87

Мазкур мақолада Тошкент вилоятининг суғориладиган типик бўз тупроқлар шароитида, ирригация эрозияси натижасида тупроқларнинг унумдорлиги ювилган озуқа унсурлари тупроқ юзасининг 0-30 см қатламида гумус миқдори - 0,710%, умумий азот - 0,080 ва фосфор 0,100 % ни ташкил этган. Бундан ташқари, ҳаракатчан шакллари NH₄NO₃ -14,6 мг/кг, Р2 О5 - 16,5 мг/кг ва К2 О -167 мг/кг мавжудлиги олиб борилган лаборатория натижаларида қайд этилган. Гумус ва азот, фосфорнинг умумий шакллари тупроқнинг ҳайдов қисми ва ундан пастки қисмларида пасайиб борган, кам таъминланган қисмида кузги буғдойдан сўнг такрорий экин сифатида экилган ловиянинг минерал ўғит меъёрларига боғлиқ ҳолда, ўсиши ва ривожланишни ўрганиш мақсадида уч хил тадқиқот ўрнатилди. Энг самарадор минерал ўғит меъёрлари, яъни N25Р80К60 кг/га (1-вариант), N50Р80К60 кг/га (2-вариант) ва N75Р80К60 кг/га (3-вариант) қўлланилганда энг мақбули танлаб олинди. Такрорий экин - ловия бўйича фенологик кузатувлар унинг ривожланиш даврларида 4-5 чин барг, тўла дўккаклаш, гуллаш-мевалаш ва амал даврларида биометрик кузатувлар олиб борилди уялардаги ўсимлик сони % да ўсимлик бўйи см, ҳосил шохлари сони, 1000 та уруғнинг массаси ҳисобланди. Олинган натижаларга кўра, ловиянинг ўсиш баландлиги 3-вариантда кузатилди, лекин ушбу вариантга N75Р80К60 кг/га минерал ўғитлар қўлланилган бўлсада, ловиянинг амал даври охирида дуккаклар сони камайганлиги кузатилди. Шунингдек, тажрибада ловиянинг яхши ўсиш ривожланиши ва амал даври охирида дуккаклар сони кўп бўлишида мақбул минерал ўғит меъёрлари 2-вариантда, яъни N50Р80К60 кг/га қўлланилганда юқори натижаларга эришилди.

  • Ссылка в интернете
  • DOI
  • Дата создание в систему UzSCI31-07-2022
  • Количество прочтений87
  • Дата публикации28-06-2022
  • Язык статьиO'zbek
  • Страницы97-100
Ўзбек

Мазкур мақолада Тошкент вилоятининг суғориладиган типик бўз тупроқлар шароитида, ирригация эрозияси натижасида тупроқларнинг унумдорлиги ювилган озуқа унсурлари тупроқ юзасининг 0-30 см қатламида гумус миқдори - 0,710%, умумий азот - 0,080 ва фосфор 0,100 % ни ташкил этган. Бундан ташқари, ҳаракатчан шакллари NH₄NO₃ -14,6 мг/кг, Р2 О5 - 16,5 мг/кг ва К2 О -167 мг/кг мавжудлиги олиб борилган лаборатория натижаларида қайд этилган. Гумус ва азот, фосфорнинг умумий шакллари тупроқнинг ҳайдов қисми ва ундан пастки қисмларида пасайиб борган, кам таъминланган қисмида кузги буғдойдан сўнг такрорий экин сифатида экилган ловиянинг минерал ўғит меъёрларига боғлиқ ҳолда, ўсиши ва ривожланишни ўрганиш мақсадида уч хил тадқиқот ўрнатилди. Энг самарадор минерал ўғит меъёрлари, яъни N25Р80К60 кг/га (1-вариант), N50Р80К60 кг/га (2-вариант) ва N75Р80К60 кг/га (3-вариант) қўлланилганда энг мақбули танлаб олинди. Такрорий экин - ловия бўйича фенологик кузатувлар унинг ривожланиш даврларида 4-5 чин барг, тўла дўккаклаш, гуллаш-мевалаш ва амал даврларида биометрик кузатувлар олиб борилди уялардаги ўсимлик сони % да ўсимлик бўйи см, ҳосил шохлари сони, 1000 та уруғнинг массаси ҳисобланди. Олинган натижаларга кўра, ловиянинг ўсиш баландлиги 3-вариантда кузатилди, лекин ушбу вариантга N75Р80К60 кг/га минерал ўғитлар қўлланилган бўлсада, ловиянинг амал даври охирида дуккаклар сони камайганлиги кузатилди. Шунингдек, тажрибада ловиянинг яхши ўсиш ривожланиши ва амал даври охирида дуккаклар сони кўп бўлишида мақбул минерал ўғит меъёрлари 2-вариантда, яъни N50Р80К60 кг/га қўлланилганда юқори натижаларга эришилди.

Русский

 В данной статье в условиях Ташкентской области рассматривается плодородие почвы подвергших ирригационной эрозии. В результате определенно, что смываемые питательные вещества почвы в 0-30 слое см составил гумус 0,710 %, общий азот-0,080 и фосфор- 0,100 %, а также подвижные NH₄NO₃ -14,6 мг/кг, Р2 О5 - 16,5 мг/кг и К2 О - 167 мг/кг. Содержание гумуса и азота, общего фосфора уменьшилось в пахотной части и ниже в зависимости от норм минеральных удобрений после озимой пшеницы в малоурожайной слое. С целью изучения роста и развития трех вариантов N25Р80К60 кг/га (1-вариант), N50Р80К60 кг/га (2-вариант) и N75Р80К60 кг/га (3-вариант) для повторной культуры – фасоли и определяли эффективность допустимых норм минеральных удобрений при их умеренном внесении. Фенологические наблюдения проводились в фазе 4-5 шт. листьев, бутонизации, цветения и плодо образования, а также определялись биометрические показатели, такие как высота растений (см), количество стручков, а также масса 1000 семян. Результаты показывают что внесение минеральных удобрении N75Р80К60 кг/га повышают высоту роста фасоли но было отмечено уменьшение количества стручков в конце срока. Также при внесении оптимальных норм минеральных удобрений, как во втором варианте, т.е. N50Р80К60 кг/га, в опыте отмечены высокие результаты, с хорошим развитием роста фасоли и высокой численностью стручков в конце периода.

English

In this article fertility of soils subjected to washout erosion irrigation in conditions of the Tashkent area is considered. It was found that washable nutrients in soil 0-30 cm layer was humus 0,710%, total nitrogen - 0,080% and phosphorus 0,100%. Also nutrients were formed NH₄NO₃ -14,6 mg/kg, Р2О5 - 16,5 mg/kg and К2О - 167 mg/kg. Humus and nitrogen, total forms of phosphorus decreased in the arable part and lower depending on the norms of mineral fertilizers after winter wheat in the low-yielding part. In order to study the growth and development of three versions N25Р80К60 kg/ha (1-replication), N50Р80К60 kg/ha ( 2-replication) and N75Р80К60 kg/ ha (3-replication) for the double crop - beans and determine the effectiveness of permissible rates of mineral fertilizers at their application in moderate amounts. Phenological observations were made during the period of 4-5 leaves, full budding, flowering and fructification. Biometric indicators, such as plant height (cm), number of string beans, and 1000 seeds weight were monitored. The results show that the application of the mineral fertilizer N75Р80К60 kg/ha increases the height of growth of beans, but there was a decrease in the number of string beans at the end of the season. Also found that optimal norms of mineral fertilizers as in the second replication, i.e. N50Р80К60 kg/ha, shown considerable results in the experiment, with good development of bean growth and high number of string beans at the end of the period.

Имя автора Должность Наименование организации
1 Gafurov D.U. Doktarant DSc Paxta selektsiyasi, urug'lichiligi va yetishtirish agrotexnologiyalari ilmiy tadqiqot instituti
Название ссылки
1 Дала тажрибаларини ўтказиш услублари” 53-57.б.
2 Методы агрохимических, агрофизических и микробиологических исследований в поливных хлопковых районах.3-е издание. Ташкент. 1963. С. 124.
3 Методы агрохимических анализов почв и растений–Ташкент, Мехнат. 1977. С. 128.
4 Мирзажонов Қ, Арифжанов А. ва бошқалар. Эгатлаб суғоришда эрозияни камайтириш усули. //Агро илм. 2015 й. №4 [36].Б. 78
5 Мирзажонов Қ, Ахмедов Ш, Рахмонов Р. Тупроқ эрозиясига қарши чоралар. //Агро илм. 2016. №2 [40]. Б. 49-51.
6 Халиков Б.М., Иминов А.А. Экиш меъёрлари ва такрорий экинларнинг тупроқ ҳажм оғирлигига таъсири.// Фермер хўжаликларда пахтачилик ва ғаллачиликни ривожлантиришнинг илмий асослари. Халқаро илмий амалий конференция мақолалар тўплами. Тошкент, ЎзПИТИ-2006. Б-94.
7 Ўразматов Н., Ўринбоева Г.-“Кузги буғдой ва такрорий экинларнинг ҳосилдорлиги” //Пахтачиликда долзарб масалалар ва уни ривожлантириш истиқболлари. Тошкент. 2009. Б. 127–129.
8 Ўразматов Н.Н. Асосий ва такрорий экинларнинг тупроқдаги қолдиқлари ҳамда уларнинг таркибидаги азот миқдори. // “Ғўза селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологияларининг долзарб муаммолари ҳамда уни ривожлантириш истиқболлари” мавзуидаги Республика илмий-амалий конференция материаллари тўплами. (2017 йил.20 декабрь) Тошкент. Б.281-283.
9 Избасаров Б. Алмашлаб экишни тупроқнинг агрокимёвий хусусиятларига таъсири. //Агро илм. 2016. №5 [43].Б. 66.
10 Избасаров Б. Такрорий экинлар ва ғўзага қўлланилган ўғит меъёрларининг тупроқ ҳажм массасига таъсири. //Агро илм. 2016. №4 [42]. Б. 15-16.
11 Избасаров Б.Э. Ғўза ва унга издош экинлардан юқори ҳосил етиштириш ҳамда тупроқ унумдорлигини ошириш тадбирлари (Жиззах чўли шароитида). Автореферат дисс. қ.х.ф.д. Тошкент. 2016. Б. 25.
В ожидании