Мақолада “Тошкент-Термиз” Халқаро М-39 автомагистрал йўли атрофида тарқалган суғориладиган
бўз-ўтлоқи тупроқларнинг мис ва қўрғошин билан ифлосланиши баён этилган. Автомобиллар фаолияти натижасида
мазкур тупроқлар таркибида мис ва қўрғошин миқдори йўлдан 20-30 метр масофагача аста-секин ошиб борган. Ҳар
иккала элементнинг максимал миқдори Оқ-олтин туманининг У.Носир массивидан танлаб олинган 4-далада аниқланди.
Ушбу даланинг автомобил йўлидан 25 метр узоқликда олинган тупроқ намуналарида ялпи мис миқдори 108,0 мг/кг
ни, қўрғошинники эса 96,4 мг/кг ни ташкил этган. Мазкур кўрсаткич миснинг рухсат этилган меъёри (55 мг/кг) дан
1.96 марта, фон кўрсаткичи (38 мг/кг) дан 2,84 марта, қўрғошиннинг рухсат этилган меъёри (1 кг тупроқда 32 мг/кг)
дан 3 марта ва фон кўрсаткичи (1 кг тупроқда 15 мг/кг) дан 6,4 марта зиёддир. Йўлдан 20-30 метр узоқликдан сўнг
ўрганилган далаларда оғир металлар миқдори аста-секин камайиб бориши қайд этилди.
Мақолада “Тошкент-Термиз” Халқаро М-39 автомагистрал йўли атрофида тарқалган суғориладиган
бўз-ўтлоқи тупроқларнинг мис ва қўрғошин билан ифлосланиши баён этилган. Автомобиллар фаолияти натижасида
мазкур тупроқлар таркибида мис ва қўрғошин миқдори йўлдан 20-30 метр масофагача аста-секин ошиб борган. Ҳар
иккала элементнинг максимал миқдори Оқ-олтин туманининг У.Носир массивидан танлаб олинган 4-далада аниқланди.
Ушбу даланинг автомобил йўлидан 25 метр узоқликда олинган тупроқ намуналарида ялпи мис миқдори 108,0 мг/кг
ни, қўрғошинники эса 96,4 мг/кг ни ташкил этган. Мазкур кўрсаткич миснинг рухсат этилган меъёри (55 мг/кг) дан
1.96 марта, фон кўрсаткичи (38 мг/кг) дан 2,84 марта, қўрғошиннинг рухсат этилган меъёри (1 кг тупроқда 32 мг/кг)
дан 3 марта ва фон кўрсаткичи (1 кг тупроқда 15 мг/кг) дан 6,4 марта зиёддир. Йўлдан 20-30 метр узоқликдан сўнг
ўрганилган далаларда оғир металлар миқдори аста-секин камайиб бориши қайд этилди.
В статье рассматривается загрязнение медью и свинцом почв орошаемых лугов, расположенных вокруг
международной автодороги М-39 Ташкент-Термез. В результате деятельности автотранспорта количество меди и
свинца в этих почвах постепенно увеличивалось до 20-30 метров от дороги. Максимальное количество обоих элемен-
тов определено на 4-м поле, отобранном на массиве У. Насыр Ак-Алтынского района. В пробах почвы, отобранных
в 25 метрах от трассы этого месторождения, общее содержание меди составило 108,0 мг/кг, а свинца – 96,4 мг/
кг. Данный показатель в 1,96 раза превышает допустимую норму содержания меди (55 мг/кг), в 2,84 раза – фоновый
показатель (38 мг/кг), в 3 раза – допустимую норму содержания свинца (32 мг/кг на 1 кг почвы) и в 6,4 раза – фоно-
вый показатель (15 мг/кг на 1 кг почвы). На расстоянии 20–30 метров от дороги отмечено постепенное снижение
количества тяжелых металлов на исследуемых полях.
The article describes the contamination of irrigated grassland soils with copper and lead, which are distributed
around the international highway «Tashkent-Termez» M-39. As a result of automobile activity, the content of copper and lead
in these soils gradually increased up to a distance of 20-30 meters from the road. The maximum content of both elements was
determined in field No. 4, selected from the U.Nosir massif of the Ak-Altin district. Total copper content was 108.0 mg/kg and
lead content was 96.4 mg/kg in soil samples taken 25 meters from the highway of this field. This indicator is 1.96 times higher
than the permissible limit of copper (55 mg/kg), 2.84 times higher than the background indicator (38 mg/kg), 3 times higher
than the permissible limit of lead (32 mg/kg per 1 kg of soil) and 6.4 times higher than the background indicator (15 mg/kg per
1 kg of soil). After a distance of 20-30 meters from the road, it was noted that the amount of heavy metals gradually decreases
in the studied fields.
| № | Имя автора | Должность | Наименование организации |
|---|---|---|---|
| 1 | Xoliqulov S.T. | қ.х.ф.д., профессор | Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети |
| 2 | Bobobekov I.N. | қ.х.ф.н., доцент | Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети |
| 3 | Ne'matov X.M. | таянч докторант | Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети |
| № | Название ссылки |
|---|---|
| 1 | 1. Latrill C. Phisical speciation of trace metals in Fe-Mn concretions from a rendzic lithosol developed on Sinemurian limestone (France) / C. Latrill, F. Elsass, F. van Oort, L. Denaix // Geoderma. 2001. Vol. 100. рр. 127-146.). |
| 2 | 2. Timofeeva Ya.O., Golov V.I. Eurasian Soil Science, 2007, Vol. 40, no. 12, pp. 1308–1315. |
| 3 | 3. Timofeeva Ya.O. Geochemistry International, 2008, Vol. 46, no 3, pp. 293-301 |
| 4 | 4.Dolan L.M.J., Van Bohemen H., Whelan P., Akbar K.F., O’malley V., O’leary G., Keizer P.J. Towards the sustainable development of modern road ecosystem. In: DAVENPORT J., DAVENPORT J.L. (eds). The Ecology of Transportation: Managing Mobility for the Environment. Springer Netherlands, 20 06. pp. 275–331 |
| 5 | 5.Guan, Z.-H., Li, X. G., & Wang, L. (2018). Heavy metal enrichment in roadside soils in the eastern Tibetan Plateau. Environmental Science and Pollution Research, 25(8), 7625-7637. https://doi. org/10.1007/s11356-017-1094-8 |
| 6 | 6.Guo, K., Yan, L., He, Y., Li, H., Lam, S. S., Peng, W., Sonne, C. (2023). Phytoremediation as a potential technique for vehicle hazardous pollutants around highways. Environmental Pollution, 322, 121130. https://doi.org/10.1016/j. envpol.2023.121130 |
| 7 | 7.Akbar, F. K., Hale, H. G. W., Headley, D. A., & Athar, M. (2006). Heavy metal contamination of roadside soils of Northern England. Soil and Water Research, 1(4), 158–163. https://doi.org/10.17221/6517-SWR |
| 8 | 8.Zhang, F., Yan, X., Zeng, C., Zhang, M., Shrestha, S., Devkota, L. P., & Yao, T. (2012). Influence of traffic activity on heavy metal concentrations of roadside farmland soil in mountainous areas. International Journal of Environmental Research and Public Health, 9(5), 1715-1731. https://doi. org/1 0.3390/ijerph9051715 |
| 9 | 9.Abduraximov M.K., Abduhakimova N. G’o’za agrosenozida tuproqning og’ir metallar bilan ifloslanishi va uning ekologik muhitiga ta’sirini baholash.// “O‘zbekistonda ilm-fanning rivojlanish istiqbollari” xalqaro ilmiy-amaliy anjumani. 2022 yil 30 noyabr | scientists.uz. -B. 307-312. |
| 10 | 10.Abduraximov M.K., Abduhakimova N. Og’ir metallarning tuproqdagi oziq moddalar miqdoriga ta’siri. International scientific journal “Interpretation and researches” № 10. 2023. - B. 134-138. |
| 11 | 11. Bobobekov I.. M-39 magistral avtomobil yo‘li atrofidagi o‘tloqi-bo‘z tuproqlarda harakatchan og‘ir metallar miqdori // Agro kimyo himoya va o‘simliklar karanti № 2. 2024. B.161-163 |
| 12 | 12.Kholikulov Sh. T., Halil Erdem., Bobobekov I.N Saniye Demir., Cabir Gağrı Gence.. Assessment of the levels of heavy metal pollution in roadside soils of Termiz – Taskent, Uzbekistan.//Journal of Ecological Engineering, 2025, 26(3). P. 283–295 https://doi.org/10.12911/22998993/199700 |