24

Mazkur maqolada o‘zbek hududiy matbuotining tarixiy taraqqiyoti jadidchilik davridan boshlab hozirgi raqamli transformatsiya bosqichigacha izchil tadqiq etilgan. Hududiy matbuot jamiyatning ijtimoiy-siyosiy hayotida alohida o‘rin egallaydi, chunki u mahalliy aholi manfaatlarini ifoda etish, dolzarb muammolarni yoritish va davlat organlari bilan fuqarolar o‘rtasida samarali kommunikatsiya o‘rnatishda muhim vosita hisoblanadi. Maqolada hududiy matbuot tarixiy taraqqiyotining to‘rt bosqichi — jadidchilik davri, sovet davri, mustaqillik davri va zamonaviy raqamli transformatsiya davri alohida tahlil qilinadi. Jadidchilik davrida matbuot milliy uyg‘onish jarayonining mafkuraviy quroli sifatida xizmat qilgan bo‘lsa, sovet davrida u mafkuraviy nazorat va senzura ostida faoliyat yuritgan. Mustaqillik yillarida matbuot erkinligi ta’minlanib, demokratik qadriyatlar, milliy mafkura va ma’naviy-ma’rifiy yangilanishni yoritishda muhim rol o‘ynagan. XXI asrda internet jurnalistikasi va ijtimoiy tarmoqlarning keng yoyilishi natijasida hududiy matbuot tezkorlik, interfaollik va multimedia imkoniyatlari bilan boyigan, fuqarolik jamiyatining rivojlanishiga xizmat qiluvchi kuchli kommunikativ tizimga aylangan. Tadqiqot natijalari hududiy matbuotning funksional xususiyatlari — mahalliy axborotni yetkazish, jamoatchilik fikrini shakllantirish, madaniy-ma’rifiy qadriyatlarni targ‘ib qilish, davlat va jamiyat o‘rtasida axborot almashuvini ta’minlash — jurnalistika nazariyasi va amaliyoti uchun dolzarb ahamiyatga ega ekanini ko‘rsatdi. Shu bois hududiy matbuot tarixini o‘rganish nafaqat o‘tgan davrlarni tahlil qilish, balki bugungi globallashuv va raqamli transformatsiya sharoitida mahalliy kommunikatsiya tizimlarini chuqurroq anglash imkonini beradi.

  • Количество прочтений 24
  • Дата публикации 20-10-2025
  • Язык статьиO'zbek
  • Страницы216-231
English

This article explores the historical development of Uzbekistan’s regional press, tracing its evolution from the era of Jadidism to the contemporary stage of digital transformation. Regional newspapers and journals have played a crucial role in the socio-political life of society, as they represent the interests of local communities, address pressing social issues, and serve as an effective channel of communication between citizens and state institutions. The study identifies four main stages in the development of the regional press: the Jadid period, the Soviet period, the independence period, and the current era of digital transformation. During the Jadid era, the press functioned as an ideological tool of national awakening and enlightenment. In contrast, under the Soviet system, journalism was tightly controlled and primarily served as an instrument of propaganda. With the advent of independence, media freedom expanded, enabling the press to promote democratic values, national ideology, and cultural renewal. In the twenty-first century, the emergence of internet journalism and the rapid spread of social media have fundamentally reshaped regional journalism, providing immediacy, interactivity, and multimedia opportunities. The findings of the study highlight the functional features of regional media — delivering local news, shaping public opinion, promoting cultural and educational values, and ensuring dialogue between society and the state — as highly significant for both media theory and practice. The research emphasizes that the regional press should be studied not only as part of historical development but also as a relevant phenomenon of modern communication systems. This dual perspective makes it possible to understand the role of regional journalism in the age of globalization and digital transformation, where it functions as both an information source and a platform for democratic participation.

Ўзбек

Mazkur maqolada o‘zbek hududiy matbuotining tarixiy taraqqiyoti jadidchilik davridan boshlab hozirgi raqamli transformatsiya bosqichigacha izchil tadqiq etilgan. Hududiy matbuot jamiyatning ijtimoiy-siyosiy hayotida alohida o‘rin egallaydi, chunki u mahalliy aholi manfaatlarini ifoda etish, dolzarb muammolarni yoritish va davlat organlari bilan fuqarolar o‘rtasida samarali kommunikatsiya o‘rnatishda muhim vosita hisoblanadi. Maqolada hududiy matbuot tarixiy taraqqiyotining to‘rt bosqichi — jadidchilik davri, sovet davri, mustaqillik davri va zamonaviy raqamli transformatsiya davri alohida tahlil qilinadi. Jadidchilik davrida matbuot milliy uyg‘onish jarayonining mafkuraviy quroli sifatida xizmat qilgan bo‘lsa, sovet davrida u mafkuraviy nazorat va senzura ostida faoliyat yuritgan. Mustaqillik yillarida matbuot erkinligi ta’minlanib, demokratik qadriyatlar, milliy mafkura va ma’naviy-ma’rifiy yangilanishni yoritishda muhim rol o‘ynagan. XXI asrda internet jurnalistikasi va ijtimoiy tarmoqlarning keng yoyilishi natijasida hududiy matbuot tezkorlik, interfaollik va multimedia imkoniyatlari bilan boyigan, fuqarolik jamiyatining rivojlanishiga xizmat qiluvchi kuchli kommunikativ tizimga aylangan. Tadqiqot natijalari hududiy matbuotning funksional xususiyatlari — mahalliy axborotni yetkazish, jamoatchilik fikrini shakllantirish, madaniy-ma’rifiy qadriyatlarni targ‘ib qilish, davlat va jamiyat o‘rtasida axborot almashuvini ta’minlash — jurnalistika nazariyasi va amaliyoti uchun dolzarb ahamiyatga ega ekanini ko‘rsatdi. Shu bois hududiy matbuot tarixini o‘rganish nafaqat o‘tgan davrlarni tahlil qilish, balki bugungi globallashuv va raqamli transformatsiya sharoitida mahalliy kommunikatsiya tizimlarini chuqurroq anglash imkonini beradi.

Русский

В статье рассматривается историческое развитие региональной прессы Узбекистана начиная с периода джадидизма и заканчивая современным этапом цифровой трансформации. Региональные газеты и журналы занимают особое место в социально-политической жизни общества, так как они выражают интересы местного населения, освещают актуальные проблемы и служат эффективным инструментом коммуникации между государственными органами и гражданами. Автор выделяет четыре ключевых этапа в развитии региональной прессы: джадидский период, советский период, годы независимости и современную цифровую эпоху. В эпоху джадидизма печать стала важным фактором национального пробуждения и просвещения. Советская пресса, напротив, находилась под жёстким идеологическим контролем, выполняя функции пропаганды. После обретения независимости СМИ получили большую свободу и стали отражением демократических ценностей, национальной идеологии и культурно-просветительских процессов. В XXI веке формирование интернет-журналистики и социальных сетей радикально изменило характер региональных медиа, сделав их более оперативными, интерактивными и мультимедийными. Результаты исследования показывают, что функциональные особенности региональной прессы — распространение местной информации, формирование общественного мнения, сохранение культурных ценностей и обеспечение диалога между обществом и властью — имеют важное научное и практическое значение.

Имя автора Должность Наименование организации
1 RAXMATOVA S.. Stajyor-o‘qituvchi Axborot xizmati va jamoatchilik bilan aloqalar kafedrasi O‘zbekiston Davlat Jahon tillari Universiteti
Название ссылки
1 Abduazizova N. A. Turkiston matbuoti tarixi (1870–1917). — Toshkent, 2000. — 238 b.
2 Abduqodirov A. O‘zbekiston matbuoti tarixi. — Toshkent: Universitet, 2008. — 240 b.
3 Boltaboyev H. Jadidchilikning ma’naviy ildizlari // O‘zbekistonning yangi tarixi: konseptual-metodologik muammolar. — Toshkent: Akademiya, 1998. — 320 b.
4 Jadidizm. O‘zbek sovet ensiklopediyasi. 4-jild. — Toshkent: O‘zbek sovet ensiklopediyasi bosh redaksiyasi, 1973. — 576 b.
5 Karimova N. Internet jurnalistikasi asoslari. — Toshkent: Universitet, 2012. — 176 b.
6 Hodjayeva S. Hududiy OAV faoliyatining ijtimoiy ahamiyati // Jurnalistika va kommunikatsiya. — 2020. — № 3. — 128 b.
7 Xudoyberdiyeva D. Hududiy matbuot va uning rivojlanish tendensiyalari. — Toshkent: O‘zbekiston, 2015. — 160 b.
8 Xudoyberdiyeva M. O‘zbek tili va matbuot. — Toshkent: Ma’naviyat, 2005. — 192 b.
9 Хоруженко И. История советской печати (1917–1991 гг.). — М.: Мысль, 1991. — 384 с.
10 Ochilov A. XX asr o‘zbek matbuoti. — Toshkent: Fan, 2010. — 224 b.
11 O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi. “Turon (gazeta, Yangi Buxoro)” maqolasi // Uzpedia.uz. — 2025. — URL: https://uzpedia.uz (murojaat sanasi 14.01.2025).
12 O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonun hujjatlari to‘plami. — 1997. — № 12. — 96 b.
13 Pavlik J., McIntosh S. Converging Media: A New Introduction to Mass Communication. — 4th ed. — New York: Oxford University Press, 2020. — 512 p.
14 Политическая история СССР. — М.: Наука, 1988. — 447 с.
15 Qo‘chqorov A. O‘zbek matbuoti va zamon. — Toshkent: Fan, 2001. — 190 b.
16 Qodirov M. O‘zbek matbuoti tarixi. — Toshkent: Universitet, 2019. — 210 b.
17 Qosimov B. Milliy uyg‘onish: jasorat, ma’rifat, fidoyilik. — Toshkent: Ma’naviyat, 2002. — 224 b.
18 Qosimov B. Milliy uyg‘onish va matbuot. — Toshkent: Sharq, 1999. — 180 b.
19 Qosimov B. Milliy uyg‘onish: jadidchilik va matbuot. — Toshkent: Sharq, 2003. — 200 b.
20 Qosimov B. O‘zbekiston matbuoti tarixi. — Toshkent: O‘zbekiston, 2019. — 280 b.
21 Sharipov R. Turkistonda milliy matbuotning shakllanishi va jadidchilik. — Toshkent: Fan, 1997. — 180 b.
22 To‘laganova M. Zamonaviy jurnalistika asoslari. — Toshkent: Ma’naviyat, 2008. — 284 b.
23 To‘laganova M. Zamonaviy jurnalistika asoslari. — 2021. — 320 b.
24 G‘ulomov A. O‘zbek matbuoti tarixi. — Toshkent: Universitet, 2010. — 256 b.
25 Cho‘lpon. Turkistonda matbuot (nashrga tayyorlovchi T. Tog‘ayev) // Jamiyat va boshqaruv. — 1998. — № 2. — 160 b.
В ожидании