2022
  • Язык статьиO'zbek
  • Страницы48-53
Ўзбек

Мақолада юмшоқ буғдойнинг Марказий Осиё ва Қозоғистон селекциясига мансуб бўлган навларининг қурғоқчиликка чидамлилик индекси бўйича фенотиплаш ўтказилган. Дон ҳосилдорлиги кўрсаткичлари бўйича икки хил суғориладиган ва сунъий қурғоқчилик шароитида етиштирилган буғдой навларида стрессга чидамлилик индекси (STI), ҳосилдорликнинг барқарорлик индекси (YSI) каби кўрсаткичлар бўйича баҳоланган. Буғдойнинг асосий 2020 ва 2021 йиллардаги вегатация даври бўлган апрел ва май ойларининггидротермик коэффициенти апрел ойида 1,67 ва 0,64, май ойида эса 0,62 ва 0,15 бўлган, яъни 2021 йил вегетация даврида кучли сув танқислиги юзага келган. Стрессга бардошлилик оптимал ва қурғоқчилик орасидаги фарқкўрсаткичи TOL = (Yp - Ys) бўлиб, бу фарқ қанча катта бўлса бардошлилик шунча паст бўлади. Ўзбекистонда районлашган коммерциал навлар ичида бу кўрсаткич бўйича юқори бўлган навлар Аср, Дурдона, Марс 1, Тезпишар, Туркистон, Ҳосилдор, Яксарт, Ёнбош навларида кузатилиб, 1м2 даги ўртача ҳосилдорлик орасидаги фарқ 200 г дан ортиқни ташкил этди, Андижон 1, Бобур, Омад, Эъзоз, Қайроқтош ва Санзар 6 навларида фарқ 100 г дан паст кўрсаткичга эга бўлганлиги аниқланган. Андижон 1, Андижон 4, Бобур, Эъзоз ҳамда Санзар 6 навларида ҳосилдорликнинг барқарорлик индекси юқори эканлиги ва бу навлардан сув танқис шароитларида ҳам ўртача ҳосил олиш мумкин эканлиги аниқланган.

Русский

В статье представлены результаты фенотипирования по критерию индекса засухоустойчиво сти сортов мягкой пшеницы Центральной Азии и Казахстана. Фенотипирование - это область науки, ориентированная на количественное измерение морфологических и функциональных свойств. Проведена оценка показателей урожайности зерна изученных сортов, вырашенных на двух фонах – оптимальное орошение и условия моделируемой засухи - по индексам стресоустойчивости (STI), стабильности урожая зерна (YSI). Гидротермические коэффициенты 2020 и 2021 года составили в апреле 1,67 и 0,64, а в мае 0,62 и 0,15 соответственно, что указывает на острый дефицит влаги для пшеницы в течение вегетационного периода 2021. Толерантность к стрессу TOL = (Yp - Ys) - это разница между урожем зерна, полученного в оптимальных условиях и при засухе: чем больше разница, тем толерантность к стрессу ниже. Среди сортов, районированных в Узбекистане по этим признакам высокие показатели имели сорта Аср, Дурдона, Марс 1, Тезпишар, Туркистон, Хосилдор, Яксарт, Ёнбош, у которых разница по урожайности с 1м2 составляла более 200 г., , а у сортов Андижон 1, Бобур, Омад, Эъзоз, Қайроқтош и Санзар 6, этот показатель был менее 100 г. По оценкам индекса стабильности сорта Андижон 1, Андижон 4, Бобур, Эъзоз и Санзар 6 показали высокий результат, что свидетельствует о том, что эти сорта могут обеспечить средний урожай при дефиците влаги.

English

The article presents the results of phenotyping according to the criteria of the drought resistance index of bread wheat varieties of Central Asia and Kazakhstan. Phenotyping is a field of science focused on the quantitative measurement of morphological and functional properties. The evaluation of grain yield indicators of the studied varieties grown on two backgrounds - optimal irrigation and simulated drought conditions - was carried out according to stress resistance indices (STI), grain yield stability (YSI). The hydrothermal coefficients for 2020 and 2021 were 1.67 and 0.64 in April, and 0.62 and 0.15 in May, respectively, indicating an acute moisture deficit for wheat during the 2021 growing season. Stress tolerance TOL = (Yp - Ys) is the difference between the yield of grain obtained under optimal conditions and under drought: the greater the difference, the lower the stress tolerance. Among the varieties released in Uzbekistan according to these characteristics, the varieties Asr, Durdona, Mars 1, Tezpishar, Turkiston, Khosildor, Yaksart, Yonbosh had high rates, in which the difference in yield from 1 m2 was more than 200 g, and in the varieties Andijon 1, Bobur , Omad, E’zoz, Qairoktosh and Sanzar 6, this figure was less than 100 g. According to the stability index, the varieties Andijon 1, Andijon 4, Bobur, E’zoz and Sanzar 6 showed a high result, which indicates that these varieties can provide an average yield with moisture deficiency.

Название ссылки
1 Blum A. “Plant breeding for stress environments”, CRC Press, Florida, 1988, - P. 212.
2 Bray E. A. “Molecular response to water deficit”// Plant Physiology, 1993. - Р. 1035-1040.
3 Clarke J. M., De Pauw R.M., and Townley-Smith T. M. “Evaluation of methods for quantification of drought tolerance in wheat”, //Crop Sci. 1992.- V. 32, - P. 728-732.
4 Fernández, G.C.J. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. Proceedings of the International Symposium on “Adaptation of Vegetables and other Food Crops in Temperature and Water Stress”, Taiwan, 13-16 August 1992, - P.257-270.
5 Fischer R., Maurer R. Drought Resistance in Spring Wheat Cultivars. I. Grain Yield Responses. //Australian Journal of Agricultural Research, 1978, -V. 29, -P.897-912.
6 Hall A. E. “Is dehydration tolerance relevant to genotypic differences in leaf senesces and cop adaptation to dry environments?” In: Plant responses to cellular dehydration during environmental stress. (Eds.): T. J. Close and E. A. Bray, 1993, - P. 1-10.
7 Hasan K, Yağbasanlar T. The Effect of Drought Stress on Grain Yield, Yield Components and some Quality Traits of Durum Wheat (Triticumturgidum ssp. durum) Cultivars.// Not Bot Hort Agrobot Cluj. 2010, -V. 38(1),-P. 164-170.
8 Huang B, Rachmilevitch S, Xu J. Root carbon and protein metabolism associated with heat tolerance.// J Exp Bot. 2012, V.63- P.:3455-3465.
9 Ilker E., Tatar O., Aykut Tonk F., Tosun M. Determination of tolerance level of some wheat genotypes to postanthesis drought. // Turk. J. Field Crops. 2011, - V.16(1), - P. 59-63.
10 Khan M.K., Pandey A., Thomas G. Genetic diversity and population structure of wheat in India and Turkey.// AoB Plants. 2015, -P. 7:83.
11 Mitra J. “Genetics and genetic improvement of drought resistance in crop plants”, Curr. Sci., 2001.- Vol. 80, - P. 758-762, 2001.
12 Rosielle A. A. and J. Hamblin. “Theoretical aspects of selection for yield in stress and non-stress environments”// Crop Science, 1981, vol. 21, - P. 943-946.
13 Rosielle A.A. and Hamblin J. Theoretical Aspects of Selection for Yield in Stress and Non-Stress Environments. Crop Science, 1981, - V. 21,-P. 943-946.
14 Seyed A Mohammadi et all. Evaluation of drought tolerance indices in wheat recombinant inbred line population// Annals of Biological Research, 2013, 4 (3), - P.113-122.
В ожидании