10

Мазкур мақолада психологик фаровонликка экзистенциал-гуманистик ёндашув, одамларнинг меҳнат унумдорлигини ошириш, жамиятдаги ижтимоий зўриқишни камайтириш, таълим ислоҳотларини муваффақиятли амалга ошириш ва Ўзбекистонда малакали мутахассисларни тайёрлаш омили сифатида таҳлил қилинади. Назарий ёндашувларни таҳлил қилишнинг долзарблиги, мактаб ўқувчилари, олий ўқув юртлари талабалари ва педагогларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга қаратилган самарали стратегиялар ва дастурларни ишлаб чиқиш асосида муҳимлиги билан асосланган. Мақолада Карл Рожерс, Абраҳам Маслоу, Норман Брэдбурн, Э. Динер, Р.М. Шамионов, Л.В. Куликов, Н.В. Усова, О.С. Ширяева, Я.И. Павлоцкая, К. Рифф ва бошқаларнинг психологик фаровонлик ҳақидаги қарашлари кўриб чиқилган. Муаллифнинг фикрига кўра, психологик фаровонликнинг энг ривожланган концепцияси К. Риффнинг назарий позицияси бўлиб, унда психологик фаровонликнинг қуйидаги компонентлари ажратиб кўрсатилган: 1) ички гармония (ўзини қабул қилиш), 2) бошқа одамлар билан ижобий муносабатлар, 3) мустақиллик, 4) вазиятлар устидан назорат, 5) ҳаётда мақсадга эга бўлиш, 6) шахсий ўсиш. Хулоса қилиб айтганда, мактаб ўқувчилари ва олий ўқув юртлари талабаларининг ушбу компонентларини ривожлантиришга алоҳида эътибор бериш лозим. Шу шарт асосида олий ва ўрта махсус таълим муассасалари ҳамда мактаблар нафақат билим бериш манбаи бўлиб қолмасдан, балки соғлом шахсни қўллабқувватлаш ва ривожлантириш марказларига айланиши мумкин, бу эса барқарор ва самарали жамият шаклланишининг асоси бўлиши ҳақида хулоса қилинди.

  • Ссылка в интернете
  • DOI
  • Дата создание в систему UzSCI 15-12-2025
  • Количество прочтений 10
  • Дата публикации 29-06-2024
  • Язык статьиO'zbek
  • Страницы12-16
Ўзбек

Мазкур мақолада психологик фаровонликка экзистенциал-гуманистик ёндашув, одамларнинг меҳнат унумдорлигини ошириш, жамиятдаги ижтимоий зўриқишни камайтириш, таълим ислоҳотларини муваффақиятли амалга ошириш ва Ўзбекистонда малакали мутахассисларни тайёрлаш омили сифатида таҳлил қилинади. Назарий ёндашувларни таҳлил қилишнинг долзарблиги, мактаб ўқувчилари, олий ўқув юртлари талабалари ва педагогларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга қаратилган самарали стратегиялар ва дастурларни ишлаб чиқиш асосида муҳимлиги билан асосланган. Мақолада Карл Рожерс, Абраҳам Маслоу, Норман Брэдбурн, Э. Динер, Р.М. Шамионов, Л.В. Куликов, Н.В. Усова, О.С. Ширяева, Я.И. Павлоцкая, К. Рифф ва бошқаларнинг психологик фаровонлик ҳақидаги қарашлари кўриб чиқилган. Муаллифнинг фикрига кўра, психологик фаровонликнинг энг ривожланган концепцияси К. Риффнинг назарий позицияси бўлиб, унда психологик фаровонликнинг қуйидаги компонентлари ажратиб кўрсатилган: 1) ички гармония (ўзини қабул қилиш), 2) бошқа одамлар билан ижобий муносабатлар, 3) мустақиллик, 4) вазиятлар устидан назорат, 5) ҳаётда мақсадга эга бўлиш, 6) шахсий ўсиш. Хулоса қилиб айтганда, мактаб ўқувчилари ва олий ўқув юртлари талабаларининг ушбу компонентларини ривожлантиришга алоҳида эътибор бериш лозим. Шу шарт асосида олий ва ўрта махсус таълим муассасалари ҳамда мактаблар нафақат билим бериш манбаи бўлиб қолмасдан, балки соғлом шахсни қўллабқувватлаш ва ривожлантириш марказларига айланиши мумкин, бу эса барқарор ва самарали жамият шаклланишининг асоси бўлиши ҳақида хулоса қилинди.

English

This article presents an analysis of the existential-humanistic approach to psychological well-being as a factor that enhances work capacity, labor productivity, reduces social tension in society, and contributes to the successful implementation of educational reforms and the training of qualified specialists in Uzbekistan. The relevance of analyzing theoretical approaches is justified by the significance of developing effective strategies and programs aimed at improving the quality of life of school students, university students, and educators. The article reviews perspectives on psychological well-being from scholars such as Carl Rogers, Abraham Maslow, N.Bradburn, E. Diener, R.M. Shamionov, L.V. Kulikova, N.V. Usova, O.S. Shiryaeva, Y.I. Pavlotskaya, K. Riff, and others. The author believes that the most developed concept of psychological well-being is the theoretical position of K. Riff, which identifies components of psychological well-being as 1) inner harmony (self-acceptance), 2) positive relationships with others, 3) independence, 4) control over circumstances, 5) having a purpose in life, and 6) personal growth. It is concluded that special attention needs to be paid to the development of these components among school and university students. Under these conditions, higher, secondaryspecialized educational institutions, and schools can become not only sources of knowledge transfer but also centers for the support and development of a healthy personality, which forms the basis for creating a stable and productive society.

Имя автора Должность Наименование организации
1 Abduqodirova L.Y. psixolog Ферганский государственный университет
Название ссылки
1 1. Указ Президента Республики Узбекистан «О мерах по кардинальному совершенствованию системы государственной поддержки лиц с инвалидностью» от 1 декабря 2017 года № УП-5270. http://lex.uz/docs/3436196.
2 2. Указ Президента Республики Узбекистан «О стратегии развития Нового Узбекистана на 2022-2026 годы» № УП-60 от 28 января 2022 года. https://lex.uz/ru/docs/5841077
3 3. Постановление Президента Республики Узбекистан «О мерах по внедрению новой системы государственной поддержки детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей» № ПП-5216 09.08.2021 г. https://lex.uz/docs/5569701
4 4. Постановление Президента Республики Узбекистан «О дополнительных мерах по всесторонней поддержке лиц с инвалидностью, оказанию содействия их занятости и дальнейшему повышению социальной активности» № ПП-57 от 21 декабря 2021 года. https://lex.uz/docs/5789986
5 5. Анцыферова, Л.И. Психология самоактуализирующейся личности в работах А. Маслоу [Текст] / Л.И. Анцыферова // Вопросы психологии. – 1973. – № 4. – С. 173–180
6 6. Бьюдженталь, Дж. Искусство психотерапевта [Текст] / Дж. Бьюдженталь. – СПб.: Питер, 2001. – 304 с.
7 7. Дружинин, В.Н. Варианты жизни. Очерки экзистенциальной психологии [Текст] / В.Н. Дружинин. – М.: «Питер», 2010. – 155 с.
8 8. Жуковская, Л.В. Психологическое благополучие и родительские установки женщин [Текст]: автореферат диссертации на соискание учѐной степени – 147 – кандидата психологических наук / Л.В. Жуковская. – СПб., 2011. – 18 с.
9 9. Куликов, Л.В. Детерминанты удовлетворѐнности жизнью [Текст] / Л.В. Ку-ликов // Общество и политика / Ред. В.Ю. Большаков. – СПб., Изд-во С.-Петербургского ун-та, 2000. – С. 476–510.
10 10. Маслоу, А. Самоактуализация [Текст] / А. Маслоу // Психология личности. Тексты / под ред. Ю.Б. Гиппенрейтер, А.А. Пузырея. – М., 1982. – С. 108–118.
11 11. Мэй, Р. Экзистенциальная психология [Текст] / Р. Мэй. – М.: Апрель Пресс & ЭКСМО-Пресс, 2001. – 149 с.
12 12. Павлоцкая, Я. И. Психологическое благополучие и социально-психологические характеристики личности: монография / Я. И. Павлоцкая; Волгоградский институт управления – филиал ФГБОУ ВО РАНХиГС. – Волгоград: Издательство Волгоградского института управления – филиала РАНХиГС, 2016. – 168 с. – С.
13 13. Роджерс, К. Клиентоцентрированная терапия. Пер. с англ. [Текст] / К. Роджерс. – М.: «Рефлбук», К.: «Ваклер» 1997. 320 с.
14 14. Соколова, М.В. Шкала субъективного благополучия [Текст] / М.В. Соколова. – Ярославль, 1996. – 84 с.
15 15. Усова, Н.В. Структура и социально-психологические факторы субъектив-ного благополучия личности в условиях миграции [Текст]: автореф. дис. … канд. психол. н. / Н.В. Усова. – Саратов, 2012. – 24 с.
16 16. Франкл, В. Психотерапия на практике [Текст] / В. Франкл. – СПб.: Речь, 2000. – 256 с.
17 17. Франкл, В. Теория и терапия неврозов: Введение в логотерапию и экзистен-циальный анализ [Текст] / В. Франкл. – СПб.: Речь, 2001. – 234 с.
18 18. Шамионов, Р.М. Субъективное благополучие и ценностно-смысловые обра-зования личности в профессиональной сфере [Текст] / Р.М. Шамионов // Известия Саратовского ун-та, 2006. – Т. 6. – С. 104–109.
19 19. Ширяева, О.С. Психологическое благополучие личности в экстремальных условиях жизнедеятельности [Текст]: автореферат диссертации на соиска-ние ученой степени кандидата психологических наук / О.С. Ширяева. – Ха-баровск – 2008. – 21 с.
20 20. Bradburn, N. The Structure of Psychological Well-Being. Chicago: Aldine Pub. Co., 1969. 320 p.
21 21. Diener, E. Subjective well-being // Psychological Bulletin. 1984. № 95. P. 542–575.
22 22. Erkinovna, M. D. (2020). Ways and methods of resolving pedagogical conflicts between teachers and students in a modern school. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 8(12).
23 23. Erkinovna, Mirzabdullaeva Dilkhumor. "Ways and methods of resolving pedagogical conflicts between teachers and students in a modern school." European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol 8.12 (2020).
24 24. Journal of Personality and Social Psychology. 1995. Vol. 69. P. 719–727.
25 25. Ryff, C.D. Psychological well-being in adult life // Current Directions in Psychological Science. 1995. Vol. 4. P. 99– 104
26 26. Ryff, C.D., Keyes, C.L.M. The structure of psychological well-being revisited /
27 27. Schuur, V., Wijbrandt, H., Kruijtbosch, М. Measuring subjective well-being: Unfolding the Bradburn affect balance scale // Social Indicators Research, 1995. No. 36 (1). P. 49–74
28 28. Topvoldievna, Mirzajonova Eleonora, and Laura Yulbarsovna. "Actuality of psychological support in work with children from the risk group." ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal 12.6 (2022): 51- 56.
29 29. Topvoldievna, M. E., & Yulbarsovna, L. (2022). Actuality of psychological support in work with children from the risk group. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 12(6), 51-56.
В ожидании