155

Ушбу мақолада 2016 йилда экилган коллекцион кўчатзордаги беда намуналари ўсимликларининг бўйи билан кўк масса ҳосилдорлиги ҳамда тизмаларнинг айрим қимматли хўжалик белгилари (ўсимликлар бўйи, баргдорлиги, протеин моддасинининг миқдори ва пичан ҳосилдорлиги) бўйича маълумотлар келтирилган. Коллекцион кўчатзорида биринчи йилнинг иккинчи ўримида ўсимликлар гуллаш бошланиши пайтида қуйидаги намуналар: к-391, к-920, к-1273, к-1766, к-3069, к-6196, к-6319, к-6351, к-6378, к-6438, к-6480, к-7398; к-6761, к-6913, к-7148, к-7179 ва к-7214 энг баланд, яъни ўсимликлар баландлиги бўйича 80 см дан 89 см гача бўлганида андоза кўк беданинг Тошкент-1 навида 64-88 см бўлган. Уч ўримдаги кўк масса йиғиндиси бўйича 193 г/ў дан 394 г/ў гача аниқланди ёки андоза навига нисбатан 8,3-31,5% га кўп бўлган. 2016 йилдаги нав синаш кўчатзоридаги иккинчи ўримида тизмалар ўсимликлар бўйи андоза навидан 2-5 см га паст бўлган, лекин баргдорлиги бўйича С-3327 тизманинг ўсимликларида 2,95% га ортиқ бўлган. С-3001, С-3148 ва С-3151 тизмалари ўсимликларининг баргдорлиги андоза ўсимликларидан 0,6-2,3% га ортиқ бўлган. Пичан таркибидаги протеин моддасининг миқдори ўрганилган тизмаларнинг ҳаммасида андозага нисбатан 0,10-0,86% га ортиқ бўлган. Уч ўримдаги пичан ҳосили бўйича энг юқори кўрсаткич С-3148 тизмада– 107,5 г/ў бўлган, андоза ҳосили эса 85,6 г/ў бўлганлиги аниқланган, яъни 25,5% га ошган. С-2846, С-3001, С-3152 тизмалардаги пичан ҳосили андозага нисбатан 6,6-11,5% га ортиқ бўлган. Оқсилнинг миқдорий солмоғи таҳлил натижаларига кўра, С-3131, С-3036 ва С-3247 тизмалари пичанида оқсил тегишлича 21,4%, 22,0% ва 19,8% бўлган, андоза Тошкент-1 навида эса 17,0-18,7% бўлган.

  • Ссылка в интернете
  • DOI
  • Дата создание в систему UzSCI 05-01-2023
  • Количество прочтений 155
  • Дата публикации 10-08-2022
  • Язык статьиO'zbek
  • Страницы32-37
Русский

В статье приводятся результаты исследований по высоте растений и урожаю зеленой массы у образцов люцерны в коллекционном питомнике, а также по некоторым хозяйственно-ценным (высота и облиственность растений, содержание протеина, урожай сена) признакам линий посева 2016 года. В коллекционном питомнике в начале цветения растений во втором укосе первого года жизни (2016 г.) наиболее высокорослыми были образцы: к-391, к-920, к-1273, к-1766, к-3069, к-6196, к-6319, к-6351, к-6378, к-6438, к-6480, к-7398; к-6761, к-6913, к-7148, к-7179 и к-7214, имевшие высоту растений от 80 см до 89 см при 64-88 см у стандартного сорта люцерны посевной Ташкентская-1. Наибольшие урожаи зеленой массы в сумме за три укоса были у образцов люцерны: к-2, к- 44, к- 400, к-920, к-1167, к-1202, к-1208, к-1273, к-1766, к-2633, к-3059, к-3091, к-2838, к-4630, к-5903, к-6398, к-6438 и к-7109, у которых урожаи зеленой массы составили от 193 до
360 г/р., что на 8,3-31,5% больше, по сравнению со стандартным сортом. По высоте растений во втором укосе все испытываемые в питомнике сортоиспытания 2016 года линии были менее рослыми по сравнению со стандартными на 2-5 см, а по облиственности растения линии С-3327 превышали стандарт на 5,9%. У линий С-3001, С-3148 и С-3151 облиственность была на 0,6-2,3% выше растений стандарта. Содержание переваримого протеина в сене у всех изучаемых линий было на 0,10-0,86% выше по сравнению со стандартным сортом. Урожай сена в сумме за три укоса у линии С-3148 был наивысшим - 107,5 г/р при урожае стандарта 85,6 г/р., то есть превышение было на 25,5%. У линий С-2846, С-3001, С-3152 и С-3327
урожай сена был на 6,6-11,5% больше, чем у стандарта. Согласно данным анализов по определению количественного содержания белка у линий люцерны С-3131, С-3036 и С-3247 в сене было соответственно 21,4%, 22,0% и 19,8% белка, а у стандартного сорта Ташкент-ская-1 - 17,0-18,7%.

Ўзбек

Ушбу мақолада 2016 йилда экилган коллекцион кўчатзордаги беда намуналари ўсимликларининг бўйи билан кўк масса ҳосилдорлиги ҳамда тизмаларнинг айрим қимматли хўжалик белгилари (ўсимликлар бўйи, баргдорлиги, протеин моддасинининг миқдори ва пичан ҳосилдорлиги) бўйича маълумотлар келтирилган. Коллекцион кўчатзорида биринчи йилнинг иккинчи ўримида ўсимликлар гуллаш бошланиши пайтида қуйидаги намуналар: к-391, к-920, к-1273, к-1766, к-3069, к-6196, к-6319, к-6351, к-6378, к-6438, к-6480, к-7398; к-6761, к-6913, к-7148, к-7179 ва к-7214 энг баланд, яъни ўсимликлар баландлиги бўйича 80 см дан 89 см гача бўлганида андоза кўк беданинг Тошкент-1 навида 64-88 см бўлган. Уч ўримдаги кўк масса йиғиндиси бўйича 193 г/ў дан 394 г/ў гача аниқланди ёки андоза навига нисбатан 8,3-31,5% га кўп бўлган. 2016 йилдаги нав синаш кўчатзоридаги иккинчи ўримида тизмалар ўсимликлар бўйи андоза навидан 2-5 см га паст бўлган, лекин баргдорлиги бўйича С-3327 тизманинг ўсимликларида 2,95% га ортиқ бўлган. С-3001, С-3148 ва С-3151 тизмалари ўсимликларининг баргдорлиги андоза ўсимликларидан 0,6-2,3% га ортиқ бўлган. Пичан таркибидаги протеин моддасининг миқдори ўрганилган тизмаларнинг ҳаммасида андозага нисбатан 0,10-0,86% га ортиқ бўлган. Уч ўримдаги пичан ҳосили бўйича энг юқори кўрсаткич С-3148 тизмада– 107,5 г/ў бўлган, андоза ҳосили эса 85,6 г/ў бўлганлиги аниқланган, яъни 25,5% га ошган. С-2846, С-3001, С-3152 тизмалардаги пичан ҳосили андозага нисбатан 6,6-11,5% га ортиқ бўлган. Оқсилнинг миқдорий солмоғи таҳлил натижаларига кўра, С-3131, С-3036 ва С-3247 тизмалари пичанида оқсил тегишлича 21,4%, 22,0% ва 19,8% бўлган, андоза Тошкент-1 навида эса 17,0-18,7% бўлган.

English

The article presents the results of research on plant height and yield of green mass in alfalfa samples in a collection nursery, as well as some economically valuable (height and foliage of plants, protein content, hay yield) signs of sowing lines in 2016. In the collection nursery, at the beginning of flowering of plants in the second mowing of the first year of life (2016), the samples were the tallest: k-391, k-920, k-1273, k-1766, k-3069, k-6196, k-6319, k-6351, k-6378, k-6438, k-6480, k-7398; k-6761, k-6913, k-7148, k-7179 and k-7214 had plant heights from 80cm to 89cm at 64-88 cm in the standard variety of alfalfa seed Tashkent-1. The most significant yields of green mass in total for three mowings were in alfalfa samples: k-2, k- 44, k- 400, k-920, k-1167, k-1202, k-1208, k-1273, k-1766, k-2633, k-3059, k-3091, c-2838, k-4630, k-5903, k-6398, k-6438 and k-7109, whose yields of green mass ranged from 193 to 360 g/ p., which is 8.3-31.5% more than the standard variety. According to the height of plants in the second mowing, all the lines tested in the nursery of the variety testing in 2016 were less tall in comparison with the standard ones by 2-5 cm. In terms of foliage, the plants of the C-3327 line exceeded the standard by 5.9%. Lines C-3001, C-3148 and C-3151 had foliage 0.6-2.3% higher than standard plants. The content of digestible protein in the hay in all the studied lines was 0.10-0.86% higher compared to the standard variety. The hay harvest in total for three mowing at the C-3148 line was the highest - 107.5 g / r with a standard
yield of 85.6 g / r, that is, the excess was 25.5%. In lines C-2846, C-3001, C-3152 and C-3327, the hay yield was 6.6-11.5% higher than the standards. According to the data of analyses to determine the quantitative protein content, alfalfa lines C-3131, C-3036 and C-3247 had 21.4%, 22.0% and 19.8% protein in the hay, respectively, and the standard variety Tashkent-1 - 17,0-18,7 %.

Имя автора Должность Наименование организации
1 SidikKhodjaev R.T. katta ilmiy xodim PSUYeAITI
2 Sabirov A.G. Kichik ilmiy xodim PSUYeAITI
3 Amanturdiev S.B. Katta ilmiy xodim PSUYeAITI
Название ссылки
1 Межгосударственный стандарт ГОСТ 13979.3-68. Метод определения суммарного содержания раство- римых протеинов. Москва, 1968 с. 15-17.
2 Методика селекции многолетних трав. Москва, Печатно-множительная группа ВИК, 1963, c.112.
3 Байгулов Д.П., Егоров А.И., Данилов Н.А. Новый сорт люцерны Аридная. Информационный листок УзНИИ зерна САО ВАСХНИЛ. Ташкент. 1987.
4 Бурнашева М.А. и Гриценко Т.Г. Избирательность оплодотворения при гибридизации географически отдаленных сортов люцерны. «Хлопководство», 1963. №12.
5 Бурнашева М.А., Вопросы селекции и семеноводства люцерны.Ташкент. Издательство «Фан» УзССР. 1977. С.120.
6 Гриценко Т.Г. Продолжительность жизни (долговечность) семян люцерны синей (Medicago sativa L.). В кн.: Многолетние травы. Ташкент-1959: С. 14-25.
7 Епифанова И., Тимошкин О., Лапина М. Селекция люцерны для условий лесостепи Среднего Поволжья // Международный сельскохозяйственный журнал. 2016. № 6 с.53-56.
8 Рашидов Т.Р. и Сыдык-Ходжаев Р.Т. Новый сорт люцерны Ташкентская-2009. Информационный листок о передовом производственном опыте. УзНИИИНТИ, Ташкент. 1991. с.4.
9 Сабиров А.Г., Сидиқходжаев Р.Т., Рашидов Т.Р., Аллакулиев Б.Ж. Коллекцион кўчатзорда экилган беда намуналарининг биринчи йилдаги уруғ ҳосилдорлиги. “Ғўза, беда селекцияси ва уруғчилигини ривожлан- тиришнинг назарий ҳамда амалий асослари” номли Республика илмий-амалий анжумани тўплами. ООО “Мехридарё”, Ташкет-2009:162-164 б.
10 Сыдык-Ходжаев Р.Т.. Сабиров А.Г., Аллакулиев Б.Ж. “Значение генофонда люцерны в селекции новых гибридов и сортов. превосходящих стандарт по ряду хозяйственно-ценных признаков и свойств. Ўзбекистон пахтачилигини ривожлантириш истиқболлари” номли Республика илмий-амалий анжумани материаллари тўплами. Тошкент-2014: С.15-21.
11 Сыдык-Ходжаев Р.Т., Сабиров А.Г. Изучение коллекционных образцов люцерны различного происхож- дения и новых выводимых гибридов. “Қишлоқ хўжалиги экинлари селекцияси ва уруғчлиги соҳасининг ҳозирги ҳолати ва ривожланиш истиқболлари” номли Республика илмий-амалий анжумани илмий материаллари. . Тошкент-2015.С. 37-39.
12 Сабиров А.Г., Сыдык-Ходжаев Р.Т. Урожай семян коллекционных образцов люцерны в Ташкентской области. Актуальные проблемы современной науки. №6. 2019:172-175. Москва.
13 Тормозин М. А., Зырянцева А. А. Изучение коллекции люцерны в условиях Среднего Урала по основным хозяйственно ценным признакам. Достижения науки и техники АПК. Т. 34. № 8 с.56-59.
14 Юсупов Б.Ю. Проблемы селекции и семеноводства люцерны в низовьях Амударьи. Автореферат дисс. д.с.х.н.: 1995. с.40.
В ожидании