140

Тажрибаларда  газ-суюқлик  хроматографияси  ва  хромато-масс-
спектрометрия методидан фойдаланилди. Мускат мавраги  ўсимлигининг  эфир мойлари 
таркибида  баргларида  11,  тўпгулларида  25,  гулларида  21  ва  косачабаргларида  19  та 
компонент  мавжудлиги  ва  уларнинг  энг  асосийлари  линалоол  (баргларида-38%,  тўпгул-
ларида-19-44%, гулларида-27% ва косачабаргларида-18-32%) ва линалилацетат (баргларида-
3.6%,  тўпгулларида-34.0-28.0%,  гулларида-37.0%  ва  косачабаргларида-40.0%)  эканлиги 
аниқланди.  Линалоолнинг  энг  кўп миқдори  (34%)  ўсимликнинг  гуллаш  фазасида  аниқла-
ниб, уруғларнинг тўлиқ етилиши фазасида 20% гача камайиши кузатилди. Ушбу фазалар 
давомида линалилацетат миқдори эса (25% дан 47% гача) ортиб борганлиги кузатилди. 

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system07-12-2020
  • Read count121
  • Date of publication07-12-2020
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages56-66
Ўзбек

Тажрибаларда  газ-суюқлик  хроматографияси  ва  хромато-масс-
спектрометрия методидан фойдаланилди. Мускат мавраги  ўсимлигининг  эфир мойлари 
таркибида  баргларида  11,  тўпгулларида  25,  гулларида  21  ва  косачабаргларида  19  та 
компонент  мавжудлиги  ва  уларнинг  энг  асосийлари  линалоол  (баргларида-38%,  тўпгул-
ларида-19-44%, гулларида-27% ва косачабаргларида-18-32%) ва линалилацетат (баргларида-
3.6%,  тўпгулларида-34.0-28.0%,  гулларида-37.0%  ва  косачабаргларида-40.0%)  эканлиги 
аниқланди.  Линалоолнинг  энг  кўп миқдори  (34%)  ўсимликнинг  гуллаш  фазасида  аниқла-
ниб, уруғларнинг тўлиқ етилиши фазасида 20% гача камайиши кузатилди. Ушбу фазалар 
давомида линалилацетат миқдори эса (25% дан 47% гача) ортиб борганлиги кузатилди. 

Русский

Опыти проводились  с помощью методов  газо-жидкостной хроматог-
рафии  и  хромато-масс-спектрометрии.  В  составе  эфирных  масел  из  разных  органов 
шалфея мускатного обнаружено: из листьев 11, из соцветий 25, из цветков 21 и из чашечек 
19 компонентов, основными компонентами которых являются линалоол (в листьях-38%, 
в  соцветиях-19-44%,  в цветках-27% и  в  чашечках-18-32%) и  линалилацетат  (в  листьях-3.6%, в соцветиях-34.0-28.0%, в цветках-37.0% и в чашечках-40.0%). Содержание линалоола 
в  период  массового  цветения    34%,  в  период  полного  созревания  семян  20%.  Также, 
уменьшается  количественное  содержание  геранилацетата  (до  2.7%)  и  α-терпинеола  (до 
5.7%). Количественное содержание линалилацетата - увеличивается (от 25% до 47%). 

English

The identification of substances and the determination of the quantitative content 
of the individual components in the essential oil were carried out using gas-liquid chromatography 
and  gas  chromatography-mass  spectrometry  methods.  In  the  composition  of  essential  oils  from 
various organs of Salvia sclarea L. growing in the south of Uzbekistan, it was found: 11 leaves, 25 
inflorescences, 21  flowers and 19 cups of  components,  the main components of which are  linalool 
(38%  in  leaves, 19  inflorescences  -44%,  in  flowers-27% and  in cups-18-32%) and  linalyl acetate 
(in  leaves-3.6%,  in  inflorescences-34.0-28.0%,  in  flowers-37.0%  and  in  cups-40.0%).  Also,  the 
constant components are geranyl acetate (2.7–7.2%), karyofillen (0.3–14%), and α-terpineol (5.7–
12.0%).  Changes  in  the  composition  of  essential  oils  from  sage  nutmeg  blossoms  are  observed, 
depending  on  the  vegetative  phases  of  development.  The  largest  amount  of  linalool  (34%)  in 
essential oils was observed during  the period of mass  flowering,  in  the  further development of  the 
plant, until drying, a decrease in the amount of linalool (up to 20%) was observed. There is also a 
decrease  in the quantitative content of geranyl acetate (up to 2.7%) and α-terpineol (up to 5.7%). 
In contrast, the quantitative content of linalyl acetate increases (from 25% to 47%). 

Author name position Name of organisation
1 Djumaev X.Q.
2 Zenkevich .G.
3 Begmatov A.M.
4 Sattorov A.S.
Name of reference
1 Mixelson L.A. Bioximiya muskatnogo shalfeya // Bioximiya kulturnix rasteniy. T.6. Efirno-maslichnie rasteniya. –M.-L. : Selxozgiz, 1938. –S. 108-118.
2 Peana A.T., Moretti M.D.L. Pharmacological activities and applications of salvia sclarea and salvia desoleana essential oils // Studies in Natural Products Chemistry. - 2002. -VoI. 26. - R. 391-398.
3 Koval E.S., Tonkovseva V.V., Bekmambetov T.R., YArosh A.M. Vliyanie dixaniya efirnim maslom shalfeya muskatnogo v nizkoy konsentratsii na psixofiziologicheskoe sostoyanie pojilix lyudey// ByulletenGNBS, 2015. -Vip. 116. –S. 77-80.
4 Shuvaeva T.P. Agrotexnicheskie priemi povisheniya produktivnosti shalfeya muskatnogo v predgornoy zone Krasnodarskogo kraya.Dis. ... kand. s.x. nauk. –M., 2001. - 182 s.
5 Shevchenko S.V., Tixomirova L.I. Nekotorie dannie o sostave efirnogo masla Salvia sclarea L. // Rastit.resursi. -1973. –Vip. 3. –S. 391-395.
6 Gubanova E.A. Farmakognosticheskoe izuchenie travi shalfeyamuskatnogo (Salvia sclareaL.). Avtoref.dis. ... kand. farmatsevt. nauk.-Pyatigorsk, 2010. -23s.
7 Rutovskiy B.N., Guseva K.A. Maslo muskatnogo shalfeya // Efirnie masla nekotorix dikorastushix i kulturnix rasteniy Sredney Azii. –Tashkent, 1935. –Vip. 5 –S. 21-42.
8 Vishenskiy V.A. Dobicha texnologicheskogo sirya na bazerastitelnix resursov i spetsializirovannogo selskogo xozyaystva Turkmenii // Rastit.resursi TSSR. -1935. –Vip.1. – S. 83-139.
9 Djumaev X.K., Tkachenko K.G., Zenkevich I.G., Sibulskaya I.A. Efirnie masla iz sotsvetiy i listev Salvia sclarea L. proizrastayushego na yuge Uzbekistana // Rastit.resursi, 1989, -T. 25, -vip. 2. –S. 238-243.
Waiting