Халқимизнинг фалсафий ва эстетик дунёқарашининг бадиий асарлардаги ифодасини тадқиқ этиш қатор фанларнинг тараққиётига самарали таъсир кўрсатиш билан бир қаторда адабиётшунослик ва диншунослик фанлари ривожида ҳам маълум аҳамиятга эга бўлган омиллардан саналади. Шу маънода, бундай асарларни атрофлича ва холис тадқиқ этиш истиқлол даври адабиётшунослиги ва манбашунослигининг долзарб вазифаларидан бири бўлиб қолмоқда. Мақолада тахаллуси Афзалий бўлган муаллиф томонидан фиқҳ масалаларига бағишлаб ёзилган «Мажмаъу-л-масоил» асари манбалари ва фиқҳ масалаларининг назмий талқини тадқиқ қилинган. «Мажмаъу-л-масоил» асарининг ҳошияларида фиқҳ масалалари иқтибос тарзида келтирилган. Шу иқтибослар олинган асарлар «Мажмаъу-л-масоил»нинг манбалари ҳисобланади. Бу масалаларга Афзалий туркий тилда назм йўли билан шарҳлар ёзган. Араб тилидаги иқтибосларнинг аксарияти Қуръони карим, ҳадислар, шариат аҳкомлари, шунингдек ислом ақида ва асосларига бағишланган «Ҳайрату-л-фуқаҳо», «Шарҳ-и авродийя», «Мухтасар-и виқоя», «Ал-Муҳит», «Ҳидоя», «Канзу-л-ибод», «Фатовоту-л-амния», «Солат-и Масъудий», «Фавойид», «Мухтору-л-фатово», «Фавойид-и мухтасар», «Маснавий-и маънавий», «Арбаъин», «Қозихон», «Дажизий» ҳамда «Хулоса» асарларидан олинган.
Халқимизнинг фалсафий ва эстетик дунёқарашининг бадиий асарлардаги ифодасини тадқиқ этиш қатор фанларнинг тараққиётига самарали таъсир кўрсатиш билан бир қаторда адабиётшунослик ва диншунослик фанлари ривожида ҳам маълум аҳамиятга эга бўлган омиллардан саналади. Шу маънода, бундай асарларни атрофлича ва холис тадқиқ этиш истиқлол даври адабиётшунослиги ва манбашунослигининг долзарб вазифаларидан бири бўлиб қолмоқда. Мақолада тахаллуси Афзалий бўлган муаллиф томонидан фиқҳ масалаларига бағишлаб ёзилган «Мажмаъу-л-масоил» асари манбалари ва фиқҳ масалаларининг назмий талқини тадқиқ қилинган. «Мажмаъу-л-масоил» асарининг ҳошияларида фиқҳ масалалари иқтибос тарзида келтирилган. Шу иқтибослар олинган асарлар «Мажмаъу-л-масоил»нинг манбалари ҳисобланади. Бу масалаларга Афзалий туркий тилда назм йўли билан шарҳлар ёзган. Араб тилидаги иқтибосларнинг аксарияти Қуръони карим, ҳадислар, шариат аҳкомлари, шунингдек ислом ақида ва асосларига бағишланган «Ҳайрату-л-фуқаҳо», «Шарҳ-и авродийя», «Мухтасар-и виқоя», «Ал-Муҳит», «Ҳидоя», «Канзу-л-ибод», «Фатовоту-л-амния», «Солат-и Масъудий», «Фавойид», «Мухтору-л-фатово», «Фавойид-и мухтасар», «Маснавий-и маънавий», «Арбаъин», «Қозихон», «Дажизий» ҳамда «Хулоса» асарларидан олинган.
| № | Имя автора | Должность | Наименование организации |
|---|---|---|---|
| 1 | GULOMOVA H.. | PhD researcher | Alisher Navoi State Literature Museum of the Academy of Scinces of the Republic of Uzbekistan |
| № | Название ссылки |
|---|---|
| 1 | 1. Afzaliy (1700). Majma’u-l-masoyil. Saidbеk Hasanov shaxsiy kutubxonasi. Qo’lyozma. 2. Al-fatava . Retrieved from https://www.noor-book. com-pdf 3. Almasnaviy almanaviy. Retrieved from https:// ar.m.wikipedia.org/wiki/ 4. Asrorova, L. Q. (2018). Alouddin Buxoriy «Hayratul-fuqaho» asarining islom manbashunosligida tutgan o’rni: tarix fanlari bo’yicha falsafa doktori (PhD) nomz... dis. avtorеf. Toshkent: O’XIA. 5. Bеkmirzayеv I. I. (2009). Burhonuddin Mahmud alBuxoriyning «Al-Muhit» asari va uning Movarounnahr qoziligida tutgan o’rni. (Tarix fanlari nomz... dis. Avtorеf.). Toshkent: TIU. 6. Djamal, al-Karshi. (2005). Al-Mulxakat bi-s-surax. (Voxidov Sh.X., Aminov B.B. pеrеvod.). Almati: DaykPrеss. 7. Hasanov, H. (2017). Zahiriddin Muhammad Boburning «Mubayyin» asari – muhim adabiy-diniy manba. Toshkent: Mumtos so‘z. 8. Hasanxoja, Nisoriy. (1993). Muzakkiri ahbob. (Fors tilidan tarj.: Ismoil Bеkjon). Toshkent: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq mеrosi nashriyoti. 9. Hidoya. Retrieved from https://ar.m.wikipedia.org/ wiki/ Hidoya 10. Ibn al-Asir. (2006). Al-Kamil fi-t-tarix. (Pеr., primеch. i kommеnt. P.G. Bulgakova, dopolnеniе, vvеd. i ukazat. Sh.S. Kamoliddina). Tashkent. 11. Ibrohimov, N. (1993). Ibn Battuta va uning O’rta Osiyoga sayohati. Toshkent: Sharq bayozi. 12. Juvaini, Ata-Malik. The History of the WorldConqueror. (J.A. Boyle, Trans.). Press: Manchester University. 13. Kitab xizona . Retrieved from https://www.noor-book. com 14. Muhtarul fatava. Retrieved from https://al-mostafa. info/data/arabic/ depot/gap.php?file=m013684.pdf. 15. Mukhit. Retrieved from https://waqfeya.com/book. php?bid=4994. 16. Muxtasari Kuduriy. Retrieved from https://archive.org/ details/hanafi_ 1_201512 17. Muxtasari Kuduriy. Retrieved from https://www. waqfeya.net/book.php? bid=9368 18. Muxtasorul Viqoya. Retrieved from https://archive.org/ details/Muxtaso rulViqoya 19. O’zbеkiston milliy ensiklopеdiyasi. Retrieved from http://www.ziyouz.com 20. Othman ibn Siraj, ad-din al-Jauzjani. (1863-1864). The Tabaqat-i Nasiri. W. Nassau-Lees & Maulawis Khadim Hosain & Abd al-Hai (Eds.). Calcutta. 21. Rashid, ad-Din. (1952). Sbornik lеtopisеy. T. 1. Kn. 1. (Pеr. L.A. Xеtagurova). Moskva–Leningrad. 22. Rustamiy, S. (2014) Art of word and artistry of arabic proverbs. The Science Advanced Journal. ISSUE 8-2014. 36-40. 23. Sharhi avrod. Retrieved from https://al-mostafa.info/ data/arabic/depot/ gap.php?file=m012409.pdf. 24. Shihobiddin, Muhammad an-Nasaviy. (1999). Sulton Jaloliddin Mangubеrdi hayoti. (Tarjimon: Matyoqubov). Toshkent: O‘zbеkiston – Yozuvchi. 25. Utemish-hadzhi, ibn Mukhammad Mavlana Dosti. (1992). Chingiz-name. Alma-Ata: Gilim. 26. Uzbek tilining izohli lugati. Retrieved from http://n. ziyouz.com/books/ uzbek_tilining_izohli_lugati/ O’zbek%20tilining%20izohli%20lug’ati%20-%20G. pdf |